W 2022 roku Fundacja Artystyczna PERFORM zrealizowała kolejną, trzecią już, edycję projektu Centralna Scena Tańca. To projekt, który realizowany jest we współpracy z Mazowieckim Instytutem Kultury i złożony jest z kilku działów. W ramach kolejnej edycji powstały dwa nowe programy kuratorskie, dzięki czemu łącznie zrealizowano ich aż sześć. Były to: Kino Tańca, Scena CST, Site-specific, Krytyka i teoria tańca, Portrety choreograficzne oraz Laboratoria ruchowe. Poszczególne działania, przypisane do danego działu zazębiały się ze sobą, dzięki czemu całoroczny program wydaje się bardzo kompletny i przemyślany. Pisze Marta Seredyńska.
fot. Marta Ankiersztejn-Węgier
Kino tańca w wersji online
Już po raz kolejny w programie Centralnej Sceny Tańca znalazł się program Kina Tańca, który traktować można jako jedno z najbardziej nowatorskich ujęć prezentacji tańca w Warszawie. Pandemia koronawirusa spowodowała, że poszczególne działania kulturalne organizowane w całej Polsce przenoszone były do przestrzeni internetowej. Tak w 2021 roku stało się również z Kinem Tańca, które również w ramach III edycji CST zrealizowane zostało w formule online. Pozwala ona na dotarcie do znacznie większej liczby odbiorców, a co za tym idzie – do promowania tańca także poza stolicą.
W 2022 roku w ramach kuratorskiego programu Reginy Lissowskiej-Postaremczak zaprezentowano cztery odsłony Kina Tańca Online. Każda z nich to kilka propozycji filmowych, opatrzonych komentarzami kuratorki oraz artystów. Wszystkie nawiązywały do pewnego rodzaju krytycznej refleksji nad potencjalnymi kierunkami rozwoju naszej rzeczywistości. Pierwsza edycja – „Światy równoległe” – poświęcona została zderzeniu świata natury i cywilizacyjnego rozwoju. Pokazany został m.in. „Downriver” w reżyserii Andrei Boll, w którym obraz połączenia człowieka z naturą przenikał się z ukazaniem złożoności kontaktów międzyludzkich. Na reprezentacjach nadprzyrodzonej rzeczywistości skupiono się z kolei podczas odsłony „Światy ukryte”. Mistyka, wierzenia, mity, transcendentalne relacje człowieka z naturą – to tematy poszczególnych filmów, wśród których znalazły się m.in. „Ecce” w reżyserii Fu LE czy „Bhairava” w reżyserii Marlene Millar. Kolejna, wrześniowa odsłona poświęcona została „Światom potencjalnym”. „When the Night Falls” Kimmo Leeda czy „La Nostra Terra” Thomasa Borna to przykłady krótkich metraży, ukazujących ludzi w postapokaliptycznych przestrzeniach. Ostatni weekend z Kinem Tańca Online to z kolei pięć filmów złożonych w cykl „Światy wewnętrzne”. Zaprezentowano m.in. „Dancen" Coriny Andrian czy „Under the Skin" Carmen Porras.
Działania w przestrzeni miejskiej
W miesiącach wakacyjnych w ramach Centralnej Sceny Tańca zrealizowane zostały dwa projekty site-specific. Co ciekawe, w tym roku zmieniono założenia inicjatyw realizowanych w ramach niniejszego działu. Dotychczas artyści samodzielnie realizowali procesy twórcze, tym razem były to kilkudniowe spotkania z wyłonioną w ramach open call grupą osób, zakończone publiczną prezentacją. Lipcowa odsłona połączona została więc z Międzynarodowym Festiwalem Tańca Warsaw CI Flow, poprzez zaproszenie do poprowadzenia pedagogów festiwalowych – Svitlany Pashko i Daniela Drago. Przygotowany przez nich performans, skupiony został na obecności człowieka w przestrzeni, w której zawarte zostały poszczególne kody społeczne, historyczne, kulturowe. Miejscem, na którym skupili się artyści był Plac Defilad oraz Pałac Kultury i Nauki. To właśnie tam zaprezentowany został grupowy performans, oparty na współdziałaniu z miejscem i obecnymi w nim obserwatorami (wydarzyło się to z dniu urodzin PKiN, w związku z czym publiczność była żywo zainteresowana). Istotne były tu konteksty polityczne czy społeczne, dotyczące tej konkretnej przestrzeni miejskiej. Jednocześnie zauważyć można było, że grupa pracowała z wykorzystaniem improwizacji kontaktowej, co udowodniły partnerowania wykonywane przez performerów.
Drugą inicjatywą site-specific były „Delicate Spaces” Michała Adama Górala. W tym przypadku grupa pracowała nad znaczeniem pojęcia delikatności i czułości. Dotyczyło to zarówno ludzkiego ciała i jego kinestetycznych możliwości, jak i ładunku emocjonalnego. W przypadku tego performansu prezentacja miała miejsce na Placu Bankowym, odwiedzanym codziennie przez wielu przechodniów. Performerki wchodziły w relacja przede wszystkim ze sobą, reagując jednocześnie na to, co dzieje się dookoła nich. Przemierzały część placu, mijając luksusowe butiki, arkady, dochodząc z końcu do pomnika Juliusza Słowackiego. W tym przypadku – nieco inaczej niż u Pashko i Drago, gdzie postawiono na pewną przypadkowość – można było zauważyć, że poszczególne fragmenty stanowią precyzyjnie ułożoną choreografię, możliwą do odtworzenia także w innych miejscach.
Nowatorskie ujęcie prezentacji choreografów
Nową formułą, zaproponowaną przez kuratorkę Magdalenę Chabros był natomiast cykl portretów choreograficznych. To spotkania z wybranymi twórcami, przygotowane przez nich samych i prezentujące ich dotychczasowy dorobek. Interesujące w tej formule jest to, że każdy artysta przygotowujące swój autoportret ma dowolność co do formy, jaką wybierze. Czasem są to więc opowieści o zrealizowanych działaniach, pokazy fragmentów wideo stworzonych spektakli, ukazanie wraz z zaproszonymi gośćmi fragmentów lekcji w autorskiej lub preferowanej przez danego choreografa technice. W 2022 roku takie autoprezentacje przygotowali: Eryk Makohon, Paulina Wycichowska i Michał Adam Góral.
Scena otwarta
Program Centralnej Sceny Tańca to także prezentacje sceniczne, odbywające się w Mazowieckim Instytucie Kultury. Zdecydowanie widoczne było tu wyodrębnienie trzech linii programowych: prezentacji o charakterze społecznym, projektów związanych nowymi mediami oraz tych, stworzonych przez młodych twórców. Do pierwszej grupy zaliczyć można pokaz „KOBIETY i duch wolności”, który powstał w wyniku warsztatów z grupą kobiet, prowadzonych przez kilka tygodni przez Paulinę Święcańską. Innym wydarzeniem był wieczór „Medicine Movement”, poprowadzony przez Annę Sierpowską. Podczas pewnego rodzaju rytuału uczestnicy mogli zarówno skupić się na własnym ciele, jak i stanach emocjonalnych. Sierpowska prowadziła wieczór w taki sposób, by w komfortowych warunkach można było pozbywać się napięć, ciężarów emocjonalnych, lęków. Z tego wieczoru nie można było wyjść, nie przeżywając pewnego rodzaju oczyszczenia.
Z kolei „Miastofonie” Katarzyny Stefanowicz to interaktywna instalacja dźwiękowa, zaprezentowana w ramach cyklu „Taniec i nowe media”. Materiał dźwiękowy stanowiły odgłosy miasta Warszawy, brzmienia analogowych instrumentów klawiszowych oraz szpinetu. To jednak, jakie dźwięki słyszała publiczność, zależało od tego, w jaki sposób poruszały się tancerki – przy pomocy czujnika ruchu grały one na swego rodzaju niewidzialnym instrumencie. Inne, ale jakże interesujące podejście do łączenia tańca i nowych mediów w ramach tego samego cyklu zaprezentował Dariusz Makaruk. Na dużym ekranie wyświetlane były bowiem różne obrazy, z którymi korespondował ruch obecnych na scenie performerek. Oba projekty pokazały, jak wielki potencjał istnieje w wykorzystywaniu poszczególnych elementów nowych mediów oraz w jak niewielkim stopniu ma to dziś miejsce w tańcu w Polsce.
Jesienią w ramach Sceny CST zorganizowane zostały z kolei dwa wieczory, poświęcone młodym artystom. Podczas jednego z nich pokazane zostały cztery krótkie choreografie w wykonaniu młodych tancerzy – wszystkie były małymi formami, zestawione jednak w całość skonstruowały ciekawy wieczór, poświęcony różnym stanom emocjonalnym, ale i kobiecości. Z kolei „Lithos” w choreografii Jacka Owczarka, pokazane w ramach innego wieczoru Sceny CST zostało stworzone we współpracy z młodymi zawodowymi tancerzami, będącymi tuż po studiach w Instytucie Choreografii i Technik Tańca na Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi. To piękny obraz wchodzenia na szczyt, pełen kameralnych sekwencji poszczególnych tancerzy, co korespondowało także z przekonaniem, że w czasie zmagań i porażek najczęściej jesteśmy zdani na siebie.
Improwizacja w kontakcie
Laboratoria ruchowe w 2022 roku poświęcone zostały improwizacji kontaktowej (CI). Przygotowane zostały więc warsztaty umiejętności, otwarte jamy oraz filmy prezentujące ideę CI i wprowadzające niezaznajomionego z nią widza w tę tematykę. Specjalnym wydarzeniem było laboratorium, połączone z 13. edycją Międzynarodowego Festiwalu Tańca Warsaw CI Flow, w ramach którego zaprezentowano wystawę „50 lat Kontakt Improwizacji: Zaczątki, Korzenie, Gałęzie”. Oprócz zapoznania się z tą techniką i wysłuchania rozmowy z twórczynią wystawy, Colleen Bartley, publiczność miała także okazję wziąć udział w tzw. „Underscore”. To praktyka uważnego jamu improwizacji kontaktowej, opracowana przez jedną z najuważniejszych światowych edukatorek CI, Nancy Stark Smith. Pozwala ona na pełne spektrum ekspresji energetycznej i fizycznej, od momentów cichej aktywności wewnętrznej do okresów wyższej energii i tańca interaktywnego. Jest to forma przeznaczona zarówno dla osób, które od lat praktykują CI, jak i dla tych, którzy dopiero chcą ją poznać.
Mała refleksja na koniec
Program Centralna Scena Tańca w Warszawie – edycja III to jeden z kilku projektów dziedziny sztuk performatywnych, realizowanych w Warszawie przez organizację pozarządową. Przyglądając się poszczególnym działaniom innych NGO, można śmiało wnioskować, że CST jest programem spójnym, ale i zbudowanym bardzo klarownie. Konkretne działy są tu wyszczególnione i – co najważniejsze – nie opisane jedynie „na papierze”, a realizowane realnie, z zaproszeniem do uczestnictwa w nich różnorodnych artystów. Przyglądając się dziś temu, jak wygląda taniec w Warszawie, realizowany nie przez instytucje, ale niezależnie – przez freelancerów czy organizacje pozarządowe, można odnieść wrażenie, że warszawska mapa tańca się dopełnia: mamy organizacje realizujące działania festiwalowe (jak Fundacja Ciało/Umysł), repertuarowe (jak Fundacja B’cause czy Stowarzyszenie Sztuka Nowa), edukacyjne (pozwolę sobie wskazać Rezonanse Kultury) czy międzynarodowe (jak Fundacja Rozwoju Teatru 'NOWA FALA'). Mamy w końcu dwa programy, które stanowią pakiet różnorodnych działań: CST oraz Centrum Teatru i Tańca, prowadzone przez Fundację Sztuka Współczesna. Te dwa programy mogłyby prosperować do bycia głównymi ośrodkami, skupiającymi innych artystów tańca czy NGO wokół siebie. Mogłyby – bo choć już poniekąd są miejscem współpracy wielu twórców, perspektywa trzyletnich grantów, które otrzymały właśnie obie organizacje z warszawskiego Urzędu Miasta pozwoli zdecydowanie na większy rozwój. I choć może CST nie ma rozbuchanego budżetu – to za nieco ponad 120 tysięcy w tym roku udało się zrealizować program aż sześciu działów kuratorskich. Aż patrzeć więc tylko, jak rozrastać będzie się on w ciągu kolejnych trzech lat.
***
Centralna Scena Tańca w Warszawie – edycja III
Koncepcja projektu: Paulina Święcańska
Koordynacja: Katarzyna Stefanowicz
Kuratorki Centralnej Sceny Tańca w Warszawie – edycja III: Zuzanna Bukowski, Magdalena Chabros, Regina Lissowska-Postaremczak, Klara Łucznik, Marta Seredyńska, Katarzyna Stefanowicz, Paulina Święcańska
Organizatorzy: Fundacja Artystyczna PERFORM i Mazowiecki Instytut Kultury
Współfinansowanie m.st. Warszawa
Tekst powstał w ramach projektu Centralna Scena Tańca w Warszawie – edycja III