Polska Opera Królewska zaprasza na III FESTIWAL IN TEMPORE REGUM. MUZYKA CZASU KRÓLÓW. Podczas sześciu jesiennych wieczorów zabytkowe przestrzenie Warszawy wypełni muzyka dawnych mistrzów rodzimych i zagranicznych, która rozbrzmiewała w królewskiej Polsce XVII i XVIII wieku.

fot. mat. Polskiej Opery Królewskiej

Program uroczystej inauguracji obejmie twórczość wokalno-instrumentalną dwóch czołowych osobowości epoki baroku – Antonia Vivaldiego i Johanna Sebastiana Bacha. Dzieła słynnego kantora z Lipska, który w 1736 roku otrzymał tytuł Nadwornego Kompozytora Króla Polski i Elektora Saksonii, zabrzmią również podczas finału tego wyjątkowego święta muzyki. Będzie można wówczas usłyszeć także Conductus funebris Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, jednego z najbardziej wyjątkowych polskich kompozytorów doby baroku.

Pełna wyrafinowania muzyka zabrzmi w interpretacji znakomitych Solistów, Zespołu Wokalnego, Chóru Kameralnego oraz Zespołu Instrumentów Dawnych Capella Regia Polona Polskiej Opery Królewskiej prowadzonych przez wybitnych znawców muzyki dawnej. Podczas koncertów wokalno-instrumentalnych muzycy wystąpią pod kierownictwem Krzysztofa Garstki, Martyny Pastuszki, Jakuba Burzyńskiego, Lilianny Stawarz oraz Andrzeja Kosendiaka. W programie Festiwalu nie zabraknie także twórczości na chór a cappella – dzieła włoskich kapelmistrzów działających na polskim dworze zaprezentuje Chór Kameralny prowadzony przez Renatę Szczypior.

Serdecznie zapraszamy na muzyczną ucztę.

III FESTIWAL IN TEMPORE REGUM. MUZYKA CZASU KRÓLÓW
26 września – 13 października

GLORIA!
KONCERT INAUGURACYJNY FESTIWALU
26 września 2024, godzina 20.30
Bazylika Świętego Krzyża w Warszawie

Spośród utworów sakralnych Antonia Vivaldiego Gloria RV 589 należy do tych najczęściej wykonywanych. Szczególny urok skontrastowanych ze sobą dwunastu części tkwi w umiejętnym wykorzystaniu bogactwa barokowych środków muzycznych. Vivaldi, który osiągnął mistrzostwo w zakresie komponowania muzyki koncertowej, doskonale potrafił wykorzystać możliwości wyrazowe orkiestry, która a to współpracuje, a to współzawodniczy z solistami i chórem.

W drugiej części koncertu zabrzmią utwory Johanna Sebastiana Bacha. W Suicie orkiestrowej D-dur BWV 1068 kompozytor wznióśł się na wyżyny inwencji melodycznej i kontrapunktycznego kunsztu. Po utrzymanej w stylu francuskim uwerturze następuje ujmująca wyrafinowaniem część, w XIX wieku spopularyzowana jako Aria na strunie g. Z nastroju zadumy wyrywają słuchacza pozostałe części – pełne tanecznej werwy i radosnego uniesienia gawoty, bourrée i gigue. Koncert zwieńczy Gloria in excelsis Deo BWV 191 – jedyna kantata Johanna Sebastiana Bach napisana w języku łacińskim.

PROGRAM

Antonio Vivaldi (1678–1741) – Gloria RV 589

Gloria in excelsis Deo  
Et in terra pax
Laudamus te  
Gratias agimus tibi
Propter magnam gloriam
Domine Deus, Rex coelestis  
Domine, Fili unigenite
Domine Deus, Agnus Dei
Qui tollis peccata mundi
Qui sedes ad dexteram Patris 
Quoniam tu solus sanctus
Cum Sancto Spiritu

Johann Sebastian Bach (1685–1750) – Suita orkiestrowa D-dur BWV 1068

Ouverture
Air
Gavotte I
Gavotte II
Bourrée
Gigue

Johann Sebastian Bach (1685–1750) – Gloria in excelsis Deo BWV 191

Chór: Gloria in excelsis Deo
Duet: Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto  
Chór: Sicut erat in principio

WYKONAWCY

OLGA PASIECZNIK SOPRAN

ANETA ŁUKASZEWICZ MEZZOSOPRAN 

SYLWESTER SMULCZYŃSKI TENOR

CHÓR KAMERALNY POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ 

ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA  

KRZYSZTOF GARSTKA KLAWESYN, DYRYGENT

***

SAN CASIMIRO, RÈ DI POLONIA / ALESSANDRO SCARLATTI
29 września 2024, godzina 19.00
Teatr Królewski w Starej Oranżerii w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Królewicz Kazimierz, tytułowy bohater oratorium, sprawował władzę w Rzeczypospolitej jako namiestnik króla Kazimierza Jagiellończyka w latach 1481-1483. Zmarł w kolejnym roku na gruźlicę, nie dożywszy nawet 26 urodzin. Znany ze sprawiedliwości i oddania sprawom publicznym młody władca niedługo po śmierci został otoczony kultem, a w roku 1602 nastąpiła jego kanonizacja.

Nie powinien dziwić więc fakt, że królowa Marysieńka, po przeprowadzce do Rzymu, zamówiła u Alessandra Scarlattiego utwór sławiący tego właśnie świętego – patrona Polski. W ten sposób wdowa po Janie III Sobieskim mogła podkreślić swoje pochodzenie. Dzięki niej powstało więc znakomite dzieło, które wyróżnia się pięknem melodyki i nie szczędzi wyzwań wykonawcom. W wirtuozowskich ariach personifikacje Świeckiej Miłości (Amor Profano) oraz Królewskiego Przepychu (Regio Fasto) próbują zwieść Królewicza z drogi cnoty. Ten jednak, z pomocą Dobroci (Castità) i Pokory (Umiltà), przezwycięża pokusy i wchodzi na drogę niebiańskiego triumfu.

WYKONAWCY

REGIO FASTO MAŁGORZATA TROJANOWSKA

AMOR PROFANO DAGMARA BARNA

CASTITÁ IWONA LUBOWICZ

UMILTÁ ANNA RADZIEJEWSKA

SAN CASIMIRO SYLWESTER SMULCZYŃSKI

BASSO CORO GRZEGORZ ŻOŁYNIAK

ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA

MARTYNA PASTUSZKA SKRZYPCE, KIEROWNICTWO MUZYCZNE

***

IN FESTO PURIFICATIONIS
MSZA WAZOWSKA NA ŚWIĘTO OFIAROWANIA PAŃSKIEGO
4 października 2024, godzina 20.00
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Warszawie

Od najdawniejszych czasów muzyka stanowiła integralną część mszy świętej – centralnej liturgii Kościoła zachodniego. Początkowo występowała w postaci śpiewów chorałowych, następnie przybrała kształt kunsztownych opracowań wielogłosowych, aż wreszcie rozbudowanych kompozycji wokalno-instrumentalnych. Szczególny rozkwit rodzimej muzyki sakralnej nastąpił za czasów królów z dynastii Wazów, co musiało znajdować wyjątkowy wyraz podczas ważnych uroczystości kościelnych. Do takich niewątpliwie należało święto Ofiarowania Pańskiego. We wprowadzonej przez sobór trydencki w 1570 roku nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego święto znane było jako Festo purificationis, zaś w polskiej tradycji do dziś powszechnie funkcjonuje jako święto Matki Bożej Gromnicznej. Na program koncertu składają się dzieła wiodących kompozytorów kształtujących repertuar Rzeczpospolitej XVII wieku. Ułożone w porządku odzwierciedlającym muzyczną sferę uroczystej liturgii dają obraz wyrafinowania mszy wieńczącej radosny okres Bożego Narodzenia.

Części stałe zaczerpnięte zostały z Missa Sancta Anna Marcina Mielczewskiego, kompozytora w XVII wieku okrytego sławą nie tylko w Polsce, ale w całej Europie. Msza oparta na melodii popularnej wówczas pieśni O Maryja cna dziewica jest przeznaczona na sześciogłosowy chór, coro capella o takim samym składzie oraz zespół instrumentalny. Odtworzenie muzycznego przebiegu całego obrzędu wymaga także doboru odpowiednich propriów, a więc utworów ułożonych do tekstów właściwych dla danego święta. Procesyjnemu wejściu przy blasku świec wtórować będzie wywiedzione z chorałowej melodii ośmiogłosowe Lumen ad revelationem Giovanniego Francesca Aneria, a jako introit zabrzmi dziesięciogłosowe Ave Maria Asprilia Pacellego. Obydwaj Włosi pełnili funkcję maestro di capella na dworach polskich władców i wnieśli do polskiej praktyki muzycznej najnowsze techniki kompozytorskie rodem z Italii. Pierwszym rodzimym kompozytorem, który wdrożył stile moderno w swojej twórczości był Mikołaj Zieleński. Ofertorium i komunia pochodzą z jego słynnego zbioru wydanego w Wenecji w 1611 roku. Nie zabraknie także ustępów instrumentalnych polskich kapelmistrzów – Franciszka Liliusa czy Adama Jarzębskiego, a także pełnych dostojeństwa tradycyjnych fragmentów chorałowych.

PROGRAM

PROCESJA ZE ŚWIECAMI
Giovanni Francesco Anerio (1569-1630) – Lumen ad revelationem (a 8)

INTROIT
Asprilio Pacelli (1570-1623) – Ave Maria (a 10)

INTONACJA
Franciszek Lilius (zm. 1657) – Toccata

KYRIE I GLORIA
Marcin Mielczewski (zm. 1651) – Missa Sancta Anna (a 12)

GRADUAŁ
Chorał – Suscepimus Deus

CREDO
Marcin Mielczewski (zm. 1651) – Missa Sancta Anna (a 12)

OFIAROWANIE
Mikołaj Zieleński – Felix namque es (a 8)

PREFACJA
Chorał – Vere dignum et iustum est

SANCTUS
Marcin Mielczewski (zm. 1651) – Missa Sancta Anna (a 12)

PODNIESIENIE
Adam Jarzębski (zm. 1648/49) – Concerto a 2

AGNUS DEI
Marcin Mielczewski (zm. 1651) – Missa Sancta Anna (a 12)

KOMUNIA
Mikołaj Zieleński – Responsum accepit (a voce sola)

PO KOMUNII
Tarquinio Merula (1590/95-1665) – Nigra sum (a voce sola con violino)

Chorał – Ite missa est

Franciszek Lilius (zm. 1657) – Jubilate Deo omnis terra (a 11)

WYKONAWCY

JULITA MIROSŁAWSKA SOPRAN
DOROTA LACHOWICZ MEZZOSOPRAN
ŁUKASZ KÓZKA TENOR
MACIEJ GOCMAN TENOR
MIKOŁAJ ZGÓDKA TENOR
PIOTR CHWEDOROWICZ BAS

ZESPÓŁ WOKALNY POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ

ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA

JAKUB SZAFRAŃSKI PRZYGOTOWANIE ZESPOŁU WOKALNEGO

JAKUB BURZYŃSKI DYRYGENT

***

MUZYKA NA DWORZE MARII KAZIMIERY
5 października 2024, godzina 19.00
Pałac na Wyspie w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Maria Kazimiera d’Arquien, czyli królowa Marysieńka, opuściła Polskę po śmierci ukochanego męża Jana III Sobieskiego. Udała się do Rzymu, gdzie na początku XVIII wieku w Palazzetto Zuccari założyła ośrodek kultury z małym prywatnym teatrem muzycznym. W rezydencji, której fasadę kazała ozdobić herbem Rzeczypospolitej, można było usłyszeć muzykę tak znakomitych mistrzów, jak Alessandro Scarlatti czy jego syn Domenico. Ten drugi, już jako maestro di capella, napisał w latach 1710-1714 siedem oper dla dworu polskiej królowej. Do dziś zachowały się tylko niektóre z nich: Tolomeo et Alessandro, Tetide in Sciro oraz Amor d’un ombra w zmienionej wersji, znanej pod tytułem Il Narciso.

Soliści Polskiej Opery Królewskiej oraz Zespół Instrumentów Dawnych Capella Regia Polona pod kierunkiem Lilianny Stawarz przywołają atmosferę barokowej opery. Iwona Lubowicz i Sylwester Smulczyński wcielą się w mitologiczne postaci: rywalizujących braci – Ptolemeusza i Aleksandra, intrygantki Elisy oraz słynnego herosa Achillesa, by za pomocą wyrafinowanych środków muzycznych odmalować przeżycia i emocje bohaterów. Natomiast rolę swoistego intermezzo dla repertuaru operowego spełni urokliwa kompozycja czysto instrumentalna – Quartettino Alessandra Scarlattiego na troje skrzypiec i basso continuo.

PROGRAM

Domenico Scarlatti
Uwertura do opery Tolomeo et Alessandro (1711)
Aria Alessandro Pur sento oh dio z opery Tolomeo et Alessandro
Aria Elisy Voglio amore o pur vendetta z opery Tolomeo et Alessandro
Uwertura do opery Tetide in Sciro (1712)
Aria Achillesa Digli ch’ho un’alma in petto z opery Tetide in Sciro

Alessandro Scarlatti
Quartettino na 3 skrzypiec i basso continuo

Domenico Scarlatti
Aria Achillesa Alla pendola prigione z opery Tetide in Sciro
Aria Tolomeo Torna sol z opery Tolomeo et Alessandro
Uwertura do opery Narciso (1714)
Aria Elisy Su, su, mio core z opery Tolomeo et Alessandro

WYKONAWCY

IWONA LUBOWICZ SOPRAN (ALESSANDRO/ELISA)

SYLWESTER SMULCZYŃSKI TENOR (ACHILLES/TOLOMEO)

ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA

LILIANNA STAWARZ KLAWESYN, DYRYGENT

***

MUZYKA WŁOSKA NA DWORZE WAZÓW
11 października 2024, godzina 19.00
Pałac na Wyspie w Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie

Czasy panowania dynastii Wazów w Rzeczypospolitej to okres bujnego rozwoju kultury – także tej muzycznej. Pod czujnym okiem sprowadzonych do kraju na zlecenie króla włoskich mistrzów dworscy wokaliści i instrumentaliści uświetniali zarówno uroczystości religijne, jak i świeckie. Podczas koncertu zabrzmią dzieła twórców z Italii mianowanych królewskimi kapelmistrzami. Co prawda Annibale Stabile nie zdążył zadomowić się na Wawelu – zmarł przedwcześnie, w drodze lub tuż po przybyciu do Krakowa – jednak jego dzieła zachowały się w Rzeczypospolitej. Wśród nich znakomity przykład barokowej polifonii: Missa Vestiva i colli, w której kompozytor wykorzystał temat z madrygału Giovanniego Pierluigiego da Palestrina. Inspirację stylem jednego z największych renesansowych mistrzów słychać wyraźnie także w utworach jego ucznia Asprilia Pacellego, który w pierwszych latach XVIII wieku objął funkcję maestro di capella polskiego władcy. Podczas koncertu zabrzmią jego motety Beata es Virgo Maria oraz Veni sponsa Christi pochodzące z dedykowanego królowi Zygmuntowi III Wazie zbioru Sacrae cantiones. Oba imponują kunsztem imitacyjnych przebiegów przy zachowaniu klarowności niesionych treści.  

Ważną rolę na polskim dworze odegrał także Luca Marenzio, mimo że w Rzeczypospolitej przebywał zaledwie kilkanaście miesięcy. Dotarł na Wawel wraz z innymi muzykami z Italii w okolicach Bożego Narodzenia 1595 roku. Choć w katalogu jego twórczości znajduje się wiele wspaniałych utworów religijnych, to prawdziwą sławę przyniosły mu świeckie madrygały. W zamkowych komnatach wykonywali je prawdopodobnie nie tylko zatrudnieni muzycy, ale także amatorzy, a może nawet sam król. Podczas koncertu zabrzmi pięć z około pięciuset zachowanych kompozycji Marenzia z tego gatunku. Za pomocą wyszukanych środków muzycznych kompozytor doskonale oddaje w nich nastrój i znaczenie tekstów tak wybitnych poetów jak Petrarka czy Sannazaro.

PROGRAM

Asprilio Pacelli – Beata es Virgo Maria ze zbioru Sacrae cantiones
Asprilio Pacelli – Veni sponsa Christi ze zbioru Sacrae cantiones
Annibale Stabile – Missa Vestiva i colli
Luca Marenzio – Vienne, Montan
Luca Marenzio – Amatemi ben mio
Luca Marenzio – Zefiro torna
Luca Marenzio – Al primo vostro
Luca Marenzio – Madonna, sua mercé, pur una sera

WYKONAWCY

CHÓR KAMERALNY POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ

RENATA SZCZYPIOR DYRYGENT, PRZYGOTOWANIE CHÓRU

***

IN PARADISUM
KONCERT FINAŁOWY FESTIWALU
13 października 2024, godzina 19.00
Zamek Królewski w Warszawie

Zarówno Conductus funebris Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, jak i kantata Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl BWV 198 Johanna Sebastiana Bacha to muzyka żałobna, jednak wykonywana w odmiennych obrządkach. Okoliczności powstania wyjątkowego cyklu czterech koncertów kościelnych Gorczyckiego prawdopodobnie związane były z pogrzebem króla Augusta II celebrowanym w styczniu 1734 w Krakowie. Oszczędne stosowanie środków techniki koncertującej sprzyja zachowaniu powagi i refleksyjnego nastroju. Natomiast kantata Bacha powstała w 1727 roku na uroczystości żałobne królewskiej małżonki – Christiany Eberhardyny. Niektóre części pełnej spokoju, czułości i bólu kompozycji z jej bogatą instrumentacją i wyrafinowanymi środkami muzycznymi Bach wykorzystał ponownie w niezachowanej do dziś w całości Pasji wg św. Marka.

Niebiańska muzyka towarzyszyła jednak rodzinie elektorów saskich nie tylko w obliczu śmierci, ale służyła także celebracji życia. Drugą część koncertu wypełni brzmienie uroczystej kantaty Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten! BWV 214, którą Johann Sebastian napisał w 1733 roku dla uczczenia urodzin Marii Józefy, królowej Polski, żony Augusta III Sasa. Już od pierwszych dźwięków słusznie może się ona słuchaczom kojarzyć z okresem bożonarodzeniowym. Bach bowiem, zadowolony z efektu, zaadaptował znaczną część tej muzyki na potrzeby słynnego Weihnachtsoratorium, oczywiście ze zmienionym tekstem. Jednak niektóre związki słowno-muzyczne są obecne tylko w oryginalnej wersji utworu. Wystarczy wsłuchać się w niezwykle uroczysty pierwszy chór (utrzymany nieprzypadkowo w rytmie poloneza), gdzie – podążając za tekstem – kompozytor kolejno wprowadza kotły, trąbki i smyczki. Zabieg może oczywisty, ale jakże efektowny! I w końcu obecny w tekście śpiew zilustrowany imitacyjnymi wejściami kolejnych głosów – hołd dla wspaniałych tradycji polifonicznej muzyki wokalnej, których źródła sięgają poprzedniej epoki.

PROGRAM

Grzegorz Gerwazy Gorczycki – Conductus funebris

Subvenite Sancti Dei
Libera me Domine
In paradisum
Salve Regina

Johann Sebastian Bach – Kantata Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl  BWV 198

Chór: Laß, Fürstin, laß noch einen Strahl
Recytatyw (sopran): Dein Sachsen, dein bestürztes Meißen
Aria (sopran): Verstummt, verstummt, ihr holden Saiten! Recytatyw (alt): Der Glocken bebendes Getön
Aria (alt): Wie starb die Heldin so vergnügt!
Recytatyw (tenor): Ihr Leben ließ die Kunst zu sterben
Chór: An dir, du Fürbild großer Frauen
Aria (tenor): Der Ewigkeit saphirnes Haus
Recytatyw, Arioso & Recytatyw (bas): Was Wunder ists? Du bist es wert Chór: Doch, Königin! du stirbest nicht

— PRZERWA —

Johann Sebastian Bach – Kantata Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten! BWV 214

Chór: Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten!
Recytatyw (tenor): Heut ist der Tag
Aria (sopran): Blast die wohlgegriffnen Flöten
Recytatyw (sopran): Mein knallendes Metall
Aria (alt): Fromme Musen! meine Glieder
Recytatyw (alt): Unsre Königin im Lande
Aria (bas): Kron und Preis gekrönter Damen
Recytatyw (bas): So dringe in das weite Erdenrund
Chór: Blühet, ihr Linden in Sachsen, wie Zedern

WYKONAWCY

MARTA BOBERSKA SOPRAN

JUSTYNA RAPACZ ALT

SYLWESTER SMULCZYŃSKI TENOR

PAWEŁ MICHALCZUK BAS

ZESPÓŁ WOKALNY POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ

ZESPÓŁ INSTRUMENTÓW DAWNYCH POLSKIEJ OPERY KRÓLEWSKIEJ CAPELLA REGIA POLONA

JAKUB SZAFRAŃSKI PRZYGOTOWANIE ZESPOŁU WOKALNEGO

ANDRZEJ KOSENDIAK DYRYGENT

Więcej informacji na stronie www.operakrolewska.pl

Bilety do nabycia na stronie www.kicket.com