„Alicja w Krainie Snów” wg scen. Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk i Wawrzyńca Kostrzewskiego w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego w Teatrze Ateneum w Warszawie. Pisze Piotr Zaremba w „Rzeczpospolitej”.
fot. Krzysztof Bieliński
W stołecznym Ateneum dostaliśmy współczesną wariację na temat „Alicji w Krainie Czarów". Zaczyna sią jak horror ze świata nastolatków.
W teatrze miewamy serie. Dopiero co w trzech miejscach wystawiono „Trzy siostry" Antona Czechowa, potem warszawski Teatr Narodowy i Dramatyczny ścigały się „Zamkiem" według Franza Kafki. Teraz Ateneum wystawiło „Alicję w Krainie Snów" na motywach powieści Lewisa Carrolla, a zaraz poznamy odpowiedź Narodowego, gdzie spektakl też osnuty na motywach „Alicji" przybierze postać musicalu.
Lewis Carroll, a właściwie Charles Dodgson, syn pastora, matematyk, wydał w 1865 r. jedną z najsławniejszych dziecięcych powieści, o której pisarz i tłumacz Maciej Słomczyński powiedział, że są w niej dwie książki: dla dzieci i dla ludzi bardzo dorosłych.
To opowiastka o dziewczynce, która w ślad za białym królikiem podąża do rządzonej przez karcianą królową krainy, zamieszkałej przez ludzi i zwierzęta, przy czym jedni i drudzy to dziwacy, jeśli nie szaleńcy. Doczekała się ona dziesiątków adaptacji teatralnych i filmowych.
Podróż okazuje się absurdalnym snem. Carroll bawi się sytuacjami i słownymi paradoksami w stylu angielskiego pure nonsensu. Teatr Ateneum nie pokazał nam adaptacji, lecz wariację na temat pierwowzoru. Pisarka Małgorzata Sikorska-Miszczuk i reżyser Wawrzyniec Kostrzewski napisali tekst, na nowo żonglując postaciami z „Alicji" i dając im nowe dialogi oraz tożsamości.
Ich wersja zaczyna się jak horror ze świata nastolatków. Szkolna klasa, z której Alicja wyrusza za Królikiem, to miejsce pełne grozy, także dzięki niesamowitej scenografii Anny Adamek (potem także projekcjom Jagody Chalcińskiej). Królik to nie dobrotliwy dworzanin - na pokazie dla dzieci mali widzowie ostrzegali Alicję graną przez Katarzynę Ucherską, że „ON idzie po nią".
Przeniesiono tę bajkę w polską współczesność. Carroll opowiadał nam przy okazji o dojrzewaniu dziecka zderzanego z absurdem świata. W Ateneum opowiada się o tym samym, ale w kontekście obecnej cyfrowej cywilizacji. Lekcja przemądrzałej Myszy odbywa się nie nad rzeką, ale w klasie. Alicja, poznając Księżnę z jej dzieckiem-prosiakiem, staje wobec widma przyszłego macierzyństwa. Ta sama Księżna epatuje ją światem internetowych komunikatorów. Szalona herbatka jest zabawą w abstrakcję (ucieczka ze snu w inny sen), ale i lekcją pierwszego uczucia - do Szalonego Kapelusznika - tak, tak. A przed despotyczną Królową trzeba bronić nie Waleta Kier oskarżanego o kradzież ciastek, ale pudełka dziecięcych wspomnień.
Nie wszystko jest tu jasne, ale u Carrolla też nie było. Pasję Kostrzewskiego, aby obserwować najmłodsze pokolenia, znamy już ze spektakli w Teatrze Kamienica. Nie wiem, czy nastolatki uznają, że to o nich. Ale uderzająca jest tu oferta sugestywnej poezji. Odgadując, o czym to może być, doznajemy oczyszczenia. Wszystko złożyło się w fascynującą opowieść. Także w wyprawę do krainy własnego dzieciństwa. Nawet jeśli te krainy - moja i obecnych nastolatków - nie są takie same.
Ucherska jest świetną przewodniczką po tym świecie. Królik Bartłomieja Nowosielskiego straszy, podobnie jak Kot z Cheshire Przemysława Bluszcza, a potem obaj wzruszają. Kapitalne, bo piekielnie niejednoznaczne są: Królowa Olgi Sarzyńskiej i pięknie śpiewająca Księżna Emilii Komarnickiej. A jest jeszcze Dariusz Wnuk (Kapelusznik), Wojciech Brzeziński (Zając i Król), Dorota Nowakowska (Mysz i Suseł). Każde z nich porusza się z wielką subtelnością pośród dziwów tej opowieści.
Na najwyższym podium umieściłbym Gąsienicę Marii Ciunelis. W tej wersji to pani, nie pan, chyba pali trawkę i jest niespełnioną artystką. Po to jest teatr, aby przywoływał nam takie postaci z kosmosu. Ateneum po raz kolejny nie poucza, nie krzyczy ze sceny, ale prowadzi nas szlakiem niemającej granic wyobraźni.