O książce „Słonimski. Heretyk na ambonie” Joanny Kuciel-Frydryszak wydanej przez Wydawnictwo Marginesy pisze Wiesław Kowalski w Teatrze dla Wszystkich.

fot. mat. Wydawnictwa Marginesy

Antoni Słonimski to postać, która do dziś budzi emocje i fascynuje. Był jednym z najważniejszych przedstawicieli grupy Skamander, wybitnym poetą, felietonistą, dramaturgiem i satyrykiem, ale również intelektualistą, który nie bał się stawiać czoła władzy i jej nadużyciom. Książka „Słonimski. Heretyk na ambonie” autorstwa Joanny Kuciel-Frydryszak to wnikliwa biografia, która z pasją opisuje życie tej niejednoznacznej postaci.

Słonimski był człowiekiem pełnym sprzeczności, co czyniło go jeszcze bardziej fascynującym. Z jednej strony był członkiem elity literackiej, z drugiej – człowiekiem, który nigdy nie bał się krytykować władzy. Kuciel-Frydryszak ukazuje go jako postać, która nie mieściła się w żadnym łatwym schemacie. Choć związany z szeroko pojętą lewicą, walczył z totalitaryzmem w każdej jego formie, niezależnie od tego, czy był to komunizm, czy nacjonalizm. Jego poglądy były często kontrowersyjne, co sprawiało, że miał wielu zwolenników, ale i wrogów.

Walka z nacjonalizmem i ksenofobią

Jednym z kluczowych elementów książki jest pokazanie, jak Słonimski walczył z nacjonalizmem i ksenofobią. Jego twórczość była pełna sprzeciwu wobec wszelkich form nietolerancji, a sam Słonimski niejednokrotnie płacił za to wysoką cenę. Kuciel-Frydryszak przypomina, jak w 1968 roku Słonimski stał się celem ataku Władysława Gomułki, a jego teksty wywoływały niepokój wśród władzy. Słonimski nie bał się także krytykować patriotyzmu, który – w jego opinii – często stawał się zakamuflowaną formą egoizmu narodowego.

Felietonista i mistrz słowa

Słonimski to także jeden z najwybitniejszych felietonistów polskich XX wieku. Jego teksty w „Wiadomościach Literackich” czy „Szpilkach” były pełne błyskotliwości, ciętej ironii i ostrej krytyki. Kuciel-Frydryszak wskazuje, że jego felietony to nie tylko literackie dzieła, ale także skuteczne narzędzie w walce z opresyjnym systemem. Słonimski doskonale zdawał sobie sprawę z potęgi słowa, potrafił używać go, by obnażać absurdy rzeczywistości.

Wierność ideałom

Autorka nie idealizuje Słonimskiego, pokazując go jako człowieka zmagającego się z własnymi sprzecznościami, ale też jako postać wierną swoim przekonaniom. „Heretyk na ambonie” to książka, która nie stawia Słonimskiego na piedestale, lecz ukazuje go jako człowieka, który pomimo wielu trudności nie ustępował w walce o swoje wartości. Kuciel-Frydryszak nie ucieka od trudnych tematów, ale też nie stawia bohatera w roli nieomylnego geniusza. Zamiast tego pokazuje go jako człowieka, który popełniał błędy, ale zawsze miał odwagę zmierzyć się z rzeczywistością.

„Słonimski. Heretyk na ambonie” to książka, która w pełni oddaje złożoność tej niezwykłej postaci. Kuciel-Frydryszak przedstawia Słonimskiego jako człowieka wybitnego, ale też ludzkiego, pełnego wątpliwości, sprzeczności, nie zawsze łatwego w ocenie. To biografia, która skłania do refleksji nad rolą intelektualisty w społeczeństwie, a także nad tym, jak trudno jest zachować wierność własnym przekonaniom w czasach opresji. Książka jest świetnym połączeniem historii literackiej, analizy politycznej i psychologicznej – obowiązkowa lektura dla każdego, kto interesuje się polską kulturą XX wieku.