Spektakl teatru chórowego w reż. Marty Górnickiej „MATKI PIEŚŃ NA CZAS WOJNY” zostanie pokazany trzykrotnie (9, 10 i 11 lipca) na 78. edycji najstarszego festiwalu teatralnego w Europie – Festival d’Avignon. Na dziedzińcu honorowym Pałacu Papieskiego obejrzy go ok. 7500 osób.
fot. Bartek Warzecha / mat. teatru
– Widzowie są bardzo poruszeni naszym spektaklem, on ich w jakimś sensie dotyka i to chyba bardzo boleśnie. Zostają po spektaklach, długo rozmawiamy. Pytają, w jaki konkretny sposób mogą zareagować na tę wojnę i czują gdzieś swoją obywatelską odpowiedzialność. [...] W momencie, w którym obrazy wojny bledną, a my jesteśmy głosem tej wojny w Europie – reż. Marta Górnicka w rozmowie z Mateuszem Baranem dla TVP info.
Festival d'Avignon, założony w 1947 roku przez reżysera Jean Vilara, jest jednym z najbardziej prestiżowych i historycznie istotnych festiwali teatralnych na świecie. Od ponad 70 lat odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się europejskiej sceny teatralnej. Są na nim prezentowane zarówno klasyczne, jak i nowatorskie spektakle, które inspirują kolejne pokolenia twórczych osób. To nie tylko przestrzeń premier i unikalnych występów, ale również platforma do wymiany myśli i eksperymentów artystycznych, co wpływa na rozwój nowych zjawisk w sztukach performatywnych.
– Jesteśmy festiwalem twórczości walczącym o wolność artystów do poszukiwania słów, dźwięków, gestów i obrazów, by opowiadać o świecie i w nim żyć. Wierzymy, że spotkanie artystów i widzów wspólnie poszukujących słów jest publiczną usługą kulturalną w Europie bardziej potrzebną niż kiedykolwiek. To spotkanie jest kluczowym momentem odkrywania nieznanego, przebudzenia zmysłów, miłości do różnorodności, debaty o wyzwaniach naszych czasów, wyobrażania sobie innych możliwych światów. Domagamy się prawa do wspólnego poszukiwania słów. Choć sztuka nie gwarantuje szczęścia, zwiększa nasze szanse na jego znalezienie – Tiago Rodrigues, dyrektor festiwalu w Awinionie.
„MATKI” są jedną z dwóch polskich produkcji zaproszonych na 78. edycję festiwalu w Awinionie. Kolejną jest „Elizabeth Costello. Siedem wykładów i pięć bajek z morałem” w reż. Krzysztofa Warlikowskiego.
O spektaklu
Wojenne rytuały przemocy wobec kobiet są niezmienne. Wojna stawia przed Europą pytania ostateczne: o odpowiedzialność w obliczu zagrożenia i o nasze mechanizmy obronne. Ze świadectw matek i dzieci – Ukrainek, Białorusinek i Polek: tych, które uciekły przed wojną; tych, które uciekły przed prześladowaniem i tych wreszcie, które otworzyły przed nimi domy w Polsce – Marta Górnicka, reżyserka, autorka CHÓRU KOBIET i założycielka Instytutu Politycznego Głosu w Maxim Gorki Theater w Berlinie, tworzy wraz z zespołem spektakl chóralny.
W jego skład wchodzi 21 ukraińskich, polskich i białoruskich kobiet w wieku od 9 do 71 lat, każda z wyjątkowym doświadczeniem politycznym i inną historią życiową, uciekinierek z Mariupola, Kijowa, Irpienia i Charkowa. Ten CHÓR MATEK NA CZAS WOJNY poszukuje nowego, post-operowego głosu chóralnego, nawiązującego do chórów żeńskich z VII w. p.n.e.
Ukraińskie wyliczanki dziecięce, tradycyjne pieśni, zaklęcia i wypowiedzi polityczne miksują się ze sobą.
Spektakl „na czas wojny” rozpoczyna szczedriwka (ukr. щедрівка) – tradycyjna ukraińska pieśń – życzenie szczęścia i odrodzenia. Jej historia sięga czasów przedchrześcijańskich i prawdopodobnie liczy tysiące lat. Rytuał śpiewania szczedriwek wykonywały tylko kobiety lub kobiety z dziećmi, i zawsze dla konkretnej osoby. Wierzono w moc tej pieśni, ufano, że jej słowa i dobre życzenia na pewno się spełnią. Te wyśpiewane życzenia są dziś kierowane do wszystkich ludzi, na nowy czas; na całe życie.
–W przeszłości CHÓR miał uświęcać wyjątkowość życia, służyć odrodzeniu, odnowieniu. Był siłą przeciwną sile UNICESTWIANIA. I z tej siły czerpie nasz spektakl – Marta Górnicka.
– Kiedy Ukraina krzyczy, potrzebujemy praktyk na długo sprzed narodzin teatru, które przynosi CHÓR. Potrzebujemy teatru z jego siłą zmiany. Z jego siłą zapamiętywania tego, co najpotworniejsze, a co trauma wojny chciałaby usunąć z pola widzenia. Teatru nowych form solidarności i nowego rytuału. Miejsca, w którym lepszy świat jest wyobrażalny i możliwy – Marta Górnicka dla „Theater der Zeit“.
Czytanie libretta Marty Górnickiej „Matki. Pieśń na czas wojny” odbyło się podczas Festiwalu w Awinionie 23 lipca 2023 r.
Premiera: 29 września 2023, Teatr Powszechny, Warszawa.
Premiera niemiecka: 4 listopada 2023, Maxim Gorki Theater, Berlin.
Premiera francuska: 4 października 2023, Maillon, Théâtre de la Ville de Strasbourg, Strasburg.
Twórczynie i twórcy
Aktorki: Liza Kozlova, Palina Dabravoĺskaja, Svitlana Onischak, Kateryna Taran, Svitlana Berestovska, Valeriia Obodianska, Sasha Cherkas, Mariia Tabachuk, Yuliia Ridna, Natalia Mazur, Aleksandra Sroka, Katarzyna Jaźnicka, Bohdana Zazhytska, Anastasiia Kulinich, Hanna Mykhailova, Katerina Aleinikova, Elena Zui-Voitekhovskaya, Kamila Michalska, Maria Robaszkiewicz, Polina Shkliar, Ewa Konstanciak, Volha Kalakoltsava
Koncepcja, reżyseria: Marta Górnicka
Libretto: Marta Górnicka & zespół (ukraińsko-białorusko-polski)
Muzyka: Marta Górnicka, tradycyjna muzyka ukraińska, białoruska i polska; cytat ze „Szczedriwki” Nikołaja Leontowicza
Choreografia: Evelin Facchini
Scenografia: Robert Rumas
Kostiumy: Joanna Załęska
Współpraca muzyczna: Wojciech Frycz
Asystentka kostiumografki: Maria Wierzbicka
Współpraca dramaturgiczna: Olga Byrska, Maria Jasińska
Wideo, dokumentacja wideo: Michał Rumas, Justyna Orłowska
Projekcje wideo: Michał Jankowski
Światło: Artur Sienicki
Trenerka głosu i przygotowanie wokalne: Joanna Piech-Sławecka
Asystentka reżyserki: Maria Wierzbicka
Inspicjentka: Sylwia Mączarowska
Asystentka choreografki: Maria Bijak
Warsztaty ruchowe: Krystyna Lama Szydłowska
Ukraińskie tłumaczenie libretta: Olesya Mamchych
Białoruskie tłumaczenie libretta: Maria Pushkina
Angielskie tłumaczenie libretta: Aleksandra Paszkowska
Konsultacja z zakresu entomuzykologii ukraińskiej: Anna Ohrimchuk
Konsultacja dot. ukraińskich zabaw dziecięcych: Venera Ibragimova
Tłumaczenie podczas prób: Marharyta Huretskaya
Napisy: Zofia Szymanowska
Producentki trasy międzynarodowej z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET: Anna Galas-Kosil, Joanna Nuckowska
Produkcja: Fundacja CHÓR KOBIET
W koprodukcji z: Teatrem Powszechnym w Warszawie; Maxim Gorki Theater (Berlin); Festival d’Avignon; Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne; SPRING Performing Arts Festival (Utrecht); Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)
Partnerzy projektu: Teatr Dramatyczny im. Gustawa Holoubka; Nowy Teatr w Warszawie; Euro Scene Festival w Lipsku; Fundacja dla Wolności w Warszawie (niezależna, publiczna organizacja non-profit działająca na rzecz migrantów z Ukrainy, Czeczenii, Białorusi, Tadżykistanu i innych krajów, którzy osiedlili się w Warszawie i do których kierowane jest największe wsparcie); „Przystanek Świetlica” (świetlica dla dzieci i młodzieży migranckiej); Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” (centrum społeczności ukraińskich artystów w Warszawie).
Projekt współfinansuje m.st. Warszawa.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Plan międzynarodowego tournée
9, 10 i 11 lipca 2024 – Cour d'honneur du Palais des papes (Pałac Papieski) – Festiwal Teatralny w Awinionie (Francja)
15 i 16 sierpnia 2024 – Zürcher Theater Spektakel (Szwajcaria)
29 i 30 sierpnia 2024 – Comédie de Genève (Szwajcaria)
29 i 30 sierpnia 2024 – Comédie de Genève (Genewa, Szwajcaria)
1 września 2024 – Maxim Gorki Theater (Berlin, Niemcy)
5 i 6 października 2024 – Teatr Powszechny (Warszawa, Polska)
9 i 11 października 2024 – Théâtre national de Bordeaux en Aquitaine (Bordeaux, Francja)
15 i 19 października 2024 – Théâtre du Rond-Point (Paryż, Francja)
24 i 25 października 2024 – Festival Sens Interdits (Lyon, Francja)
2 listopada 2024 – Maxim Gorki Theater (Berlin, Niemcy)
7 listopada 2024 – Euro-Scene Leipzig Theatre Festival (Lipsk, Niemcy)
18 listopada 2024 – Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje" (Katowice, Polska)
30 listopada i 1 grudnia 2024 – Teatr Powszechny (Warszawa, Polska)
6–12 grudnia 2024 – Międzynarodowy Festiwal Teatralny Boska Komedia (Kraków, Polska)