Krystian Lada – reżyser operowy, librecista, menedżer kultury, „aktywista operowy” – pracuje nad 6 premierami w tym sezonie w najważniejszych europejskich teatrach operowych i muzycznych. W dzisiejszych wymagających czasach podejmuje wyzwanie rzucone medium opery przez dynamicznie zmieniającą się rzeczywistość.

fot. Bartek Barczyk

Rok 2021 będzie dla Krystiana Lady bardzo intensywny. Już 16 stycznia w Teatrze Narodowym w Mannheim (NTM Nationaltheater Mannheim) odbędzie się zamknięty przedpremierowy pokaz jego inscenizacji oratorium Georga Friedricha Händla „Triumf Czasu i Rozczarowania”. Pierwsze oratorium Händla z 1707 roku powstało, gdy papież Klemens XI wydał dekret zakazujący wystawiania oper ze względu na ich moc wpływania na zmysły publiczności. W celu uniknięcia napięć na linii z Watykanem Händel przewrotnie stworzył alegoryczną przypowieść o wyższości piękna duchowego nad cielesnym. Pod przykrywką dysputy czterech personifikacji - Czasu, Rozczarowania, Piękna i Przyjemności - Händel i jego librecista opowiadają pobudzającą zmysły historię Marii Magdaleny, nawróconej nierządnicy. 

W moim spektaklu odczytuję symbolikę i ikonografię nawrócenia Marii Magdaleny jako medytację na temat wolności ciała kobiety w religijnym reżimie: kto ma prawo do decydowania o jej ciele? Dlaczego ideałem ciała w tym reżimie jest ciało męczennicy - samo-umartwione, obnażone, wystawione na pokaz i uwielbienie hierarchów? — komentuje Lada.

ŚWIATOWA KARIERA WARSZAWIAKA

Krystian Lada (ur. 1983) – pomimo młodego wieku – pracował przy ponad 20 produkcjach operowych dla czołowych instytucji m.in. Holenderskiej Opery Narodowej, La Monnaie w Brukseli, Berliner Staatsoper, Grand Théâtre de Genève, Theater an der Wien (Kammeroper), Teatru Wielkiego–Opery Narodowej w Warszawie, International Theatre Amsterdam czy holenderskiej Royal Concertgebouw Orchestra. Lada zna również smak premiery na deskach londyńskiego National Theatre czy na Broadwayu w Nowym Jorku.

Lada w swoich spektaklach łączy zainteresowanie palącymi kwestiami społeczno-politycznymi z wnikliwą znajomością form operowych i historii gatunku. Eksploruje konwencje muzyczne i teatralne, tworzy sceny wielopoziomowe, symultaniczne, wykorzystujące najnowsze technologie medialne. Każde narzędzie sceniczne, którego używa w swoich pracach, oddziałuje na całość, przekracza przyjęte granic estetyczne. Jego spektakle są jednocześnie mocne i odważne. Lada nie boi się prezentować na scenie tematów niełatwych, acz ważkich społecznie.

Lada warsztatu teatralnego uczył się na prestiżowym wydziale dramaturgii Uniwersytetu w Amsterdamie, gdzie studenci zgłębiają teorię i filozofię sztuki, obok rozwijania autorskiej praktyki i rzemiosła teatralnego pod okiem najbardziej uznanych osobowości ze świata teatru, filmu, opery, tańca i muzyki. Lekcje dramaturgii pobierał u samego mistrza Hansa-Thiesa Lehmanna. Reżyserii uczył się zarówno u filmowego guru Patrice Chéreau, jak i u Ivo van Hove, legendy teatru holenderskiego i europejskiego. Ruch sceniczny poznawał na warsztatach w Pina Bausch Tanztheater Wuppertal. Jest intelektualnym spadkobiercą Gerarda Mortiera, belgijskiego reformatora i byłego artystycznego dyrektora m.in. opery La Monnaie w Brukseli i Festiwalu w Salzburgu. 

OPERA PODEJMUJĄCA WYZWANIA TERAŹNIEJSZOŚCI

Lada tworzy spektakle operowe, które nawiązują dialog z ekosystemem polityczno-społecznym lokalnej publiczności. Jego projekty inspiruje feministyczna i postkolonialna perspektywa na tradycyjny repertuar, jak również na strategie produkcji i prezentacji opery. Sztuka dla niego jest formą zabierania głosu w debacie publicznej. Lada każdy poranek zaczyna od lektury prasy z różnych stron politycznego sporu.  

fot. Camille Cooken

W społeczeństwie rozdartym sporem politycznym i nierównościami finansowymi sztuka musi być przestrzenią refleksji, dialogu i budowania wspólnoty między twórcami i publicznością, ale również między poszczególnymi grupami na widowni. 

Pandemia to nie tylko kryzys zdrowotny czy finansowy. To również kryzys egzystencjalny, który konfrontuje nas z pytaniami o sens życia i śmierci nie tylko na poziomie jednostki, ale całego społeczeństwa. Poszukiwanie odpowiedzi na te pytania nie leży w kompetencji polityków czy bankowców, ale artystów. W sytuacji kryzysu sztuka ma nie tylko możliwość, ale powinność by oferować społeczeństwu lustro do refleksji. Sztuka musi być przestrzenią refleksji, dialogu i budowania wspólnoty między twórcami i publicznością, ale również między poszczególnymi grupami na widowni – komentuje Lada. 

OPERA Z BJÖRK

Lada posiada także doświadczenie na stanowiskach administracyjnych. Przez 4 lata (2013–2017) pełnił funkcję dyrektora dramaturgii, edukacji i marketingu oraz był zastępcą dyrektora artystycznego belgijskiej opery królewskiej La Monnaie w Brukseli. Zainicjował tam kilka pionierskich projektów operowych, które zasadzały się na nowych formatach interakcji z różnymi grupami publiczności, w tym międzypokoleniową operę „Medúlla” z muzyką Björk czy operę rowerową „Finding Song Home” we współpracy z brytyjską kompozytorką Kaffe Matthews i brukselskimi grupami wielokulturowymi.  

NOWE TECHNOLOGIE

W czerwcu premierę w internecie miała „Pieśń Roksany” – miniatura filmowo-operowa zrealizowana na zamówienie Opery i Baletu Flamandzkiego, zainspirowana arią z jego ukochanej opery „Król Roger” Karola Szymanowskiego. Lada wykorzystuje najnowsze technologie jako alternatywne narzędzia do tworzenia opery w czasach pandemii. Jego nowa inscenizacja dla opery w szwajcarskim St. Gallen jest przygotowywana w rozszerzonej rzeczywistości - za pomocą gogli wykorzystujących technologię VR łącząc ze sobą zespół techniczny na scenie w szwajcarskim St. Gallen i realizatorów z zespołu Lady rozproszony po Europie. Dzięki temu rozwiązaniu twórcy mogą wirtualnie przenieść się na scenę opery, pospacerować w scenografii, doświadczyć przestrzeni niemal zupełnie tak, jak gdyby tam byli fizycznie, a nawet zrealizować reżyserię świateł.

Laureat prestiżowej nagrody Mortier Next Generation Award (2019), dwukrotnie nominowany do Paszportów „Polityki”, stypendysta akademii Wissenschaftskolleg w Berlinie, gdzie prowadzi padania nad estetyką i polityką formy operowej.

Premiery spektakli Krystiana Lady w sezonie 2020-21:

26.9.2020 - Antonio Vivaldi  „Bajazet”, Theater an der Wien (Kammeroper), Wiedeń, Austria

16.1.2021 - Georg Friedrich Händel „Triumf Czasu i Rozczarowania”, NTM Nationaltheater Mannheim, Niemcy 

8.5.2021 - Daniel Catán „Florencia en el Amazonas”, Theater St. Gallen, Szwajcaria

26.6.2021 - W.A. Mozart “Don Giovanni”, Opera w Grazu (finał konkursu Ring Award), Austria

18.8.2021 - „The Mysteries of Desire” autorskie pasticcio dla Królewskiej Opery w Kopenhadze, Dania

data nieznana - Claudio Monteverdi „Il ritorno d'Ulisse in patria”, Opera w Bazylei, Szwajcaria