Theatre for a New Audience w Nowym Jorku (TFAN) wystąpił w czwartek z premierą sztuki „Remember This: The Lesson of Jan Karski”. W postać legendarnego kuriera Polskiego Państwa Podziemnego wcielił się nominowany do Oscara aktor David Strathairn.
W spektaklu w reżyserii Dereka Goldmana (także autora tekstu wespół z uczniem profesora Karskiego na waszyngtońskim Georgetown University Clarkiem Youngiem) Strathairn odtwarza na niemal pustej scenie, z stołem i kilkoma krzesłami, w poruszający sposób nie tylko emisariusza polskiego, lecz także inne wiążące się z jego życiem i misją postacie.
Sztuka przypomina wysiłki ryzykującego życiem Karskiego (1914-2000) alarmującego świat o niemieckich zbrodniach w Auschwitz. W czasie okupacji jego relacje spotykały się na Zachodzie z niedowierzaniem, a nawet zaprzeczeniem. W 2012 roku pośmiertnie odznaczony został przez Baracka Obamę Prezydenckim Medalem Wolności.
Ambicją twórców nowojorskiego spektaklu było poruszenie „sumienia moralnego” dzisiejszej widowni. Dyrektor artystyczny TFANA Jeffrey Horowitz zestawiał posłannictwo i dylematy Karskiego z kwestiami sprawiedliwości i dawania świadectwa prawdzie obecnymi w twórczości Shakespeare.
W nawiązaniu do Strathairna znanego m.in. z filmów "Zaułek koszmarów", "Nomadland", "Lincoln" i roli "Good Night, and Good Luck", za którą otrzymał nominację do Oscara, Peter Marks z „Washington Post” ocenił, że narracja aktora o wstrząsającej historii stała się w produkcji TFANA jego misją.
Reżyser spektaklu odnosząc się do genezy sztuki przypomniał PAP, że w 2014 roku został zaproszony do opracowania projektu teatralnego w ramach obchodów stulecia profesora Karskiego na Uniwersytecie Georgetown. Goldman był tam dyrektorem artystycznym i profesorem, a także założycielem The Laboratory for Global Performance and Politics.
Zaproponował wówczas współpracę Strathairnowi, który w ramach projektu brał udział m.in. w warsztatach w Warszawie. W roku 2019 roku przekształcili projekt w monodram.
„Nasz proces ogromnie skorzystał na spędzeniu czasu z wieloma osobami, które dobrze znały Karskiego, w tym dziesiątkami jego byłych studentów i współpracowników, których wspomnienia o nim zainspirowały naszą pracę” – podkreślił Goldman.
Zwrócił uwagę, że Karski był świadkiem najgorszych cech ludzkości i pokazał co się dzieje, kiedy nacjonalizm i populizm przeradzają się w ekstremizm. Jego zdaniem działalność Karskiego odnosi się także bezpośrednio do współczesności. Wydobywa znaczenie indywidualnej odpowiedzialności i moralnego działania w obliczu nienawiści i niesprawiedliwości.
„Wojna na Ukrainie i rola Polski w przyjmowaniu uchodźców sprawiły, że elementy tej historii nabrały nowego i bezpośredniego znaczenia” – podkreślił dodając, że jednostki są w istocie jedynym prawdziwym obrońcą praw człowieka.
„Remember This: The Lesson of Jan Karski” pozostanie na scenie TFAN do 9 października.