Przywrócone arcydzieła - spotkanie 73
WSZYSTKO NA SPRZEDAŻ (1968), reż. Andrzej Wajda
17 kwietnia 2023, godz. 19.00
Gość: Małgorzata Potocka
WSZYSTKO NA SPRZEDAŻ
rok produkcji: 1968
premiera: 28 I 1969
czas trwania: 94 min
Reżyseria: Andrzej Wajda
Scenariusz: Andrzej Wajda
Zdjęcia: Witold Sobociński
Obsada:
Beata Tyszkiewicz [Beata, żona reżysera], Elżbieta Czyżewska [Ela, żona aktora], Andrzej Łapicki [Andrzej, reżyser filmu ], Daniel Olbrychski [Daniel], Witold Holtz [Witek, asystent reżysera], Małgorzata Potocka, Elżbieta Kępińska [aktorka w Teatrze Ateneum], Bogumił Kobiela [Bobek], Irena Laskowska [żona leśniczego], Tadeusz Kalinowski [leśniczy], Wiesław Dymny [Wiesio, dyżurny na planie filmu historycznego], Wojciech Solarz [mężczyna opowiadający na planie filmu historycznego pomysł scenariusza aktora]
Montaż: Halina Prugar
Muzyka: Andrzej Korzyński
Scenografia: Wiesław Śniadecki
Kostiumy: Katarzyna Chodorowicz
Produkcja: Zespół Filmowy „Kamera”
Kierownictwo produkcji : Barbara Pec-Ślesicka
Skonstruowany wokół motywu poszukiwań zaginionego bez wieści aktora, który nie zjawił się na planie, obraz pasji, namiętności i słabości środowiska ludzi filmu. W czasie realizacji filmu nie zjawia się na planie aktor kreujący główną rolę. Karkołomny skok do pociągu wykonuje za niego reżyser . . . Ela - żona aktora i dawna miłość reżysera, oraz Beata - żona reżysera i dawna miłość aktora starają się go odnaleźć. W trakcie tych poszukiwań dociera do nich wiadomość, że zginął on wyskakując z pędzącego pociągu. Reżyser nie wie, co zrobić z nieskończonym filmem. Angażuje Daniela - przyjaciela zmarłego, który mimo wahań i oporów decyduje się zagrać, ale w końcu porzuca plan i pędzi za galopującym stadem koni, a reżyser nie zdoła nawet tego zarejestrować. Tak w skrócie przedstawia się dramaturgia filmu. "Wszystko na sprzedaż" jest opowieścią o człowieku, który niespodziewanie odszedł. Jego śmierć zmusza do zastanowienia się nad tym, kim był naprawdę, co po sobie zostawił, jakim pozostanie w pamięci tych, którzy go kochali, i tych, którzy podziwiali go z daleka. Jak długo żywa będzie jego legenda? W różnych wywiadach przeprowadzonych z Andrzejem Wajdą pojawia się zdanie wypowiedziane przez Zbigniewa Cybulskiego na lotnisku w Rzymie, niedługo przed jego śmiercią -"Powiedzcie mu (Wajdzie), że on jeszcze za mną zatęskni". Z wyeksponowania tych słów w filmie można domyślać się, że dzieło to miało być swoistym rozrachunkiem z przeszłością - z przyjaźnią, jaka łączyła Wajdę i Cybulskiego. Zbyszek wystąpił tylko trzykrotnie w filmach Wajdy - były to "Popiół i diament", "Pokolenie", "Niewinni czarodzieje". Ale reżyser snuł plany kolejnych filmów z udziałem tego aktora. Jego śmierć była wstrząsem - "w nocy zadzwonił Polański z wiadomością, że Zbyszek nie żyje. Poczułem się nagle jak autor pozbawiony swego bohatera. Pomyślałem, że mimo wszystko trzeba zrobić film właśnie o człowieku takim jak on; tak fascynującym, chociaż przestał istnieć". Ale śmierć Zbigniewa Cybulskiego była tylko jednym z motywów realizacji tego filmu. Nietrudno na ekranie dostrzec co prawda wiele faktów z życia Cybulskiego, ale nie jest to film o nim. Jest to - jak mówił Andrzej Wajda - opowieść o ludziach, którzy robią filmy - reżyserach, aktorach, asystentach, pomocnikach. Występujący w "Wszystko na sprzedaż" Beata Tyszkiewicz, Elżbieta Czyżewska czy Daniel Olbrychski grają samych siebie, występują pod własnymi imionami, mówią swoje teksty. Filmowa fikcja miesza się tu z rzeczywistością. Tytułowa "sprzedaż" to odkrywanie swoich myśli, uczuć, wrażeń - swoisty rachunek sumienia.
www.filmpolski.pl
***
Od Łukasza Maciejewskiego:
Wspomnienie pieszczot Lucy, dawne romanse Telimeny, zapamiętany przez Malinę radosny wzrok Stasia tuż po jego przyjeździe do brata wywołują uśmiech. A jednak w kinie Wajdy kobiety pamiętając przeszłość, często chciały o niej zapomnieć. Nie pamiętać zdrad, ekscesów, pijackich widzeń, nienawistnych spojrzeń, dojmująco smutnej samotności. Chwilowym remedium na przekleństwo pamięci jest gonitwa. Ucieczka. Wieczna bieganina – do utraty tchu. Tak biegała za mitem wiarołomnego męża, wybitnego aktora, Elka – Elżbieta Czyżewska we „Wszystko na sprzedaż” (1969).
Za długa noc wreszcie się kończy. Świta. Elka nie ma już więcej siły szukać zaginionego męża. Wraca do domu. W mieszkaniu, ich wspólnym, smutnym mieszkaniu, pali się światło. Z łazienki dobiega znajomy szum. A więc to wszystko nieprawda: niebo ją okłamało, i piekło. Zbyszek jest, wrócił, pewnie znowu pije w wannie. Elka, uszczęśliwiona, robi mu awanturę. Niepotrzebnie, nikt tego nie usłyszy.
W autotematycznym „Wszystko na sprzedaż” Wajda sprzedał prawdę o kondycji artysty. Była bolesna, ale prawdziwa. Składają się nań kabotynizm i żądza poklasku, ale także determinująca całe życie gonitwa za czymś, co być może jest ulotne i trudne do określenia, ale przecież decyduje o wszystkich wyborach, sukcesach i porażkach. Za muśnięciem sztuki, dotknięciem nieba.
* fragment artykułu Łukasza Maciejewskiego „Wajda i Kobiety” z „Tygodnika Powszechnego”
MAŁGORZATA POTOCKA
Aktorka, reżyserka, producentka, menadżerka. Po ukończeniu aktorstwa i reżyserii w PWSFTViT w Łodzi rozpoczęła pracę w Wytwórni Filmów Oświatowych realizując filmy dokumentalne. W 1979 roku z Józefem Robakowskim otworzyła prywatną Exchange Gallery, w której odbywały się wykłady, warsztaty i wizyty studyjne artystów ze środowisk opozycyjnych. W latach osiemdziesiątych inicjatorka i organizatorka wydarzeń artystycznych, m.in. festiwalu Konstrukcja w Procesie, zamkniętego 13 grudnia 1981. Stypendystka Amerykańskiej Fundacji Filmowej „Millenium Workshop” (1986).
Dyrektorka artystyczna i naczelna Teatru im. Jana Kochanowskiego w Radomiu
Właścicielka spółki filmowej MM Potocka Production, która wyprodukowała dziewięć filmów fabularnych dla Ted Turner Television, Channel 4, BBC i Canal+. Dla Telewizji Polskiej realizowała koncerty gwiazd na Festiwalu Piosenki w Sopocie, a na Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu stworzyła Scenę Młodych Talentów. Współautorka i pierwsza dyrektorka artystyczna łódzkiego Festiwalu Dialog 4 Kultur. Organizatorka masowych wydarzeń kulturalnych, koncertów rockowych i spektakli teatralnych.
Reżyserka filmów dokumentalnych nagradzanych na festiwalach, a także filmu fabularnego „Oko Ra” i dwóch seriali dla młodzieży.
Doradczyni ministra kultury do spraw mediów, kierowniczka do spraw edukacji medialnej przy KRRiT. W Instytucie im. Adama Mickiewicza realizowała projekty promujące polską kulturę: Rok Polski na Ukrainie, Sezon Polski we Francji. Dyrektorka Ośrodka TVP w Łodzi (2006-10). Wiceprezes Europejskiej Fundacji Edukacji Audiowizualnej DISCE. Członkini Rady Programowej Muzeum Sztuki Współczesnej w Łodzi. Prowadzi zajęcia z podstaw aktorstwa na wydziale reżyserii Społecznej Akademii Nauk w Warszawie.