Już 9 kwietnia 2022 roku opolska premiera spektaklu „ROHTKO”, będącego koprodukcją Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu i Teatru Dailes w Rydze. Prace nad spektaklem według tekstu Anki Herbut toczyły się Łotwie, a tamtejsza premiera miała miejsce 12 marca 2022 roku.
W 1999 roku magazyn New Scientist dowodził, że tekst pisany może zostać zrozumiany nawet jeśli przestawimy litery wewnątrz słowa, o ile pierwsza i ostatnia litera pozostaną na swoich miejscach. Ten mały słowotwórczy przekręt, widoczny w ROHTKO na poziomie tytułu, wyznacza jednak szerszy horyzont trudnych związków realności z fejkiem. Bo czy sfałszowany obraz może wywoływać prawdziwe emocje? Albo czy możliwe jest, by oryginalny obraz powodował jedynie fejkowe wzruszenia? Co decyduje o wartości sztuki? Czy dobra sztuka może być tania? Co to jest dobra sztuka? Co to jest sztuka? I po co jest?
Alternatywnych odpowiedzi można szukać w chińskiej koncepcji shanzhai, o której pisał teoretyk kultury Byulg Chul Han, a która neguje arbitralny podział na kopię i oryginał. W świecie sztuki i w świecie w ogóle. Odpowiedzi można szukać w chińskiej koncepcji shanzhai, o której pisał teoretyk kultury Byulg Chul Han, a która neguje arbitralny podział na kopię i oryginał. W świecie sztuki i w świecie w ogóle. Podział zakładający, że oryginał to pierwotne rezyduum prawdy, wartości i wyjątkowości, a kopia to byt bezwartościowy, symulakrum, podróbka. Chińska myśl prowadzi w innym kierunku – bliskim temu, o który paradoksalnie zahacza myśl Rothko – malarza, który nie namalował obrazu sprzedanego za 8,5 mln dolarów. Malarza, który mówił, że jeśli coś jest warte, by zrobić to raz, jest warte by robić to wiele razy. I który nienawidził urynkowienia sztuki, będąc jednocześnie najlepiej sprzedającym się współczesnym malarzem.
Jeden z twórców związanych z grupą Fluxus – Robert Filliou – powiedział kiedyś, że sztuką jest to, co artysta nazwie sztuką. Tyle tylko, że rynek dyktuje dziś inne warunki – sztuką staje się raczej to, co kurator / galerzysta / kolekcjoner / influencer / twórca NFT / biznesmen / nabywca nazwie sztuką. Ale istnieje też bardziej kontrkulturowa koncepcja sztuki, w myśl której sztuka to doświadczenie polegające na spotkaniu żywego ciała ze światem.
Świat ROHTKO stawia pytanie o relacje między oryginałem i kopią, realnym i wirtualnym, między „nażywością”, zapośredniczeniem i reprezentacją. Materialność cechująca tradycyjny świat sztuk wizualnych spotyka się tu z filmowym zapisem rzeczywistości i światem wirtualnym oraz zderza z ulotnością performansu i śmiertelną naturą teatru, w który – jak w ludzkie ciało – wpisana jest śmierć.
Anka Herbut
ROHTKO
Reżyseria: Łukasz Twarkowski
Premiera: Łotwa: 12 marca 2022r., Polska: 9 kwietnia 2022r.
Choreografia: Paweł Sakowicz
Scenografia: Fabien Lédé
Kostiumy: Svenja Gassen
Muzyka: Lubomir Grzelak
Wideo: Jakub Lech
Światła: Eugenijus Sabaliauskas
Asystentka i asystenci reżysera: Mārtiņš Gūtmanis, Diāna Kaijaka, Adam Zduńczyk
Asystentka dramaturżki: Linda Šterna
Asystent kostiumografki: Bastian Stein
Asystent wideo: Adam Zduńczyk
Obsada:
Juris Bartkevičs, Kaspars Dumburs, Ērika Eglija-Grāvele, Yan Huang, Andrzej Jakubczyk (Teatr im. J. Kochanowskiego w Opolu), Rēzija Kalniņa, Katarzyna Osipuk (Teatr im. J. Kochanowskiego w Opolu), Artūrs Skrastiņš, Mārtiņš Upenieks, Vita Vārpiņa, Toms Veličko, Xiaochen Wang
Ekipa MUESUM:
Operatorzy kamer: Arturs Gruzdiņš, Jonatans Goba.
Dział dźwięku i wideo: Uldis Grass, Didzis Cielava, Māris Butlers
Rekwizytorki: Zenta Boboviča, Annika Auziņa
Dział światła: Dainis Sumišķis, Arnis Odnakišs, Kristaps Kukša
Obsługa sceny: Mārtiņš Vilumsons, Rūdolfs Štrāls, Valters Zeltiņš, Ignats Rogozins, Pāvels Busigins, Roberts Rudzītis, Dāvis Rābants, Jānis Jugno, Mārtiņš Solovjovs
Tłumaczka tekstu na łotewski: Ingmāra Balode
Tłumaczki tekstu na angielski: Ingmāra Balode, Anka Herbut, Linda Šterna
Tłumaczki na próbach: Diāna Kaijaka, Elza Marta Ruža
Inspicjentka: Indra Laure
Producentka: Ginta Tropa
Spektakl powstał w koprodukcji z Teatrem Dailes w Rydze
Dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP