„Goście Wieczerzy Pańskiej” wg scenariusza filmu Ingmara Bergmana w reż. Tomasza Fryzła w Nowym Teatrze w Warszawie, w ramach 14. Festiwalu Nowe Epifanie. Pisze Weronika Siemińska w Teatrze dla Wszystkich.
fot. Klaudyna Schubert
W ramach wielkopostnego festiwalu Nowe Epifanie możemy oglądać “Gości wieczerzy pańskiej” na podstawie filmu o tym samym tytule Ingmara Bergmana. Spektakl będzie dostępny w repertuarze Nowego Teatru także po zakończeniu festiwalu. Film Bergmana, na pewnym poziomie, opowiada o życiu po utracie wiary w Boga, o tym jak kształtuje się życie społeczności, o dynamice i napięciach w relacjach międzyludzkich. Paradoksalnie, pomimo chrześcijańskiego charakteru festiwalu, to nie temat utraty wiary jest najbardziej istotny dla reżysera Tomasza Fryzeła, ale utrata sensu, systemu mogącego spajać i nadawać znaczenie życiu, czyli “puste miejsce po czymś”.
Na poziomie najbardziej uniwersalnym, oczywiście odnajdujemy to także w filmie Bergmana, ale Fryzeł przez destylację tematu czyni ze spektaklu swoistą medytację nad pustką. Kontemplacyjny charakter buduje także znakomita scenografia zaprojektowana przez Annę Oramus. Jest ascetyczna i biała, zdaje się być przestrzenią “nigdzie” i “wszędzie”, “nigdy” i “zawsze” – pozaczasową. Należy zwrócić uwagę, że biała scenografia stanowi wyzwanie także dla reżysera świateł. Zupełnie inaczej niż w przypadku klasycznej scenografii światło odbija się, a każda użyta barwa jest dokładnie widoczna na jasnej powierzchni. Wydaje się, że Klaudyna Schubert wykorzystała tu pełny potencjał tych gładkich powierzchni. Światło w spektaklu ma emitować specyficzny rodzaj skandynawskiego powietrza. Inspiracje kolorystyczne Schubert czerpała z wystawy “Przesilenie. Malarstwo Północy 1880–1910”, umiejętnie budując w ten sposób nastrój w spektaklu.
“Goście wieczerzy pańskiej” dekonstruują obraz filmowy, który znamy z realizacji Bergmana. Fryzeł prezentuje rodzaj rewersu; podszewki filmu. Postaci upozycjonowane są obok swoich emocji, opowiadają o nich, ale ich nie przeżywają. Co jakiś czas na białej ścianie wyświetlane są prośby do widzów, przykładowo o wyobrażenie sobie przestrzeni, w której znajdują się bohaterowie. Spektakl toczy się powolnie, odbiorca musi być skupiony i skoncentrowany, w ten sposób “Goście wieczerzy Pańskiej” osiągają wymiar swoistego ćwiczenia duchowego. Postaci „snują się” po scenie, struktura czasowa jest zaburzona, a przedstawione chwile odbijają się w swoich własnych zwierciadłach.
Fryzłowi nie tylko w warstwie tematycznej, ale i estetycznej udaje się uchwycić coś istotnego dla współczesności (zniknięcie dawniej uznawanych wartości i próba ponownego “sklejenia świata”). Ascetyczność, rodzaj flegmatycznej energii, dynamika i struktura relacji dobrze odwzorowują w szerokim znaczeniu estetykę współczesnego życia. Fryzeł stawia istotną diagnozę i zadaje pytanie: jak poradzić sobie z pustym miejscem, które zostało?