Wyróżnienia dla wybitnych przedstawicieli środowiska kultury tradycyjnej – Nagrody im. Oskara Kolberga – wręczono po raz 49. w czwartek na Zamku Królewskim w Warszawie. „Dzięki twórcom kultury ludowej folklor jest żywą częścią naszej codzienności” – powiedziała ministra kultury Hanna Wróblewska.

fot. Marta Ankiersztejn

Co roku Nagroda im. Oskara Kolberga trafia do artystów tworzących w dziedzinach ludowych sztuk plastycznych i rękodzieła, literatury, śpiewu, muzyki instrumentalnej i tańca oraz organizatorów przedsięwzięć artystycznych upowszechniających folklor i sztukę ludową, animatorów, mistrzów, naukowców, badaczy, dokumentalistów, którzy gromadzą i przekazują przyszłym pokoleniom wiedzę o kulturze ludowej. To najstarsze i najważniejsze wyróżnienie w dziedzinie kultury tradycyjnej w Polsce zostało ustanowione w 1974 r. Jego patronem jest Oskar Kolberg (1814-90), polski etnograf, folklorysta i kompozytor.

W kategorii "dla twórców z dziedziny plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego" laureatami 49. Nagrody im. Oskara Kolberga zostali: Anna Dunat (Pewel Wielka, woj. śląskie) - śpiewaczka i gawędziarka promująca tradycje Górali Żywieckich, ważnym aspektem jej działalności jest przekaz pokoleniowy, realizowany poprzez dzielenie się wiedzą, kształcenie umiejętności archaicznego śpiewu młodych adeptów i wielbicieli muzyki tradycyjnej; Grażyna i Tadeusz Kruczyńscy (Żywiec, woj. śląskie) - wykonawcy zabawek ceramicznych: ptaszków, okaryn; organizatorzy warsztatów wykonywania zabawek glinianych; Helena Napierała (Stary Folwark, woj. podlaskie) – śpiewaczka, kontynuatorka śpiewu monodycznego i wielogłosowego, założycielka zespołu "Wigranie", popularyzatorka regionalnej gwary, tradycji i kultury; Halina Pajka (Kadzidło, woj. mazowieckie) – wycinankarka, mistrzyni plastyki obrzędowej; należy do grona najwybitniejszych twórczyń ludowych z Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, zajmuje się haftem kurpiowskim, tkactwem, wykonuje pisanki, palmy, bukiety z papieru oraz kierce, jest promotorką tradycji i kultury kurpiowskiej; Stanisława Ewa Skowysz-Mucha (Lipsk, woj. podlaskie) – pisankarka, prowadzi Muzeum Lipskiej Pisanki, założycielka Stowarzyszenia Miłośników Lipskiej Pisanki i Tradycji, organizatorka warsztatów tradycyjnego pisankarstwa.

Nagrodę dla Mistrza tradycji odebrała Anna Chuda (Posadowo, woj. wielkopolskie) – śpiewaczka ludowa, tancerka i gawędziarka z Biskupizny, niezwykle zaangażowana w projekty edukacyjne, prowadzi warsztaty śpiewacze, udziela konsultacji młodszym artystom ludowym.

W kategorii "dla twórców za pisarstwo ludowe" nagrodę przyznano Barbarze Kryszczuk (Turkowice, woj. lubelskie) – poetce i prozatorce, w jej twórczości dominują tematy związane z kulturą ludową i religijną, w utworach prozatorskich, które wyróżnia silna wspomnieniowość, opisuje wiejskie tradycje, obrzędy i realia życia chłopskiego.

W kategorii "dla badaczy, naukowców i animatorów" nagrodę odebrali: Donat Niewiadomski (Lublin, woj. lubelskie) – historyk literatury, folklorysta, regionalista, animator kultury, ekspert i autorytet w dziedzinie literatury ludowej, jego dorobek naukowy przyczynił się do ochrony i popularyzacji autorskiej literatury ludowej; Elżbieta Piskorz-Branekova (Warszawa, woj. mazowieckie) – etnografka, specjalistka od polskich strojów ludowych oraz haftu tradycyjnego, kolekcjonerka; prowadzi działalność badawczą i wydawniczą w zakresie strojów tradycyjnych, jest twórczynią kolekcji stroju europejskiego oraz kolekcji bałkańskiej w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie.

Nagrodę "dla kapel ludowych" przyznano Kapeli Ludowej z Gniewczyny Łańcuckiej (woj. podkarpackie) – jedna z nielicznych tradycyjnych kapel ludowych muzykujących w regionie przeworskim, funkcjonuje od 1993 r. w składzie instrumentalnym lub z udziałem solistów, chroni i popularyzuje materialne i niematerialne dziedzictwo kulturowe.

W kategorii "dla zespołów folklorystycznych" nagrodzono: Góralski Teatr Pieśni "Dunawiec" (Zbylutów, woj. dolnośląskie) – funkcjonuje od 1984 r., składa się z potomków polskich reemigrantów z Bukowiny – górali czadeckich, którzy przybyli na Dolny Śląsk w 1947 r., należy do nielicznych w regionie grup, które oprócz gwar, obrzędów oraz imponującego repertuaru dawnych pieśni, zachowały tradycyjne stroje odświętne; Zespół Regionalny "Wilamowice" (woj. śląskie) – założony w 1948 r. Wilamowianie są potomkami XIII-wiecznych osadników Zachodniej Europy, zespół ma charakter wielopokoleniowy, w jego repertuarze znajdują się tańce i pieśni śpiewane w Wilamowicach, z licznymi wpływami z innych regionów Polski i Europy.

Nagrodę w kategorii "dla instytucji i organizacji zasłużonych w opiece i upowszechnianiu kultury ludowej" przyznano: Gminnemu Ośrodkowi Kultury w Podegrodziu (woj. małopolskie) – realizuje misję ochrony pokoleniowego przekazu i popularyzacji dziedzictwa kulturowego regionu Lachów Sądeckich i Podegrodzkich, od 1976 r. prowadzi wielowymiarową edukację regionalną; Muzeum Lubuskiemu im. Jana Dekerta w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsze muzeum w woj. lubuskim; współorganizator Ogólnopolskich Konkursów Pisanek im. Michała Kowalskiego.

Po raz kolejny w ramach Nagrody im. Oskara Kolberga przyznane zostało także wyróżnienie specjalne dla wyjątkowego ucznia wskazanego przez Mistrza Tradycji. W tym roku wyróżnienie otrzymała Maria Polowczyk (Domachowo, woj. wielkopolskie) - śpiewaczka, tancerka, hafciarka ludowa oraz początkująca kopczorka (osoba, która zajmuje się szyciem i układaniem kopek; kopka to nakrycie głowy ludowe - przyp. PAP), uczennica Mistrzyni tradycji Anny Chudej.

Laureaci otrzymali Medale im. Oskara Kolberga projektu Anny Jarnuszkiewicz, pamiątkowe dyplomy oraz nagrody finansowe ufundowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Ogłoszono również laureata honorowego tytułu Ambasadora Kultury Tradycyjnej, czyli wyróżnienia dla przedstawiciela samorządu, który w ostatnim roku w szczególny sposób wspierał rozwój kultury tradycyjnej w swoim regionie. Tytuł otrzymał Stanisław Szydlik (sołectwo Bandysie, gm. Czarnia, pow. ostrołęcki).Ministra kultury oceniła, że "tegoroczni laureatki i laureaci są najlepszym przykładem ciężkiej pracy, dzięki której nasza kultura, kultura ludowa, nie tylko przetrwała, ale również inspiruje i znajduje nowe formy wyrazu w tym współczesnym świecie".

"Ich twórczość, wasza twórczość i działalność stanowią most łączący tradycję z nowoczesnością, przeszłość z teraźniejszością. To wy poprzez swoją pracę przypominacie nam o korzeniach, z których wyrośliśmy i o wartościach, które kształtowały naszą tożsamość narodową" - powiedziała Wróblewska.

"To dzięki wam folklor i kultura ludowa nie są tylko wspomnieniem minionych czasów, ale żywą częścią naszej codzienności" - podkreśliła.

Gratulując twórcom kultury ludowej, Wróblewska powiedziała: "Wasze osiągnięcia są nie tylko dowodem na pasję i talent, ale także na niezwykłe znaczenie, jakie ma pielęgnowanie tradycji w dzisiejszych czasach. To dzięki wam kultura ludowa kwitnie, a jej piękno może być podziwiane i odkrywane na nowo przez kolejne pokolenia".

W czwartek o godz. 18 w siedzibie Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi (Warszawa, Krakowskie Przedmieście 66), odbędzie się koncert laureatów wraz z potańcówką tradycyjną.

Podczas wieczoru wystąpią: Góralski Teatr Pieśni "Dunawiec" z Dolnego Śląska, Anna Chuda zaśpiewa z uczennicami – (w tym z wyróżnioną Marią Polowczyk) z Biskupizny, Anna Dunat zaśpiewa z kapelą z Żywiecczyzny, Kapela Ludowa z Gniewczyny Łańcuckiej poderwie do tańca, a na zakończenie Zespół Regionalny "Wilamowice" oraz Kapela Sercówka z Gminnego Ośrodka Kultury w Podegrodziu.

Koncert poprowadzi Krzysztof Trebunia-Tutka. Organizatorami koncertu laureatów i potańcówki są Narodowy Instytut Muzyki i Tańca oraz Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi.

Koncertowi towarzyszyć będzie wystawa "Byśki, kozy i pająki – czyli kultura ludowa w obiektywie Marty Ankiersztejn", przedstawiająca portrety wybranych laureatów Nagrody z ostatnich czterech lat, a także prace – rzeźby, tkaniny, wycinanki, koronki – wykonane przez artystów uwiecznionych na zdjęciach. Do zobaczenia będą pisanki, zabawki rzeźbione w drewnie, koronki, tytułowe byśki, kozy i pająki, i wiele innych.

Organizatorem Nagrody im. Oskara Kolberga "Za zasługi dla kultury ludowej" jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Konkurs oraz gala realizowane są przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca we współpracy z Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu i jego oddziałem – Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze.

Fundatorami nagród finansowych są Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorząd Województwa Mazowieckiego.