„Zobaczyć świat inaczej” to hasło jubileuszowego 15. Festiwalu Themersonów, który będzie odbywać się w Płocku od 17 do 19 października. W programie cyklu wydarzeń znalazły się m.in. wystawa poświęcona Franciszce Themerson, projekcja filmu z audiodeskrypcją do wiersza Stefana Themersona i premiera książki.
fot. mat. teatru
„Hasło tegorocznego, jubileuszowego Festiwalu Themersonów, czyli +Zobaczyć świat inaczej”, ma zachęcać do tego, aby próbować patrzeć na świat, na otaczającą nas rzeczywistość i ludzi, nie z jednej, ale z różnych perspektyw, tak, jak robili to Themersonowie” - powiedziała PAP Iwona Markiewicz z Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki im. Themersonów, który tradycyjnie już jest organizatorem cyklu wydarzeń poświęconych obojgu artystom.
„Żeby zrozumieć świat, o czym przekonywali Franciszka i Stefan, trzeba mieć oczy szeroko otwarte i chęć dostrzeżenia, zrozumienia oraz docenienia najróżniejszych aspektów spraw, a także postawę otwarcia na człowieka, jego przekonania, doświadczenia, nastroje, bo wszystko to pozwala lepiej zrozumieć, co każdego dnia dzieje się wokół nas” - dodała Markiewicz, nawiązując do hasła obecnej odsłony Festiwalu Themersonów.
Jak podkreśliła, 15. już z kolei edycja cyklu płockich wydarzeń poświęconych Franciszce i Stefanowi Themersonom potrwa od 17 do 19 października, przy czym z okazji jubileuszu Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki im. Themersonów, przygotował specjalne wydawnictwo - to publikacja pt. „Themerson”, która ukazała się w nakładzie 300 egzemplarzy.
Książka, wydana jako bestlooker, licząca prawie sto stron, zawiera m.in. opracowanie „Stefan Themerson i maszyna ultrainteligentna” autorstwa Klary Kopcińskiej. „Tekst nawiązuje do koncepcji sztucznej inteligencji i tez stawianych w połowie lat 60 XX wieku przez brytyjskiego matematyka Irvinga Johna Gooda oraz rozważań na ten temat Stefana Themersona” - wyjaśniła Markiewicz. Jak dodała, wśród zamieszczonych tekstów w publikacji znalazło się również opracowanie Małgorzaty Sady, dotyczące twórczości Themersonów i jej popularyzacji.
Obie autorki w ramach tegorocznego Festiwalu Themersonów spotkają się z młodzieżą w Liceum Ogólnokształcącym im. Władysława Jagiełły, do którego - wtedy było to gimnazjum - uczęszczał Stefan Themerson. Motywem przewodnim, a zarazem tytułem tego spotkania, będzie: „Porozmawiajmy o Themersonach”.
W ramach festiwalowych wydarzeń zaplanowano także wystawę w Muzeum Mazowieckim w Płocku „Franciszka Themerson - szkic do portretu” z obrazami, grafikami i ilustracjami artystki ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi i Biblioteki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a także projekcję filmu animowanego Moniki Kuczynieckiej pt. „Komorne” do wiersza o tym samym tytule Stefana Themersona - seans odbędzie się z audiodeskrypcją, którą napisała aktorka Katarzyna Anzorge.
W programie tegorocznego Festiwalu Themersonów znalazły również warsztaty tematyczne, pisarskie - po raz pierwszy, a także literackie, ilustratorskie i animacji „Tri(c)ki Miki” z wykorzystaniem stołu trickowego zaprojektowanego do animacji poklatkowej przez Stefana Themersona. Będzie też wystawa „Mieczysław Wasilewski - Plakaty” oraz prezentacja instalacji dźwiękowej Pawła Romańczuka „Sumerian Goblet of Puabi - instalacja na 24 mechaniczne darbuki”. Cykl festiwalowych wydarzeń zakończy koncert Lecha Janerki.
Płock to rodzinne miasto Stefana Themersona (1910-88), awangardowego prozaika, twórcy teorii poezji semantycznej, fotografii i filmów eksperymentalnych. Jego żoną była Franciszka (1907-88), malarka, autorka rysunków i grafik oraz ilustratorka i scenografka, absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Stefan Themerson, po ukończeniu gimnazjum w Płocku, studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie architekturę na Politechnice Warszawskiej. W 1927 r. zajął się eksperymentami z fotografią i filmem, które rozwijał w latach 30. XX wieku. Powstały wtedy m.in. filmy „Apteka”, „Europa” i „Przygoda człowieka poczciwego”.
W 1938 r. wraz z żoną Franciszką, której matka również wychowywała się w Płocku, Stefan wyjechał do Francji, gdzie w 1940 r. wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1942 r., będąc już w Wielkiej Brytanii, współpracował z Ministerstwem Informacji i Dokumentacji RP w Londynie. Powstał wtedy eksperymentalny film antywojenny „Calling Mr. Smith”.
W 1948 r. Themersonowie otworzyli w Londynie oficynę wydawniczą Gaberbochus Press, którą prowadzili do 1979 r. W latach 1957-59 organizowali tam otwarte spotkania w formule common room, czyli dyskusji i wymiany poglądów artystów oraz naukowców. Stefan jest autorem powieści, opowiadań i esejów. Do wielu jego utworów ilustracje tworzyła Franciszka, która była także autorką scenografii i kostiumów do sztuk teatralnych.
W listopadzie 2021 r. do stałych ekspozycji Muzeum Mazowieckiego w Płocku włączono Galerię Themersonów, na którą składają się m.in. obrazy, rysunki, fotogramy, fotografie, fragmenty filmów oraz przedmioty, które służyły obojgu artystom do pracy, a także związane z ich życiem osobistym.
Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki, organizator dorocznego Festiwalu Themersonów, od 2019 r. nosi imię obojga artystów.