Szanowni Państwo, ogłaszamy nominacje do 31. edycji Paszportów POLITYKI, jednych z najważniejszych i najbardziej prestiżowych nagród w świecie kultury w Polsce, przyznawanych przez tygodnik POLITYKA.

Paszporty POLITYKI zostaną przyznane w siedmiu kategoriach: film, teatr, książka (poprzednia nazwa: literatura), sztuki wizualne, muzyka poważna, muzyka popularna oraz kultura cyfrowa. Tradycyjnie wręczymy również nagrodę specjalną, Kreatora Kultury, której partnerem jest niezmiennie Stowarzyszenie Autorów ZAiKS.

Po raz pierwszy wręczymy Paszport Czytelników POLITYKI. To nasi czytelnicy wybiorą laureatkę lub laureata spośród wszystkich 21 nominacji, a głosować będzie można już od dziś za pomocą formularza dostępnego subskrybentom (polityka.pl/paszporty). Laureatów 31. edycji Paszportów POLITYKI 2023 poznamy 16 stycznia 2024 roku.

Nominowani w kategorii TEATR

foto ⓒ POLITYKA / Leszek Zych

Mateusz Pakuła

Dramatopisarz i reżyser, absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Teatralnych na kierunku dramaturgia. Jest autorem kilkudziesięciu, bardzo różnorodnych, sztuk, wystawianych oraz wydanych w sześciu tomach. Laureatem Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej (za „Smutki tropików”) i finalistą kilku edycji tej nagrody, a także laureatem (wyróżnienie indywidualne za tekst „Mój niepokój ma przy sobie broń”) i finalistą Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Jego dramaty inscenizowali m.in. Ewa Rysová i Paweł Świątek, jako dramaturg współpracował m.in. z tym drugim, choćby adaptując ze świetnym efektem „Pawia królowej” Doroty Masłowskiej (Stary Teatr w Krakowie, 2012 r.), czy z Bartoszem Szydłowskim przy adaptacji „Śniegu” według Orhana Pamuka (2021 r.). Dla walczącego z afazją po udarze Krzysztofa Globisza napisał baśniowy dramat „Wieloryb The Globe”, wystawiony w Łaźni Nowej w Krakowie i Teatrze Starym w Lublinie w 2016 r. przez Evę Rysovą. W 2020 r. w Łaźni wyreżyserował swoją sztukę „Lem vs P. K. Dick”, z Tomaszem Schuchardtem i Janem Jurkowskim w rolach tuzów literatury science fiction z dwóch stron żelaznej kurtyny, prowadzących rozmowy telefoniczne.

Dwa lata temu zadebiutował jako prozaik książką „Jak nie zabiłem swojego ojca i jak bardzo tego żałuję”, która odbiła się szerokim echem. Oparta na osobistym doświadczeniu towarzyszenia w umieraniu choremu na raka trzustki ojcu, łączy elementy dziennika, dramatu, reportażu i wywiadu. Jest kroniką umierania, ale też pełnym pasji oskarżeniem bezdusznego systemu opieki paliatywnej i hipokryzji Kościoła katolickiego i jego wyznawców, a także wezwaniem do debaty nad prawem do eutanazji (z dobitnym, zostającym w pamięci zdaniem: „Mój ojciec zasługiwał na to, by umrzeć jak pies. Bez zbędnego cierpienia”). A zarazem wzruszającą i zaskakująco zabawną historią rodzinną. Wyreżyserowany przez samego autora spektakl na jej podstawie (krakowska Łaźnia Nowa i kielecki Teatr im. Żeromskiego) jest dziełem nie tylko poruszającym, ale także świetnym od strony warsztatowej, nieoczywistym i przełamującym konwencje. Z porywającym aktorstwem, wieloznaczną scenografią i owacjami na stojąco po każdym pokazie.

Urodził się w 1983 r. w Kielcach i tam wychowywał, mieszka w Krakowie.

foto ⓒ POLITYKA / Leszek Zych

Katarzyna Szyngiera

Reżyserka, scenarzystka i reportażystka, w mijającym roku olśniła widzów i krytyków musicalem „1989”. Zrealizowanym wspólnie ze stałymi współpracownikami: semiotykiem kultury z Uniwersytetu Warszawskiego Marcinem Napiórkowskim i reportażystą Mirosławem Wlekłym, a także producentem muzycznym Andrzejem „Webberem” Mikoszem, w koprodukcji Teatru Słowackiego w Krakowie i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Rapowana historia ostatniej dekady PRL i polskiej bezkrwawej rewolucji, której bohaterami są małżeństwa Wałęsów, Frasyniuków i Kuroniów, łącząca politykę z życiem codziennym, jest majstersztykiem pod każdym względem, ale to reżyseria Szyngiery nadała scenom głębię, zadbała o dramaturgię, dynamikę, precyzję i czytelność całości.

Urodzona w 1986 r. gdańszczanka, z rodziny o korzeniach kaszubsko-polsko-ukraińskich, jest absolwentką reżyserii w krakowskiej AST, Wiedzy o Teatrze w warszawskiej AT i kursu Studio Prób w Szkole Wajdy. Wystawiony w 2015 r. w Teatrze Współczesnym w Szczecinie dramat Tadeusza Różewicza „Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja” przyniósł jej nagrody i uznanie, jednak jej żywiołem jest teatr dokumentalny, społecznie zaangażowany, odważnie wkładający kij w mrowisko, a przy tym przewrotny i niepozbawiony humoru. Do jej najgłośniejszych i najbardziej docenianych spektakli należą „Swarka” (Teatr Polski w Bydgoszczy, 2015 r.) i „Lwów nie oddamy” (Teatr im. Siemaszkowej w Rzeszowie, 2018 r.). W pierwszym kontekstem była rzeź wołyńska, a twórcy, opierając się na rozmowach ze świadkami i dokumentach zebranych po obu stronach granicy, pokazują, jak wybiórcza bywa pamięć, jak łatwo ulega stereotypizacji i poddaje się instrumentalizacji. W drugim, zrealizowanym w 100-lecie polskiej niepodległości oraz bitwy o Lwów i wojny polsko-ukraińskiej, pytają, czy pamięć i historia powinny determinować teraźniejszość i przyszłość. Może jednak, dla naszego wspólnego dobra, nie warto się zamykać w resentymentach? W poprzek linii podziałów idzie także „Jedzonko” (Teatr im. Słowackiego, 2020 r.), komedia rodzinna z ambicjami społecznymi, rozgrywana wokół stołu i znajdującego się na nim jedzenia.

Czym jest dla Szyngiery teatr? „Przestrzenią, w której mogę wypowiadać się publicznie, bawiąc się fikcją i realnością. Manipulować tymi rzeczywistościami tak, by w zderzeniu tworzyły intensywniejszy komunikat. Prowokować. Teatr jest dla mnie ciągłym eksperymentem na sobie i na rzeczywistości dookoła mnie” – tłumaczyła w miesięczniku „Teatr”.

foto ⓒ POLITYKA / Leszek Zych

Łukasz Twarkowski

Reżyser teatralny, twórca rozbuchanych, multimedialnych widowisk. Inspiracji szuka w filmie, sztukach wizualnych, nowych technologiach, muzyce elektronicznej i kulturze rave, by z ich pomocą tworzyć wielowątkowe opowieści o – najogólniej mówiąc – doświadczeniu życia w XXI w. „Każde pokolenie musi dać własną odpowiedź na pytanie, czym jest »akropolis«, co jest w centrum naszej kultury dziś. Grotowski z Szajną znaleźli swoją odpowiedź w popiołach obozów koncentracyjnych, my doszliśmy do wniosku, że nasze »akropolis« jest zbudowane z krzemu i pikseli. (…) Zanurzeni w cyfrowym, zapośredniczonym świecie, jesteśmy na poły cyborgami, nawet nie zdając sobie z tego sprawy” – mówił portalowi Vogue. pl przy okazji tegorocznej premiery „The Employees” w warszawskim Studio Teatrgalerii, nawiązując przy tym do swojej interpretacji „Akropolis” Wyspiańskiego sprzed dekady w krakowskim Starym Teatrze.

„The Employees”, według powieści Olgi Ravn, z akcją osadzoną na statku kosmicznym zamieszkanym przez ludzi i humanoidy, było powrotem reżysera na polskie sceny po siedmiu latach tworzenia za granicą. Zresztą powrotem na chwilę, bo już następną premierę, „WoW – Word of Wirecard”, inspirowaną największym skandalem bankowym w historii Niemiec, zrealizował w monachijskiej Kammerspiele, a w najbliższych latach ma w planach tylko produkcje zagraniczne. Jest gwiazdą na Litwie, gdzie jego wileński „Lokis” (2017 r.), badający ciemną stronę ludzkiej natury, ma status kultowy. I na Łotwie, gdzie rekordy zdobytych nagród bije jego ubiegłoroczny „Rohtko” (koprodukcja Dailes teātris w Rydze i Teatru im. Kochanowskiego w Opolu, w przyszłym roku będzie pokazywana m.in. w paryskim Odeonie), przewrotny esej o roli oryginału i kopii w doświadczaniu sztuki, zachwycający precyzją prowadzenia wątków, aktorów i kamer.

Przy tym wszystkim Łukasz Twarkowski jest samoukiem. Jeśli nie liczyć roku spędzonego jako wolny słuchacz w Akademii Teatralnej w Petersburgu i 15 lat współpracy z Krystianem Lupą, jako asystent i twórca filmów wideo do spektakli mistrza. Samodzielnie debiutował na początku poprzedniej dekady we wrocławskim Teatrze Polskim. Już wtedy w jego artystycznym teamie była dramaturżka Anka Herbut, z czasem ekipa rozrosła się o kompozytora Lubomira Grzelaka, artystę wideo Jakuba Lecha, scenografa Fabiena Lédé, kostiumografkę Svenję Gassen i choreografa Pawła Sakowicza. Sam Twarkowski widzi się w roli „stroiciela”, podczas spektakli zaś zachowuje się bardziej jak dyrygent, nierzadko ekstatycznie tańczący pośród realizatorów. Ma 40 lat, pochodzi z Wrocławia.

Ponadto zgłoszeni zostali:

Anka Herbut (dramatopisarka, dramaturżka), Julia Holewińska (dramatopisarka), Agnieszka Jakimiak (reżyserka), Katarzyna Kalwat (reżyserka), Maria Kowalska (aktorka), Ramona Nagabczyńska (choreografka, tancerka), Agnieszka Przepiórska (aktorka), Malwina Prześluga (dramatopisarka), Michał Sufin (dramatopisarz, reżyser), Ishbel Szatrawska (dramatopisarka), Marta Szypulska (kostiumografka), Małgorzata Wdowik (reżyserka), Małgorzata Zawadzka (aktorka), Dawid Żakowski (reżyser, pedagog).

Nominowani w pozostałych kategoriach:

Film: Nina Lewandowska i Kamila Tarabura, Paweł Maślona, DK Welchman

Ponadto zgłoszeni zostali: Olga Chajdas, Grzegorz Dębowski, Lena Góra, Maciej Hamela, Kuba Mikurda, Maria Kowalska, Eryk Kulm, Anna Maliszewska, Agnieszka Przepiórska, Alin Szewczyk.

Książka: Grzegorz Bogdał, Agnieszka Pajączkowska, Jacek Świdziński

Ponadto zgłoszeni zostali: Justyna Bargielska, Wiktoria Bieżuńska, Kalina Błażejowska, Mateusz Górniak, Kaja Gucio, Justyna Hankus, Aleksandra Herzyk, Stanisław Kalina Jaglarz, Barbara Klicka, Michał Książek, Joanna Kuciel-Frydryszak, Małgorzata Lebda, Emila Padoł, Patryk Pufelski, Zbigniew Rokita, Ishbel Szatrawska, Piotr Tarczyński, Aleksandra Tarnowska, Aleksandra Wojtaszek.

Sztuki wizualne: Veronika Hapchenko, Marta Nadolle, Patryk Różycki

Ponadto zostali zgłoszeni: Przemek Branas, Marcin Dudek, Zuza Golińska, Zuzanna Hertzberg, Adam Kozicki, Tomasz Kręcicki, Krzysztof Maniak, Angelika Markul, Tomasz Mróz, NAFO, Dominika Olszowy, Anna Orłowska, Karol Palczak, Anastazja Pazura, Siostry Rzeki, Turnusik.

Muzyka poważna: Duo Karolina Mikołajczyk & Iwo Jedynecki, Yaroslav Shemet, Aleksandra Słyż

Ponadto zgłoszeni zostali: Krzysztof Bączyk (bas), Andrzej Filończyk (baryton), Nina Fukuoka (kompozytorka), Anna Hop (choreografka), Krzysztof Komendarek-Tymendorf (altowiolista), Paweł Kulczyński (artysta dźwiękowy), Roksana Kwaśnikowska (skrzypaczka), Karol Mossakowski (organista), Zuzanna Nalewajek (mezzosopranistka), Marcin Patrzałek (akordeonista), Piotr Pawlak (pianista), Karolina Sofulak (reżyserka operowa), Ignacy Jan Wiśniewski (pianista jazzowy), Martyna Zakrzewska (pianistka), Equilibrium String Quartet.

Muzyka popularna: Furia, Hania Rani, Łona

Ponadto zgłoszeni zostali: Asthma, Martyna Basta, Matylda Damięcka, Daria ze Śląska, Matylda Gerber (Sneaky Jesus), Piotr Kurek, Grzegorz Kwiatkowski (Trupa Trupa), Lor, Dominika Płonka, Marek Pospieszalski, Raphael Rogiński, Sarsa, Alicja Sobstyl, Svahy, Szczyl, Vito Bambino, Kuba Więcek, Hubert Zemler.

Kultura cyfrowa: Paweł Koźmiński (Panstasz), Robert Latoś (Well of Art), Starward Industries

Oni nominowali

Jakub Banasiak (Magazyn SZUM), Jan Błaszczak (Dwutygodnik.com, „Tygodnik Powszechny”), Dobromiła Błaszczyk (Contemporary Lynx), Rafał Bryndal („ZAiKS Wiadomości”), Jacek Cieślak („Rzeczpospolita”, „Teatr”), Katarzyna Czajka-Kominiarczuk (Zwierz Popkulturalny), Anna S. Dębowska („Gazeta Wyborcza”), Łukasz Drewniak (Teatralny. pl), Gabi Drzewiecka (Chillizet, TVN, Glamour, trójkąt na YT), Mirosław Filiciak (Uniwersytet SWPS), Jacek Hawryluk (Polskie Radio Dwójka), Barbara Hollender („Rzeczpospolita”), Alek Hudzik (Mintmagazine.pl), Katarzyna Janowska (Onet.pl, „Newsweek”), Eliza Kącka (Uniwersytet Warszawski), Piotr Kofta (krytyk niezależny), Piotr Kosiewski („Tygodnik Powszechny”), Dariusz Kosiński („Tygodnik Powszechny”, Uniwersytet Jagielloński), Zofia Król (Dwutygodnik.com), Monika Kwaśniewska-Mikuła („Didaskalia”, Uniwersytet Jagielloński), Łukasz Maciejewski (Szkoła Filmowa w Łodzi, Interia.pl), Jakub Majmurek („Krytyka Polityczna”), Paulina Małochleb (Uniwersytet Jagielloński, blog „Książki na ostro”), Anna Marchewka (literaturoznawczyni i krytyczka), Jacek Marczyński („Rzeczpospolita”, „Ruch Muzyczny”), Katarzyna Niedurny (Dwutygodnik.com, „Gazeta Wyborcza”, Podcast o Teatrze), Michał Nogaś („Gazeta Wyborcza”, Radio Książki), Marta Perchuć-Burzyńska (Tok FM), Anita Piotrowska („Tygodnik Powszechny”), Iza Pogiernicka (twitch. tv/9kier, „CD-Action”), Adriana Prodeus („Kino”), Anna Sańczuk/Maciej Ulewicz (Kultura do Kwadratu), Paweł Schreiber (UKW), Barnaba Siegel („CD-Action”), Karol Sienkiewicz („Gazeta Wyborcza”), Jędrzej Słodkowski („Gazeta Wyborcza”), Krzysztof Stefański („Ruch Muzyczny”), Rafał Syska (Narodowe Centrum Kultury Filmowej), Wojciech Szot (blog „Zdaniem Szota”), Jarek Szubrycht („Gazeta Wyborcza”), Agnieszka Szydłowska (newonce.radio), Bogna Świątkowska (Fundacja Bęc Zmiana), Jan Topolski („Glissando”), Grażyna Torbicka (niezależna dziennikarka, dyrektorka festiwalu Dwa Brzegi), Jacek Wakar (blog Zdania Wakara), Michał Walkiewicz (Filmweb.pl), Marcin „Flint” Węcławek (Interia.pl, CGM, Polityka.pl), Marlena Wieczorek (meakultura.pl), Michał Radomił Wiśniewski (Dwutygodnik.com), Kinga A. Wojciechowska („Presto”), Elwira Wojtunik (Fundacja Photon, Patchlab Digital Art Festival) oraz dziennikarze działu kultury tygodnika POLITYKA.