Ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska powierzyła funkcję dyrektora Teatru Narodowego w Warszawie reżyserowi Janowi Klacie – poinformował resort w poniedziałek. Dyrektor obejmie funkcję z początkiem nowego sezonu teatralnego we wrześniu.
fot. Przemysław Jendroska / mat. teatru
Jan Klata urodził się w 1973 r. w Warszawie. W wieku 12 lat napisał pierwszą sztukę "Słoń zielony", która została opublikowana w miesięczniku "Dialog" i wystawiona przez Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem. W latach 1989-93 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Batorego w Warszawie.
Studiował na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Zelwerowicza w Warszawie i na Wydziale Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Był asystentem Jerzego Grzegorzewskiego przy "La Boheme" wg Stanisława Wyspiańskiego (1995), Jerzego Jarockiego przy spektaklu "Grzebanie" (1996) oraz Krystiana Lupy przy "Płatonowie wiśniowym i oliwkowym" wg Antona Czechowa (1996).
Po studiach zajmował się nie tylko teatrem. Był m.in. copywriterem, dziennikarzem muzycznym, reżyserem talk-show w TV Plus, niedoszłym grabarzem.
Jego pierwszą samodzielnie zrealizowaną inscenizacją był "Rewizor" wg Nikołaja Gogola wystawiony na scenie Teatru im. Józefa Szaniawskiego w Wałbrzychu (2003). Miesiąc później w Teatrze Polskim we Wrocławiu wystawił własną sztukę "Uśmiech grejpruta", którą prezentował wcześniej w formie warsztatów podczas Wrocławskiego Forum Dramaturgii Współczesnej Eurodrama w 2002 r.
W 2004 r. we Wrocławskim Teatrze Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego Klata zrealizował "Lochy Watykanu" wg André Gide'a. Konsekwentnie, nie rezygnując w inscenizacji z odniesień do współczesności, zrobił spektakl, który obrazował społeczeństwo powierzchownie i fałszywie wyznające wiarę.
2 lipca 2004 r. dał premierę spektaklu "H." wg "Hamleta" Williama Szekspira przygotowanego dla Teatru Wybrzeże w Gdańsku i granego w jednej z hal Stoczni Gdańskiej. "Z Hamleta Klata wydestylował historię pokoleniową: duńskiego księcia, Horacja, Laertesa, Rosencrantza i Guildensterna. Zastanawiał się nad postawami młodych w momencie osobistych i politycznych przesileń, których oczywistym tłem, chociażby ze względu na symboliczne miejsce, staje się najnowsza historia Polski" - czytamy na portalu Culture.pl.
W Teatrze im. Szaniawskiego w Wałbrzychu 18 grudnia 2004 r. odbyła się premiera jego przedstawienia pt. "... córka Fizdejki" według dramatu "Janulka, córka Fizdejki" Witkacego. W 2005 r. w ramach Warszawskich Spotkań Teatralnych odbył się "Klata Fest" - przegląd spektakli Jana Klaty.
14 stycznia 2006 r. spektaklem "Trzy stygmaty Palmera Eldritcha" wg powieści Philipa Dicka Klata zadebiutował jako reżyser w Narodowym Starym Teatrze im. Modrzejewskiej w Krakowie. "Kolejną inscenizacją, która niemal jednomyślnie zyskała uznanie, był Transfer! (Wrocławski Teatr Współczesny, 2006). Na scenie zderzone zostały ze sobą autentyczne opowieści biorących udział w przedstawieniu Polaków i Niemców przesiedlonych po II wojnie światowej oraz groteskowy obraz Wielkiej Historii w postaciach Józefa Stalina, Francisa D. Roosevelta i Winstona Churchilla. Kolejny sukces odniósł Klata Oresteją według Ajschylosa (Stary Teatr w Krakowie, 2007) – autorską interpretacją tragedii, łączącą brutalność, subtelną poezję i ironiczne cytaty z popkultury" - napisał prof. Dariusz Kosiński w biogramie artysty zamieszczonym w Encyklopedii Teatru Polskiego.
Z kolei 1 sierpnia 2007 r. premierę miał "Triumf Woli" – spektakl, który przygotował z okazji 63. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego dla Muzeum Powstania Warszawskiego.
"Następne dwa przedstawienia, które z różnych powodów zdobyły rozgłos, tworzą swoisty dyptyk podejmujący w sposób ironiczny i krytyczny problematykę władzy i rewolucji. Jego pierwszą część stanowiło przedstawienie Szewcy u bram wg Stanisława Ignacego Witkiewicza (TR Warszawa, 2007), oczekiwane jako rozprawa z rządami prawicy, ale uznane przez większość komentatorów za rozczarowanie. Przeciwnie – za jeden z największych triumfów artystycznych Klaty – uznano Sprawę Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (Teatr Polski we Wrocławiu, 2008) – ironiczny i krytyczny obraz rewolucji zbudowany za pomocą brawurowo wykorzystanych anachronicznych środków i znaków (słynna sekwencja Marsylianki granej przez jakobinów na piłach mechanicznych)" - ocenił w biogramie artysty prof. Kosiński.
W 2009 r. w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie Klata przygotował adaptację "Trylogii" Henryka Sienkiewicza, osadzoną w przytułku czy też noclegowni dla bezdomnych i opowiedzianą przez jej zabiedzonych mieszkańców w sposób jednocześnie prześmiewczy, ale też momentami przejmująco uruchamiający siłę narodowych mitów i fantazji.
W latach 2013–2017 Jan Klata był dyrektorem Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.
"Opinia prowokatora i skandalisty, jawna niechęć okazywana nowej dyrekcji przez część zasłużonych aktorów Starego Teatru, wraz z kilkoma niezręcznymi zachowaniami samego dyrektora wywołały konflikty i kontrowersje wokół niektórych spektakli (Do Damaszku, 2013) i decyzji (zawieszenie prób Nie-Boskiej komedii w reżyserii radykalnego politycznie artysty chorwackiego Oliviera Friljicia). Trwająca kilka miesięcy burza spowodowała, że bez większej uwagi przeszła znakomita inscenizacja Termopil polskich Tadeusza Micińskiego wystawiona przez Klatę w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Natomiast na macierzystej scenie powstał kolejny dyptyk: Ubu króla Alfreda Jarry'ego (2014) – pozornie zjadliwie karykaturalny, ale niepozbawiony akcentów serio, świadomie utrzymany w tandetnej estetyce obraz Polski i Polaków, oraz Król Lear Williama Szekspira (2013) – spektakl wysmakowany estetycznie i precyzyjnie skomponowany, z przejmującą rolą Jerzego Grałka jako Leara – starego i niedołężnego papieża" - napisał prof. Dariusz Kosiński, przypominając, że w roku 2015 Klata wyreżyserował w krakowskim teatrze własną wersję "Wroga ludu" Henrika Ibsena.
12 maja 2017 r. premierą "Wesela" wg Stanisława Wyspiańskiego Klata pożegnał się z dyrekcją Narodowego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.
W 2024 r. artysta przygotował dwa przedstawienia - "Państwo / Der Stadt" Platona we własnej adaptacji, reżyserii i opracowaniu muzycznym w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie oraz "Folwark zwierzęcy" wg George'a Orwella w Teatrze Śląskim im. Wyspiańskiego w Katowicach.
W trakcie swojej kariery artystycznej Jan Klata wyreżyserował 60 spektakli na deskach teatrów we Wrocławiu, w Gdańsku, Bydgoszczy, Krakowie i Warszawie oraz w Grazu, Dusseldorfie, Bochum, Berlinie, Pradze i Moskwie.
Jest laureatem wielu nagród, m.in. Paszportu "Polityki" (2006) i Nagrody im. Konrada Swinarskiego przyznanej przez miesięcznik "Teatr" dla najlepszego reżysera sezonu 2007/2008 za "Sprawę Dantona" (2008), nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2009).
Zdobył ponad 40 nagród i wyróżnień na festiwalach w Polsce, m.in.: nagrodę w dziedzinie reżyserii "za próbę wypracowania osobnego języka teatralnego" w spektaklu "Lochy Watykanu" wg André Gide'a w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu na 3. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2004), nagrodę główną "Złamany Szlaban" dla przedstawienia "Rewizor" Nikołaja Gogola w Teatrze im. J. Szaniawskiego w Wałbrzychu na 15. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Bez Granic" w Cieszynie (2004), nagrodę dla najlepszego młodego twórcy za reżyserię przedstawienia "...córka Fizdejki" wg Witkacego w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu na 15. Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Kontakt" w Toruniu (2005), nagrodę indywidualną za przedstawienie "H." w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku w Konkursie Fundacji Theatrum Gedanense na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Szekspira w Polsce w sezonie 2004/05, Grand Prix oraz nagrodę plebiscytu młodych w kategorii "kurtyna (historii)" dla spektaklu "Transfer!" Dunji Funke i Sebastiana Majewskiego we Wrocławskim Teatrze Współczesnym na 6. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2007), Grand Prix dla spektaklu "Sprawa Dantona" Stanisławy Przybyszewskiej z Teatru Polskiego we Wrocławiu na 33. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych "Klasyka Polska" (2008), Grand Prix za "Trylogię" i nagrodę za opracowanie dramaturgiczne tekstu na 34. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych Klasyka Polska (2009), Grand Prix za "Trylogię" na VIII Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy (2009).
Otrzymał też Laur Konrada oraz Nagroda Publiczności za spektakl "Sprawa Dantona" z Teatru Polskiego we Wrocławiu; Laur Konrada za "Sprawę Dantona" na XI Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach, Grand Prix dla przedstawienia i nagrodę za reżyserię "Sprawy Dantona" na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Kontakt" w Toruniu (2009), nagrodę Złotego Yoricka za "Króla Leara" z Narodowego Starego Teatru w Krakowie (2015), nagrodę publiczności i nagrodę dziennikarzy za reżyserię spektaklu "Wróg ludu" z Narodowego Starego Teatru im. S. Wyspiańskiego w Krakowie na XVIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach i Nagrodę Główną im. Wojciecha Bogusławskiego dla spektaklu "Wesele" (oraz nagrodę dla zespołu tego przedstawienia oraz zespołu "Furia") na XLIII Konfrontacjach Teatralnych "Klasyka Żywa" w Opolu.
Listopad 2018 r. przyniósł Janowi Klacie jedno z ważniejszych europejskich wyróżnień – statuetkę Nowe Rzeczywistości Teatralne w ramach XVII Europejskiej Nagrody Teatralnej (nagroda została wręczona 17 listopada 2018 r. w Teatrze Aleksandryjskim w Petersburgu). Artysta został drugim – po Krzysztofie Warlikowskim – polskim laureatem tej nagrody.
"Formuła zamknięta konkursu na dyrektora Teatru Narodowego w Warszawie została wypracowana w porozumieniu z przedstawicielami środowiska i dyrekcją Teatru" - poinformowało na swojej stronie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
"Dyrektor obejmie funkcję z początkiem nowego sezonu teatralnego we wrześniu br." - podało MKiDN.