W dniach 7 i 8 czerwca odbył się w Stoczku Łukowskim 51. rejonowy Sejmik Wiejskich Zespołów Teatralnych. Nowe widowiska pokazało 7 teatrów, każde było oglądane przez liczną i żywo reagującą widownię, doczekało się omówienia przez Radę artystyczną. Pisze Lech Śliwonik.
fot. mat. MOK w Stoczku
Tu wszystko się zaczęło – to było pierwsze zdanie, otwierające rok temu jubileuszowy 50. sejmik wiejskich teatrów w Stoczku Łukowskim. Dokładnie rzecz biorąc, zaczęło się w roku 1970, ale były w długich już dziejach lata „puste”, z bardzo różnych powodów – tak pospolitych jak brak pieniędzy i tak niecodziennych jak stan wojenny. To w Stoczku ukształtowane zostały reguły teatralnego sejmikowania: niekonkursowy przegląd, prezentacje jako punkt wyjścia do długich rozmów, a często też ostrych sporów, twórców przedstawień z radą artystyczną (nie jury!). Stoczek wreszcie – to kolejna jego wielka zasługa – spełnił rolę zarzewia, pobudził do działania inne ośrodki. Właśnie to uratowało „rdzenny” ruch teatralny, spychany na margines przez dwa dziesięciolecia socjalistycznej kultury. Najpierw (1975) pięknie pomysł i formułę podchwycono w Tarnogrodzie, tworząc pole do działania dla zespołów z południowej części kraju.
Ogólnopolski zasięg zyskał sejmikowy ruch po włączeniu się Towarzystwa Kultury Teatralnej, które dochowało wierności charakterowi spotkań, opracowało programowe i organizacyjne rozwiązania, zdobyło finanse na realizację. Dzięki temu od 1984 roku wiejskie teatry spotykają się na 5 sejmikach, wieńczonych rodzajem finału w Tarnogrodzie (Sejmik Teatrów Wsiu Polskiej - zawsze październik) oraz od 10 lat festiwalem ZWYKI w warszawskim Teatrze Polskim (koniec listopada). Uchronienie przez 40 lat ogólnokrajowego charakteru sejmików uznać należy za największe dokonanie. Cztery dekady wedle takiego samego programu, dla osiągnięcia takich samych celów - to nie wydarzyło się nigdy i nigdzie. Rezultat jest imponujący – 40 lat to prawie 2 tysiące widowisk.
A jak jest dzisiaj? W jakim stanie otwieramy piątą dekadę? Dominacja nurtu obrzędowego, czyli inscenizacji dawnych obyczajów i wierzeń, także tradycyjnych prac domowych i polnych, coraz częściej już tylko wydobywanych z pamięci starszych członków zespołów – oto najkrótsza charakterystyka obecnego stanu ludowego „teatrowania”. Najlepiej przekonuje o tym program Stoczkowego przeglądu.
7 czerwca 2024 (piątek)
Godz. 10.00 - SEJMIKOWY KOROWÓD – centrum Stoczka Łukowskiego
10.40 - UROCZYSTE OTWARCIE - powitanie uczestników Sejmiku i gości
11.00 – Amatorski Teatr Podwórkowy DAWIDY – Wieczorki u Teodory - Gminny Ośrodek Kultury w Jabłoniu, woj. lubelskie
- Zespół TEATR W BUDOWIE – Matka Boska Gromniczna - Gminna Biblioteka Publiczna w Podedwórzu
- Zespół Ludowy KAINA – Zapusty - Gminny Ośrodek Kultury w Jabłoniu
* Seminarium – SEJMIKOWANIE W STOCZKU
- Prof. AT Lech Śliwonik – Prezentacja książki ...nic w nim siła, moc nie gasła – publikacja wydana na 40-lecie ogólnopolskiego sejmikowania przez Zarząd Główny TKT i Instytut Teatralny
- dr hab. Tomasz Rokosz, Prof. KUL – Obrzęd w spektaklu teatralnym
- dr hab. Bożena Suchocka, Prof. AT – Teatr w widowisku obrzędowym
8 czerwca 2024 (sobota)
Godz. 10.00 - Zespół SITNICZANIE– Wieczór wigilijny - Gminny Ośrodek Kultury w Białej Podlaskiej, woj. lubelskie
- Zespół BRZOZOWIANKI – Kundzielnice - Gminny Ośrodek Kultury w Kąkolewnicy, woj. lubelskie
- Spotkanie warsztatowe Rady Artystycznej z Zespołami
- Zespół WRZOS z Kąkolewnicy – Dawniej wiosną w Kąkolewnicy - Ośrodek Kultury w Kąkolewnicy, woj. lubelskie
- Zespół Obrzędowy ZAWSZE RAZEM – Na Zielune Świuntki - z Woli Głuchowskiej - Gminna Biblioteka Publiczna w Adamowie, woj. lubelskie
- Spotkanie warsztatowe Rady Artystycznej z Zespołami - godz. 15.00 - ZAKOŃCZENIE SEJMIKU
fot. mat. MOK w Stoczku
Pamięć o minionym, tradycja jako fundament zbiorowego bytowania – to są elementy wiejskich widowisk. Dlatego oglądamy na scenie dawny zwyczaj „zapustów” (zabawy, maskarady, przebierańce od święta Trzech Króli do wielkiego postu), przeżywamy razem z aktorami niezwykły klimat wieczoru wigilijnego, czcimy Zielone Świątki, których geneza wyprzedza chrześcijaństwo, wiąże z pradawnymi, pogańskim obrzędami płodnościowymi. Najważniejsze jednak jest to, co chyba już tylko na wiejskiej scenie pozostaje niezmienne nienaruszalne. Zawsze bohaterem, jest tu w s p ó l n o t a – rodzinna, sąsiedzka, wiejska. ZAWSZE RAZEM – to nazwa jednego z występujących teatrów. Dobrze oddaje ona ducha, istotę pokazywanych widowisk.
Trzeba jeszcze na koniec wspomnieć o towarzyszącym występom seminarium - przypominano na nim historię sejmikowego ruchu, a przede wszystkim rozważano trudny problem relacji między teatrem i obrzędem. Żywy odbiór refleksji badawczej przez kierowników i członków zespołów, budzi nadzieję na kontynuowanie sejmiku, na trwanie wiejskiego teatru.
*
Organizatorzy 51. Sejmiku to Urząd Miasta i Miejski Ośrodek Kultury w Stoczku Łukowskim oraz Centrum Spotkania Kultur w Lublinie.