Barbara Woźniak, autorka książki „Niejedno” została laureatką siódmej edycji Nagrody Literackiej im. Witolda Gombrowicza. Na rezydencję literacką w Vence na południu Francji decyzją kapituły pojedzie Mateusz Pakuła, autor książki „Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję”. Ogłoszenie laureatki tegorocznej Nagrody oraz pisarza, który pojedzie do Vence nastąpiło podczas gali, która zakończyła odbywający się w Radomiu i we Wsoli festiwal „Opętani Literaturą”.
fot. Dominik Musiałek
Mateusz Pakuła jest dramatopisarzem, dramaturgiem i reżyserem teatralnym. Książka „Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję” jest jego debiutem prozatorskim. - Autor znalazł wyjątkową formę literacką, żeby opowiedzieć o wściekłej bezradności w obliczu cierpienia umierającego ojca. Dosłowność i brutalność opisów jest tu w pełni uzasadniona doświadczeniem granicznym. Pakuła żąda prawa do godnej śmierci i proponuje nowy model literatury zaangażowanej – mówiła Justyna Sobolewska, członkini Kapituły Nagrody, uzasadniając przyznanie rezydencji literackiej w Vence Mateuszowi Pakule.
- Wszelkie wyróżnienia i nagrody po pierwsze dają autorowi poczucie, że to co napisał ma sens, nie tylko dla niego samego, a po drugie, co jest ogromnie istotne, pomagają w dotarciu książki do szerszego grona odbiorców. Zwracają na tę książkę uwagę – komentował Mateusz Pakuła.
Na południe Francji, do Vence, w którym Witolda Gombrowicz spędził ostatnie lata swojego życia, Pakuła pojedzie w wybranym przez siebie terminie, ale jak mówi, już wie, jak ten czas spędzi – Już mam to ustalone z synami i żoną, że dwa tygodnie będę tam pracował, a dwa tygodnie oni będą tam ze mną i będziemy siedzieć na plaży.
Nagrodę Literacką im. Witolda Gombrowicza kapituła przyznała Barbarze Woźniak, autorce książki „Niejedno”. - W czasach, w których łatwo głosimy tezy o fatalnym stanie polskiej literatury fabularnej, Barbara Woźniak proponuje pełnowymiarową powieść o starości, chorobie, opiece, marności pracy akademickiej i znużeniu życiem. Splata ją sprawnie z wątkami przemyśleń i lektur głównego bohatera. Opowiadana precyzyjnie i z bliska codzienność składa się z dramatycznych i absurdalnie zabawnych zarazem godzin spędzanych z chorym na Alzheimera ojcem, kolejnych nieprzespanych nocy, monologów wewnętrznych prowadzonych w samochodzie i pociągu wreszcie coraz trudniejszych dialogów ze studentami podczas zajęć z etyki dla przyszłych lekarzy. Najbardziej intrygujący w tej powieści jest główny bohater, niewidoczna gdzie indziej w literaturze postać opiekuna. Zachwycił nas także różnorodny język powieści, czuły i empatyczny w narracji o ojcu , zaczepny w trudnych dialogach z córką, fachowy, ale nie pozbawiony ironii w opisie zajęć ze studentami. To powieść rodzinna, ale także pełna odniesień do filozofii, literatury i nauki. „Niejedno” jest debiutem, ale zarazem dziełem dojrzałej już pisarki – odczytywała fragment laudacji Zofia Król.
- Tą książką chcę zwrócić uwagę przede wszystkim na sytuację opiekunów, osób opiekujących się ludźmi starszymi, zależnymi. Żyjemy w społeczeństwach, które się starzeją. Ostatnia faza naszego życia, tzw czwarty wiek, to jest czas zależności. Czas, kiedy człowiek najczęściej jest niesamodzielny, zdany na opiekę innych. Najczęściej to opieka rodziny. Państwo wspiera opiekunów w stopniu niewystarczającym. Dlatego chciałam zwrócić uwagę na sytuację opiekunów, osób, o których bardzo mało się mówi. To, że dostałam nagrodę, zwiększa szansę, że tak będzie – mówi Barbara Woźniak.
Barbara Woźniak otrzymała 40 tys złotych i lornetkę, będącą symbolem Gombrowiczowskiej uważności wobec życia.
Członkowie kapituły podkreślają, że w tym roku wszystkie nominowane książki mówiły o sprawach bardzo trudnych. - W tym czasie bardzo trudnym potrzebujemy lektur, które pomagają nam myśleć o współczesności, które pomagają nam szukać narzędzi do myślenia o tym, co najtrudniejsze, o tych trudnych rzeczach, które dzieją się za granicami, ale także w naszych głowach – mówi Zofia Król. - Doceniliśmy książki, które jakoś nam w tym pomagają. Natomiast te dwie wyróżnione książki dotyczą czegoś niezwykle ważnego, bo dotyczą opieki nad osobami starszymi i umierającymi.
- To są różne formy literackie, ale w obydwu przypadkach autorzy znaleźli formę, żeby opowiedzieć o tych doświadczeniach. Mieliśmy wrażenie, że właściwie wszystkie pięć nominowanych książek to książki ważne, które mówią o rzeczach traumatycznych, ale niezwykle istotnych. I to właśnie było niezwykłe w tej edycji właśnie to podjęcie tych tematów i ta panorama rzeczy, które te książki ze sobą niosą – mówi Justyna Sobolewska.
W tym roku Nagroda Literacka im. Witolda Gombrowicza, przyznawana debiutującym prozaikom, wręczona została po raz siódmy. Nagrodę Gombrowicza ustanowił samorząd Radomia w 2015 roku. Rok później została wręczona po raz pierwszy. Nagroda przyznawana jest za debiut, rozumiany w nieco szerszym kontekście: jako pierwsza lub druga książka danego autora, napisana prozą artystyczną w języku polskim. Do tegorocznej edycji można było zgłaszać książki, które ukazały się w 2021 roku. Ostatecznie nadesłano prawie 100 propozycji.
W skład Kapituły Nagrody wchodzą wybitni znawcy literatury: Jerzy Jarzębski – przewodniczący jury, Ewa Graczyk, Anna Kałuża, Zofia Król, Zbigniew Kruszyński, Józef Olejniczak, Justyna Sobolewska. Sekretarzem kapituły jest Tomasz Tyczyński.
We wszystkich dotychczasowych edycjach do nagrody zgłoszono ponad sześćset książek. W pierwszej edycji kapituła podzieliła nagrodę pomiędzy dwoje laureatów. Zostali nimi: Weronika Murek oraz Maciej Hen. W kolejnych edycjach nagradzani byli: Anna Cieplak, Marcin Wicha, Olga Hund, Barbara Sadurska oraz Aleksandra Lipczak. Rezydencję w Vence w ubiegłym roku kapituła przyznała Maciejowi Bobuli.
Honorowy Patronat nad Nagrodą sprawuje Rita Gombrowicz. Mecenasami Nagrody są Jarosław Krzyżanowski i Zakłady Automatyki KOMBUD S.A., partnerem strategicznym jest Samorząd Województwa Mazowieckiego, a partnerem głównym Unidevelopment S.A. Organizatorami Nagrody są: Prezydent Radomia i Muzeum Witolda Gombrowicza, zaś partnerami Miejska Biblioteka Publiczna i Fundacja Instytut Gombrowiczowski, Trend Glass, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia, Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu oraz Muzeum im. Jacka Malczewskiego.
Patroni medialni tegorocznej edycji to Gazeta Wyborcza, Książki. Magazyn do czytania, Radio Nowy Świat oraz Booklips.pl.