Aktorkę, przez wiele lat związaną ze Starym Teatrem, będzie można oglądać ponownie na deskach narodowej sceny w spektaklu " Savannah Bay" w reżyserii Józefa Opalskiego. Premiera 12 lutego! 

Sylwetka Anny Polony w portalu culture.pl: Aktorka teatralna i filmowa, reżyserka; urodziła się 21 stycznia 1939 roku w Krakowie. Należy do najwybitniejszych polskich aktorek, przez lata związana z krakowską sceną, nazywana jest "pierwszą damą Starego Teatru". "

Drobna, niewysoka blondynka, o rysach, które nic nie mają z nieskazitelnej urody 'wiecznej Ewy', obdarzona niskim, ciemnym, niepokojąco 'łamliwym głosem' - prawie wszystko, co osiągnęła na scenie do zawdzięczenia ma swojemu 'ja' wewnętrznemu" (Elżbieta Morawiec, "Teatr" 1976, nr 5).

Polony ukończyła Wydział Aktorski (1960) oraz Wydział Reżyserii Dramatu (1984) w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Od 1973 wykładowczyni na krakowskiej uczelni, od 1987 do 1991 jej prodziekan, a w latach 1999-2005 – prorektor. W 1959 debiutowała na scenie Starego Teatru w Wojny trojańskiej nie będzie Jeana Giraudoux w reżyserii Jerzego Kaliszewskiego. Po studiach związała się z Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. W 1964 przeniosła się do zespołu Starego Teatru, w którym na stałe pracowała do 2002 roku. Na tej scenie zetknęła się z Konradem Swinarskim. 

Zagrała we wszystkich największych przedstawieniach reżysera, w wielu z nich tworząc wybitne kreacje. Pierwszą ważną rolą w spektaklach Swinarskiego był Orcio w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego (1965), następnie m.in.: Claire w Pokojówkach Jeana Geneta (1966), Joas w Sędziach Stanisława Wyspiańskiego (1968) i Hermia w Śnie nocy letniej Szekspira (1970). W 1971 zagrała u Swinarskiego Dziewczynę w Żegnaj Judaszu Ireneusza Iredyńskiego. Była to rola, którą aktorka od początku ceniona w Krakowie, zyskała ogólnopolski rozgłos.

"Polony była bezbłędna w geście, mimice, kontrastowaniu uczuć, nastrojów, intonacji" - notował Bronisław Mamoń. - "Osiągnęła swoje apogeum w ostatniej scenie, kiedy patrzy na śmierć Judasza. Robi gest jakby chciała się cofnąć przed tym obrazem, gest wyrażający rodzenie się krzyku, który ginie zanim dojdzie do strun głosowych, zawrócony tam, gdzie się począł" ("Tygodnik Powszechny" 1971, nr 13). Zdaniem Elżbiety Morawiec, w tej roli, tak samo jak w postaci Orcia i Joasa, objawiła się najbardziej pierwotna z barw aktorstwa Polony - jej wewnętrzny emocjonalizm ("Teatr" 1976, nr 5). Następne ważne role Polony w przedstawieniach Swinarskiego to Helena we Wszystko dobre, co się dobrze kończy Szekspira (1971) i Kobieta (Maryla) / Ewa w Dziadach Adama Mickiewicza (1973). W obu spektaklach zagrała z odwagą, pełną świadomością namiętności towarzyszących jej bohaterkom. Potrafiła przykuć uwagę widzów samym pojawieniem się na scenie. Wielką kreacją Polony była także Muza w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego (1974). Grała tam aktorkę, która gra Muzę. "(...) jest to obnażenie" - pisała Elżbieta Morawiec - "pokazanie od środka inteligencji aktorskiej gwiazdy i kobiety, która chce się podobać (to o Muzie wszystko, nie o Annie Polony), która błyskawicznie złapie każdą szansę, aby zebrać należne sobie brawa. Ta rola Anny Polony to majstersztyk aktorskiej roboty, zdumiewający konsekwencją w budowie postaci, znakomitą myślową jej analizą" ("Teatr" 1974, nr 18).

Serię postaci zagranych u Swinarskiego dopełniają role u innych reżyserów. Polony wcieliła się m.in. w postać Zelki w Marszu Mieczysława Piotrowskiego (1973), Racheli w Weselu Wyspiańskiego (1977) w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego oraz Dulskiej w Wajdowskim Z biegiem lat, z biegiem dni (1978). Rachel zagrała Polony wbrew tradycyjnemu ujęciu tej roli. Stworzyła postać sztucznej mitomanki, młodopolskiej hybrydy. Jako Dulska "(...) pazerna, wrzaskliwa, zżerana bezinteresowną złością (...) znakomicie ją uwierzytelniła" (Elżbieta Morawiec, "Życie literackie" 1978, nr 18). 

Polony osiągała również sukcesy w Teatrze Telewizji, z którym współpracowała od 1969. Stworzyła ciekawe role zwłaszcza w repertuarze rosyjskim, była m.in. Wierą w Ostatnim Maksyma Gorkiego (1973) i Maszą w Czajce Antoniego Czechowa w reżyserii Ireny Wollen (1975). W tym samym czasie zaczęła karierę reżyserską. Jej pierwszym przedstawieniem było Dwoje na huśtawce Williama Gibsona w Starym Teatrze (1974). 

Rozpoczęła także pracę dydaktyczną w krakowskiej szkole teatralnej. W latach 1987-1991 była prodziekanem Wydziału Aktorskiego, w latach 1999-2002 prorektorem uczelni. W 1980 wystąpiła jako Anna Andriejewna w Rewizorze Mikołaja Gogola reżyserowanym przez Jerzego Jarockiego. W 1981 zagrała Ofelię w Hamlecie Szekspira w reżyserii Andrzeja Wajdy. Nie po raz pierwszy aktorka zagrała na przekór tradycji. Mając ponad 40, lat pokazała inne oblicze Ofelii i mimo kontrowersyjnych opinii wyszła z tej próby zwycięsko. W następnych sezonach grała m.in.: Carycę Katarzynę w Termopilach polskich Tadeusza Micińskiego w reżyserii Krzysztofa Babickiego (1985), Maman Liedermeyer w Wiośnie narodów w Cichym Zakątku Adolfa Nowaczyńskiego w reżyserii Tadeusza Bradeckiego(1987), Aktorkę / Fradę w Dybuku Szymona An-skiego w reżyserii Wajdy (1988). Coraz częściej reżyserowała, zrealizowała m.in.: Urodziny Stanleya Harolda Pintera (1984) i Przed sklepem jubilera Karola Wojtyły (1988).

Rzadko, ale z powodzeniem grała poza teatrem. Wystąpiła w przeniesionym na ekran Z biegiem lat, z biegiem dni Wajdy (1980), jako Magda Egri w filmie Magdy Meszaros - Dziennik dla moich dzieci (1982) oraz Dekalogu VII Krzysztofa Kieślowskiego(1988). Można ją było oglądać w kolejnych filmach Meszaros - ponownie w roli Magdy Egri w Dzienniku dla mojego ojca i matki (1990) i jako matkę przełożoną w karmelu w Niemczech w Siódmym pokoju, filmie o życiu błogosławionej Edyty Stein (1995). Zagrała w telewizyjnym obrazie Andrzeja Barańskiego Wszyscy święci (2002, film powstał w ramach cyklu Święta polskie). Ostatnio wcieliła się także w postać ekscentrycznej babci trzydziestoletniej, szukającej męża Sabiny w komediodramacie Rewers Borysa Lankosza (2009). 

Lata 90. przyniosły kolejne prace reżyserskie Anny Polony, w tym Wdowy Sławomira Mrożka, przygotowane razem z Józefem Opalskim (1993), Poskromienie złośnicy Szekspira (1993), Śluby panieńskie (1993) i Gwałtu, co się dzieje! (1994) Aleksandra Fredry. 

Rzadziej występowała w teatrze, ale każde jej pojawienie się na scenie stawało się wydarzeniem. W 1995 była "pełną wulkanicznego temperamentu" (Jacek Sieradzki, "Polityka" 1995, nr 1). Yasuko Rokujo / Jitsuko w Mishimie Yukio Mishimy w reżyserii Wajdy (1994), Erną Korn w Lunatykach według Hermanna Brocha w reżyserii Krystiana Lupy (1995), Królową Małgorzatą w Iwonie, księżniczce Burgunda Witolda Gombrowicza w reżyserii Grzegorza Jarzyny (1997). W 1999 wcieliła się w postać Selmy Lagerlöf z Twórców obrazów Per Olova Enquista w reżyserii Kazimierza Kutza. "To rola stworzona dla tej aktorki" - pisał Marek Mikos ("Gazeta Wyborcza" 1999, nr 233). "Widać, że aktorka cieszy się każdą chwilą na scenie" - dodawał Jacek Wakar. - "Trzeba wsłuchać się w jej nienaganną wymowę, patrzeć na każdy wycyzelowany do końca gest. Niezwykła i całkowicie uzasadniona pewność siebie" ("Życie" 1999, nr 234). 

Swój aktorski jubileusz Anna Polony uczciła Panią Orgonową w Damach i huzarach Fredry w inscenizacji Kazimierza Kutza (2001). Aktorka współpracowała z Agatą Dudą-Gracz. Była Sarą Bernhardt w Kreaturze Johna Murrela (2002), a potem Pierwszą Julią w Romeo i Julii Szekspira (Krakowski Teatr Scena STU, 2008). Wcieliła się w Starą Kobietę w spektaklu Stara kobieta wysiaduje Tadeusza Różewicza w reżyserii Henryka Baranowskiego (Teatr Ludowy w Nowej Hucie, 2006). Na deskach Starego Teatru wystąpiła w roli Ewy w Sinobrodym - nadziei kobiet Dei Loher w reżyserii Arkadiusza Tworusa (2005). Zagrała Królową Małgorzatę w sztuce Eugène'a Ionesco Król umiera, czyli ceremonie w inscenizacji Piotra Cieplaka (2008), przedstawieniu o przemijaniu i śmierci, wykorzystującym legendę Starego Teatru. W spektaklu pojawiały się odwołania do głośnych aktorskich ról wykreowanych niegdyś na krakowskiej scenie. Polony cytowała więc swoją rolę Muzy z Wyzwolenia Swinarskiego, Jerzy Trela (Król) odwoływał się do Konrada z tego samego legendarnego spektaklu. 

W 2009 Polony zagrała w Beniowskiego „Awantur dziwnych łańcuchu złotym”, który wyreżyserowała wraz z Józefem Opalskim. Spektakl został przygotowany na Festiwal Słowacki Dramaty Narodów. Magda Huzarska recenzowała: "Awantur dziwnych łańcuch złoty" Anny Polony i Żuka Opalskiego, którzy z tekstu wieszcza wydobyli najatrakcyjniejsze wątki, pokazując w ramach Festiwalu Dramaty Narodów w Operze Krakowskiej mądre, a momentami dowcipne widowisko. Komentuje je dwoje narratorów. Najpierw na scenę powolnym krokiem wchodzi Andrzej Seweryn. Tuż za nim niczym fryga wpada Anna Polony. Seweryn zasiada w wygodnym, dużym fotelu, Polony przykuca obok niego z trzpiotowatą miną na niewielkim stołku. I już wiadomo, że poważne, dostojne frazy będą snuć się z ust aktora, a zabawne i romansowe wątki opowie ona." („Gazeta Krakowska”, 19.10.2009) 

Ten sam duet już kilka miesięcy później wyreżyserował Pana Jowialskiego Aleksandra Fredry, Polony dodatkowo wcieliła się w rolę Pani Jowialskiej. Spektakl wystawiony został na deskach Teatru Polonia w Warszawie. Polony zagrała następnie u Magdaleny Piekorz w Wizycie starszej pani (2010, Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach) oraz u Adama Nalepy w Chłopcach Stanisława Grochowiaka (2012, Narodowy Teatr Stary w Krakowie). W roku 2014 u boku Urszuli Popiel, kolejnej damy polskiego teatru, zagrała w Arszeniku i starych koronkach. Alicja Müller pisała: "Michał Głowiński w posłowiu do Gombrowiczowskiej Pornografii napisał, że książki tej streszczać nie przystoi. Byłby to bowiem gwałt i prowadzące do unicestwienia uproszczenie. Czymś równie niewłaściwym wydaje się pokusa opisania tego, co w Arszeniku… wyczyniają aktorzy. To jak budowanie Troi ze szmat albo Elsynoru z papieru. Zalotno-fikuśne uśmiechy Anny Polony (już nie tylko pierwszej damy polskiego teatru, lecz także jego pierwszej trucicielki) i jej zwinne śmiganie między umarlakami a kandydatami na trupów, urocza zaradność wspaniałej Urszuli Popiel (…), wymykają się narracyjno-opisowym możliwościom języka." („Teatralia”, 16.04.2014) 

Anna Polony od roku 1964 związana była z Narodowym Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej, z którym ostatecznie rozstała się w roku 2014. Ważniejsze nagrody i odznaczenia: 

• 1971 - Nagroda za rolę Dziewczyny w sztuce Żegnaj Judaszu Ireneusza Iredyńskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego ze Starego Teatru w Krakowie na 12. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu; 

• 1972 - Złota Odznaka za zasługi dla Krakowa;

• 1975 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia; 

• 1977 - Złoty Krzyż Zasługi; • 1979 - Odznaka Honorowa Zasłużony Działacz Kultury; 

Nagroda Komitetu ds. Polskiego Radia i Telewizji; Nagroda za rolę Anieli Dulskiej w przedstawieniu Z biegiem lat, z biegiem dni w reżyserii Andrzeja Wajdy i Anny Polony ze Starego Teatru w Krakowie na V Opolskich Konfrontacjach Teatralnych; 

• 1980 - Nagroda tygodnika "Przyjaźń" za rolę Pauliny Andriejewny w spektaklu Dziesięć portretów z czajką w tle według Antoniego Czechowa w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego ze Starego Teatru w Krakowie; Nagroda aktorska za tę samą rolę na 20. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych; 

• 1982 - Dyplom honorowy przyznany w wyniku plebiscytu "Przekroju" na najpopularniejszych aktorów krakowskich w latach 1946-81; 

• 1987 - Nagroda im. Aleksandra Zelwerowicza za rolę Maman Liedermeyer w spektaklu Wiosna narodów w Cichym Zakątku Adolfa Nowaczyńskiego w reżyserii Tadeusza Bradeckiego ze Starego Teatru w Krakowie; Nagroda za tę samą rolę na 27. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych; Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski; 

• 1992 - Złoty Wawrzyn Grzymały; • 1994 - Nagroda wojewody krakowskiego; • 1995 - I miejsce w plebiscycie publiczności Spotkań na najlepszą aktorkę na 34. Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych; 

• 2000 - Nagroda aktorska za rolę Królowej Małgorzaty w spektaklu Iwona, księżniczka Burgunda Witolda Gombrowicza w reżyserii Horsta Leszczuka (Grzegorz Jarzyna) ze Starego Teatru w Krakowie na 25. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych; Ludwik - nagroda krakowskiego środowiska teatralnego za rolę Selmy Lagerlöf w przedstawieniu Twórcy obrazów Per Olova Enquista w reżyserii Kazimierza Kutza ze Starego Teatru w Krakowie; 

• 2001 - Złota Maska dla najpopularniejszej aktorki w plebiscycie publiczności • 2002 - Złota Maska za rolę Pani Orgonowej w Damach i huzarach Aleksandra Fredry w reżyserii Kazimierza Kutza ze Starego Teatru w Krakowie; Medal Komisji Edukacji Narodowej;

• 2003 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski; 

• 2005 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze; • 2007 - Nagroda Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa; Nagroda Fundacji Kultury Polskiej - Złoty Laur za Mistrzostwo w Sztuce; 

• 2010 – Orzeł – Polska Nagroda Filmowa w kategorii Najlepsza Drugoplanowa Rola Kobieca za rolę w filmie Rewers w reżyserii Borysa Lankosza; Nagroda za rolę Cristy w słuchowisku Czy lubi pani Schuberta? w reżyserii Wojciecha Markiewicza podczas 10. Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Sopocie; 

• 2011 - Nagroda im. Romany Bobrowskiej przyznana przez Radio Kraków; nagroda dla najlepszej aktorki za rolę Królowej Małgorzaty w spektaklu Król umiera, czyli ceremonie ze Starego Teatru w Krakowie w reżyserii Piotra Cieplaka wręczane podczas Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi; Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski; 

• 2013 - Wielka Nagroda Festiwalu za znaczące zasługi dla sceny Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji podczas 13. Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej "Dwa Teatry" w Sopocie; 

• 2014 - Tytuł Małopolanin Roku 2013;

• 2015 - Nagroda GUSTAW przyznawana przez Związek Artystów Scen Polskich. 

Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, czerwiec 2003; ostatnia aktualizacja: wrzesień 2016