Polska reżyserka teatralna, autorka i twórczyni teatru chórowego – Marta Górnicka – obejmie stanowisko profesorki gościnnej im. Christopha Schlingensiefa na Uniwersytecie Ruhry w Bochum w semestrze zimowym 2024/25. Ta prestiżowa profesura, ustanowiona przez Kunststiftung NRW w 2015 roku, jest przyznawana wybitnym artystkom i artystom z całego świata, działającym w obszarze teatru i performansu.
fot. Esra Rotthoff
Marta Górnicka jest międzynarodowo ceniona za swoje przedstawienia teatralne, w których nowatorskie wykorzystanie chóru odgrywa kluczową rolę. Jej prace, łączące radykalizm estetyczny z krytyką społeczną, zdobyły szerokie uznanie, a Kunststiftung NRW opisuje je jako „zarówno mocne, jak i prowokacyjne”. Oficjalna uroczystość wręczenia tytułu profesorskiego odbyła się 13 listopada 2024 roku w Kunstmuseum Bochum.
Profesura im. Christopha Schlingensiefa ma na celu przekazywanie studentkom i studentom wiedzy empirycznej i metod pracy z perspektywy praktyki artystycznej w teatrze. W poprzednich latach tę funkcję sprawowali Helgard Haug i Stefan Kaegi z Rimini Protokoll, Laurent Chétouane oraz reżyser i twórca wideo Daniel Kötter.
Uniwersytet Ruhry w Bochum (Ruhr-Universität Bochum, RUB) to jedna z czołowych uczelni badawczych w Niemczech, założona w 1962 roku jako pierwszy nowy uniwersytet publiczny w kraju po II wojnie światowej. RUB oferuje szeroką gamę programów akademickich w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i technicznych. Uczelnia współpracuje z instytucjami i ośrodkami badawczymi na całym świecie, kładąc szczególny nacisk na interdyscyplinarność i międzynarodowy wymiar badań.
BIOGRAM:
Marta Górnicka – polska reżyserka teatralna, autorka, twórczyni teatru chórowego. Górnicka tworzy idiom teatru chórowego, w którym głosy i ciała wykonawców, indywidualnie i wspólnie, stają się nieodmiennie instrumentami politycznymi. Eksploruje różnorodne formy chóralne, aby umożliwić konfrontację ze stawiającymi opór rzeczywistościami. Górnicka wykorzystuje scenę jako platformę do odgrywania dyskursów konfliktu i zarazem ich rozwiązywania, stwarzając członkom zapraszanych przez nią społeczności możliwość zabrania głosu, ale także wzajemnego uznania ich wspólnego człowieczeństwa.
Jest absolwentką Wydziału Reżyserii Dramatu Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie i Warszawskiej Szkoły Muzycznej im Fryderyka Chopina. Spektakle Górnickiej – Tu mówi chór, Magnificat, Requiemaszyna, M(other) Courage, Hymn do miłości, Matki – były zapraszane i prezentowane na całym świecie podczas dziewięćdziesięciu najważniejszych międzynarodowych festiwali teatralnych i reżyserskich takich jak: Festiwal w Awinionie, BERLINER FESTSPIELE, Athens & Epidaurus Festiwal w Atenach, MESS w Sarajewie, Festiwal SPIELART w Monachium, Festival International de Théâtre SENS INTERDITS w Lyonie, THEATER SPEKTAKEL w Zurychu, Festiwal Reżyserski w Rennes we Francji, LESSINGTAGE w Thalia Theatre w Hamburgu, SPRING Festival Utrecht czy HERBSTSALON w Berlinie. Prowadziła warsztaty teatralne na scenach, m.in. w Piccolo Teatro di Milano, X-Teatr w Tokio, Kammerspiele w Monachium, Thalia Theater w Hamburgu, Teatru Narodowego w Teheranie, Delhi w Indiach czy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Tel Avivie.
W latach 2009–2014 w Instytucie Teatralnym im. Z. Raszewskiego w Warszawie tworzyła koncepcję teatru chórowego – CHÓR KOBIET – nowoczesnego chóru tragicznego z udziałem 25 kobiet w różnym wieku i różnych zawodów. Narodzinom zespołu towarzyszyła idea „odzyskania kobiecego głosu” i stworzenia ponowoczesnego teatru chórowego – estetycznej, formalnej i ideologicznej koncepcji teatru, która łączy źródłową dla zachodniej sceny siłę zbiorowego głosu/ciała ze współczesną krytyką języka jako narzędzia władzy.
Tworzyła wybitne realizacje projektów o charakterze społeczno-artystycznym, m.in. w Izraelu (Matka Courage nie będzie milczeć. Chór na czas wojny, 2014), gdzie pracowała z zespołem arabskich i żydowskich matek i dzieci, izraelskimi żołnierzami-tancerzami. Spektakl angażował grupy funkcjonujące w radykalnie skonfliktowanych społecznościach, co otworzyło możliwość wyrażenia skrajnych emocji i bezpośredniej interakcji między tymi, których na co dzień oddziela niewidzialna bariera. W Niemczech (Grundgesetz Ein Chorischer Stresstest, Brama Brandenburska Berlin, 2018; Grundgesetz – Federal Constitutional Court Karlsruhe, Jedem das Seine – Kammerspiele Munich, Still Life-Maxim Gorki Theater 2021) czy w Polsce (Tu mówi Chór…, 2010; Magnificat, 2011; Hymn do miłości, 2017; Konstytucja na Chór Polaków, 2019) – szczegółowa dokumentacja, także lista nagród i ponad 90 festiwali na całym świecie, na których pokazywano prace Marty Górnickiej, jest dostępna na stronie: https://gornicka.com/
Do pracy Konstytucja na Chór Polaków w Nowym Teatrze w Warszawie Górnicka zgromadziła ponad 50 osób z prawego i lewego skrzydła konfliktu politycznego w Polsce, kibiców sportowych, Żydów, uchodźców, dzieci, emerytów i rencistów, członków stowarzyszenia „Strzelec”, osoby z zespołem Downa, aktorów CHÓRU KOBIET i Nowego Teatru. Premiera spektaklu miała miejsce 1 maja 2016 roku, czyli w Międzynarodowy Dzień Pracy podczas wielkiej debaty narodowej wywołanej zamieszaniem wokół Trybunału Konstytucyjnego.
– Marta Górnicka zareagowała na ten kryzys mocnym gestem: pokazała, że polska konstytucja nie jest projektem jednolitej etnicznie grupy, ale bardzo zróżnicowanej grupy jednostek – fragment książki programowej wystawy „Późna Polskość” w CSW w Warszawie.
Hymn do miłości na Orkiestrę, Chór Pluszaków i Innych zamyka reżyserski tryptyk europejskich spektakli. Obraz orkiestry grającej w obozach zagłady i temat Zagłady staje się dla Górnickiej punktem wyjścia do podjęcia wątków narastających w Polsce i Europie tendencji nacjonalistycznych i kryzysu migracyjnego. Polska premiera spektaklu odbyła się 21 stycznia w Teatrze Polskim w Poznaniu, niemiecka premiera 11 czerwca w Maxim Gorki Theater w Berlinie, a francuska 12 listopada 2018 w Théâtre des Celestines w Lyonie.
Chór w przedstawieniach i projektach społecznych Górnickiej funkcjonuje jako metonimia społeczności, wystawiając właściwe jej napięcia, odsłaniając mechanizmy wykluczenia i konsolidacji wspólnoty, opowiadając o właściwych jej relacjach władzy i dominacji. Zarazem jej spektakle chórowe są każdorazowo prawdziwym doświadczeniem wspólnotowym, otwierającym dostęp do źródłowych dla wspólnoty rytuałów i praktyk jednoczących na poziomie oddechu, ciała, głosu.
Mają zatem zarazem potencjał krytyczny, jak i moc odnowionego rytuału – są żywym laboratorium do badania i ustanawiania wspólnoty.
Jest wielokrotną laureatką rankingu portalu niemieckiego Nachtkritik.de dla najlepszego spektaklu roku w Niemczech i krajach niemieckojęzycznych, laureatką Nagrody dla Najlepszego Reżysera – Europejskiego Festiwalu Reżyserii FastForward. W 2016 roku jej spektakl M(OTHER) COURAGE zyskał nominację do prestiżowej nagrody niemieckiej „DER FAUST” w kategorii reżyserii teatralnej. W 2019 r. została laureatką nagrody „Paszport POLITYKI” za „współczesną koncepcję antycznego chóru jako wehikułu przemian artystycznych i społecznych”. W 2022 roku została uhonorowana profesurą Bertolta Brechta w Center of Competence for Theatre na Uniwersytecie w Lipsku. Profesura ta przyznawana jest wybitnym artystom działającym w polu teatru, tańca, performansu i nowych mediów.
Jest rezydentką Maxim Gorki Theater w Berlinie, gdzie tworzy swoje nagradzane spektakle, a od 2019 roku rozwija tam Instytut Politycznego Głosu. Instytut stanowi centrum warsztatowe pracy z kolektywnym głosem i ciałem oraz językiem, pełniąc rolę laboratorium społecznego, które działa na rzecz budowania otwartych, różnorodnych wspólnot oraz wzmacniania strategii oporu i krytyki wobec przemocy w życiu społecznym.
Reżyserka opracowała własną metodę treningu wokalno-aktorskiego, opartą na pracy z oddechem, głosem i ciałem, mającą na celu odnalezienie głosu organicznego. W oparciu o tę metodę prowadziła warsztaty teatralne i kursy mistrzowskie w wielu miastach na świecie, w tym w Dreźnie, Tokio, Berlinie, Kijowie, Londynie, Tel Awiwie, Nottingham, Lyonie, Mediolanie, Atenach, Brukseli, Teheranie, Moskwie, New Delhi i Paryżu.
W 2023 roku Festival d’Avignon zaprosił ją do zaprezentowania czytania MATEK PIEŚNI NA CZAS WOJNY na dziedzińcu Musée Calvet w Avignonie. Światowa premiera spektaklu MATKI odbyła się 29 września 2023 roku w Teatrze Powszechnym w Warszawie, francuska premiera 4 października w Le Maillon, Théâtre de la Ville de Strasbourg w Strasburgu, a niemiecka premiera 4 listopada w Maxim Gorki Theater w Berlinie. Spektakl był prezentowany podczas europejskich festiwali teatralnych m.in. w Barcelonie, Mediolanie (Milano Porta Europa), Utrechcie (SPRING Utrecht), Salzburgu (Sommerszene Salzburg), Düsseldorfie (Europäisches Theatrefestival 777 TAGE ДНІВ DAYS), Freiburgu (Performing Democracy), Hanowerze (KunstFestSpiele Herrenhausen), Bernie w Szwajcarii (Auawirleben Theatrefestival Bern), Genewie, Zurychu oraz podczas Festiwalu w Awinionie na dziedzińcu honorowym Pałacu Papieży.
Strona www:
https://gornicka.com/