Zimą życie festiwalowe przeniosło się do Krakowa, odbyło się w nim kilka istotnych festiwali o zasięgu krajowym i międzynarodowym, o których opowiadamy niżej. Odbyło się też wiele premier naszych twórców. Pisze Agnieszka Lubomira Piotrowska w „biuletynie Zaiks.teatr”.

fot. Fot. Maciej Landsberg, projekt: Elipsy; Archiwum Artystyczne Teatru Narodowego

Premiery

W sezonie zimowym na scenach królowała klasyka światowa. W dwóch teatrach wystawiono sztuki Moliera: Mizantrop w przekładzie Jerzego Radziwiłowicza w Teatrze Narodowym w Warszawie oraz tłumaczonego przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego Skąpca w adaptacji i reżyserii Pawła Aignera w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej. Motywy komedii Williama Shakespeare’a w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka pojawiły się w scenariuszu spektaklu Sen nocy letniej zbudowanym na podstawie rozmów z osobami z niepełnosprawnościami, ich rodzinami oraz osobami zajmującymi się asystenturą seksualną i pracą seksualną. Za reżyserię odpowiadają Justyna Sobczyk i Jakub Skrzywanek (Teatr Współczesny w Szczecinie).

Premiera Opery za trzy grosze Bertolta Brechta w tłumaczeniu Brunona Winawera i Barbary Witek-Swinarskiej z songami przełożonymi przez Władysława Broniewskiego, a reżyserowanej przez znanego niemieckiego twórcę Ersana Mondtaga odbyła się w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie, zaś Czarodziejskiej góry Thomasa Manna w adaptacji i reżyserii Jacka Bały – w Teatrze Miejskim w Gdyni. Teatr Ochoty w Warszawie zaprosił na Kto się boi Virginii Woolf? Edwarda Albee w reżyserii Anny Skuratowicz. Spektakl powstał w ramach projektu mentoringowego Igora Gorzkowskiego. W dwóch teatrach wybrano dzieła Tennessee Williamsa: Szklaną menażerię w reżyserii Pawła Paczesnego w Teatrze im. Jaracza w Łodzi i Kotkę na gorącym blaszanym dachu w reżyserii Radosława Stępnia w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu.

Damian Josef Neć zaadaptował i wyreżyserował Dus buch fyn Gan Ejdn/Księga Raju Icyka Mangera w Teatrze Żydowskim w Warszawie. Powieść wydana w Warszawie w 1939 roku w języku jidysz była już realizowana na scenach, ale po raz pierwszy została zagrana w języku oryginału.

W teatrach nie zapomniano o polskiej klasyce XX wieku. W Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu odbyła się premiera Złego wg powieści Leopolda Tyrmanda w adaptacji i reżyserii Radosława Rychcika, w Teatrze Polskim w Warszawie – Tanga Sławomira Mrożka w reżyserii Wawrzyńca Kostrzewskiego. W Teatrze Lalek Arlekin w Łodzi powstała Inna księżniczka Burgunda wg Iwony księżniczki Burgunda Witolda Gombrowicza w reżyserii Wojciecha Brawera. To bajka dla dorosłych przestrzegająca przed brakiem zrozumienia i akceptacji. Na motywach Dekalogu Krzysztofa Kieślowskiego i Krzysztofa Piesiewicza (czterech odcinków: III, IV, V i VI) powstał spektakl dyplomowy studentów IV roku wrocławskiego Wydziału Aktorskiego w reżyserii Pawła Miśkiewicza A najważniejsze jest…

Zaledwie dwie polskie sztuki współczesne zagościły zimą w teatrach, to Roma i Julian Krzysztofa Jaroszyńskiego w reżyserii Mariusza Pilawskiego w Teatrze Małym w Manufakturze w Łodzi i Supernova Live Sandry Szwarc w gdańskim Teatrze w Blokowisku. Ze współczesnych sztuk zagranicznych zrealizowano Czego nie widać Michaela Frayna w przekładzie Małgorzaty Semil i Karola Jakubowicza w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie, Kłamstwo Floriana Zellera w przekładzie Barbary Grzegorzewskiej w reżyserii Pawła Szkotaka w Teatrze im. Sewruka w Elblągu (to piąte wystawienie tekstu), Labirynt. 13 bajek dla dorosłych Michaela Ende w adaptacji i reżyserii Krzysztofa Jasińskiego w Teatrze STU w Krakowie oraz Hamlet we wsi Głucha Dolna Ivo Brešana w tłumaczeniu Stanisława Kaszyńskiego (niestety, na swojej stronie internetowej teatr nie podaje nazwiska tłumacza) i adaptacji Miłosza Markiewicza w Teatrze Nowym w Łodzi. Reżyserem spektaklu jest Robert Talarczyk. Polska prapremiera tego tekstu odbyła się w 1975 roku, do dziś miała niemal 20 realizacji. Reżyser fabułę sztuki o mieszkańcach małej wsi wystawiających dramat Shakespeare’a przeniósł z historycznego kontekstu Jugosławii Josipa Tito i umieścił w kontekście przypominającym dzisiejszą Polskę.

fot. mat. teatru

Prapremiery

Mieliśmy tylko dwa ponowne wystawienia polskich sztuk współczesnych, ale nie brakowało ich wśród wystawień prapremierowych. Zrealizowano dwa nowe teksty Zuzanny Bojdy: Milczenie w Teatrze Polskim w Bielsku-Białej, monodram o Ewie Demarczyk, która zamilkła, to biografia i twórczość artystki obserwowana z perspektywy milczenia; oraz Dyplom ze snów w reżyserii Leny Franckiewicz – czyli dyplom studentów AST w Krakowie – Filia we Wrocławiu. Również Tomasz Man zrealizował jako reżyser dwie prapremiery swoich nowych sztuk: Raj_Wyspa w Teatrze Bez Sceny w Katowicach (na rajskiej wyspie, z dala od ludzi, gdzie jest ciepło i miło, kobieta i mężczyzna, żona i mąż, a zarazem matka i ojciec walczą o coś, co jest dla nich najważniejsze – o miłość) i Mała Piętnastka – legendy pomorskie w Nowym Teatrze w Słupsku. Mała Piętnastka to historia katastrofy, która wydarzyła się podczas wakacji w 1948 roku na Jeziorze Gardno. Na obozie harcerskim wychowawczyni zorganizowała wycieczkę na łódkach przez Jezioro Gardno do morza. Łódki jednak okazały się dziurawe, a nie wszystkie harcerki umiały pływać… Spektakl jest próbą odtworzenia tych wydarzeń. Widzowie stają się ławnikami, a aktorzy zdają relacje. Wśród pozostałych prapremier należy wymienić: Niecierpki Bibianny Chimiak w Ośrodku Teatralnym Kana w Szczecinie; Słownik ptaszków polskich Jakuba Morawskiego w adaptacji i reżyserii Krzysztofa Materny w Teatrze Bagatela w Krakowie; Komedianci. Rzecz o bojkocie Huberta Sulimy (scenariusz inspirowany książką o tym samym tytule, wydaną w 1988 w drugim obiegu), w ramach XVII Festiwalu Warszawskiego „Niewinni Czarodzieje” wyprodukowany przez Muzeum Powstania Warszawskiego. Spektakl był grany w mieszkaniu prywatnym w Śródmieściu.

W Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu przygotowano spektakl Bił sobie Andrzej Mariusza Gołosza w reżyserii Macieja Hanuska. Co by się stało, gdyby Andrzej Gołota nie był bokserem? Gdyby był na przykład kierowcą? Kto wtedy kibicowałby mu w trakcie nieodbytych nigdy walk? Kto cieszyłby się z jego zwycięstw i kto frustrowałby się z powodu jego porażek? W spektaklu twórcy snują fikcyjny scenariusz inspirowany życiem Andrzeja Gołoty. Opowieść o pięściarzu, który przegrywał, ponieważ zakochał się w macie bokserskiej, staje się przyczynkiem do rozpoczęcia opowieści o przegrywaniu i męskości. Warto dodać, że tytuł sztuki nawiązuje do tytułu dzieła Pawła Demirskiego Był sobie Andrzej Andrzej Andrzej i Andrzej wystawionego na tejże wałbrzyskiej scenie przez Monikę Strzępkę w 2010 roku. Farsa Michała Kmiecika Prawdziwy norweski black metal w reżyserii Marcina Libera w Teatrze Collegium Nobilium stała się podstawą spektaklu dyplomowego IV roku kierunku aktorstwo warszawskiej Akademii Teatralnej. Przedstawienie opowiada o grupie muzyków i ich przygodach na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. „To opowieść o samobójstwach, morderstwach, paleniu kościołów, faszyzmie, rasizmie, seksizmie, homofobii i poszukiwaniu własnej drogi artystycznej”.

W Teatrze im. Horzycy w Toruniu odbyła się prapremiera spektaklu Pola Negri. Fabryka snów wg scenariusza Michała Chludzińskiego i Łukasza Czuja w reżyserii Łukasza Czuja, z piosenkami autorstwa Michała Chludzińskiego. W podtytule określona jako „fantazja sceniczna z muzyką na żywo”, opowieść o aktorce, która z polskiej prowincji (urodziła się niedaleko Torunia) dotarła na sam szczyt Hollywood, to również historia narodzin show-biznesu. Powstały też niezwykle ciekawe spektakle taneczne: Ballady. Mickiewicz – wyprawa na duchy wschodnie Kieleckiego Teatru Tańca (za dramaturgię odpowiadał Grzegorz Pańtak) i Dotyk za dotyk. Dansing wg scenariusza Michała Buszewicza w choreografii i reżyserii Katarzyny Sikory w Teatrze Współczesnym w Szczecinie. Premiera odbyła się w ramach rezydencji artystycznej Scena Nowe Sytuacje. Jak pisze Katarzyna Niedurny w „Dwutygodniku” nr 353: „Zaproponowany przez Katarzynę Sikorę w ramach rezydencji artystycznej eksperyment zrealizował wyznaczone przed uczestnikami zadanie: poszukiwania nowych teatralnych języków, a co za tym idzie – innych sposobów bycia ze sobą. Skrupulatnie zaplanowana struktura spektaklu, wpisane w nią performanse, a także oddanie przestrzeni widowni złożyły się na świetnie działającą teatralno- -taneczną maszynę”.

Wśród zagranicznych utworów wystawionych prapremierowo należy wymienić: komedię Berlin Berlin Patricka Haudecoeura i Géralda Sibleyrasa w przekładzie Barbary Grzegorzewskiej i w reżyserii Wojciecha Adamczyka w Teatrze Współczesnym w Warszawie; Wydarzenia Davida Greiga w tłumaczeniu Małgorzaty Semil w Teatrze WARSawy w reżyserii Mateusza Olszewskiego. Przygotowano też trzy adaptacje prozy. Znieważeni Sándora Máraiego w adaptacji i reżyserii Przemysława Bluszcza w Teatrze Ateneum w Warszawie to monodram Dariusza Wnuka. Najszerzej opisywana w mediach pierwsza premiera nowej dyrektorki Teatru Dramatycznego w Warszawie Moniki Strzępki to Mój rok relaksu i odpoczynku wg powieści Ottessy Moshfegh pod tym samym tytułem w reżyserii Katarzyny Minkowskiej. Narratorką powieści jest bezimienna dwudziestosiedmiolatka z Nowego Jorku, która w czerwcu 2000 roku, a więc w kilka lat po przedwczesnej śmierci obojga rodziców, zaczyna przyjmować duże ilości pigułek nasennych, by osiągnąć stan hibernacji. Wierzy, że jeśli prześpi wystarczająco dużo czasu, to odrodzi się na nowo. Dyrektorka była już w tym czasie zawieszona przez wojewodę Konstantego Radziwiłła za „radykalnie feministyczny” program, przez co o premierze rozmawiano nawet w programach takich jak „Kropka nad i” Moniki Olejnik w TVN24. Powstał świetny, przejmujący spektakl wysoko oceniany przez krytykę różnych opcji. Kolejna adaptacja wielkiej prozy to spektakl Art of Living wg dzieła Georges’a Pereca Życie. Instrukcja obsługi w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie w reżyserii Katarzyny Kalwat. Premiera była przekładana, zmieniła się po drodze nieco obsada. Powstał spektakl przepiękny wizualnie, wspaniały aktorsko, wymagający wobec widza.

Putin i jego banda stanęli przed Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze. To punkt wyjściowy sztuki Haga naszej nowej członkini Saszy Denisowej w tłumaczeniu Agnieszki Lubomiry Piotrowskiej w Teatrze Polskim w Poznaniu. Autorka jest też reżyserką spektaklu. Po premierze Witold Mrozek pisał w Gazecie Wyborczej: „Świetnie zagrany spektakl Haga w Teatrze Polskim w Poznaniu łączy tragedię i czarny humor. Jest w nim trochę z bezczelności wczesnej twórczości Strzępki i Demirskiego, którzy chętnie sięgali po karykatury ludzi władzy i po drastyczne obrazy. Ale jest tu też gigantyczny ciężar tego, co dzieje się wciąż ledwie kilkaset kilometrów na wschód od teatru”. Premierę opisały też szeroko media w Kijowie.

fot. mat. teatru

Spektakle dla dzieci

Teatry dla dzieci przygotowały sporo przedstawień dla widowni w wieku przedszkolnym. To cztery spektakle dla dzieci od lat 4: Pożarcie Królewny Bluetki Macieja Wojtyszki w Teatrze im. Solskiego w Tarnowie, spektakl przygotowany na inaugurację XIV Festiwalu Mała Talia; oraz Pan Tom buduje dom wg utworu Stefana Themersona (pierwsze wydanie ukazało się w 1938 roku z ilustracjami Franciszki Themerson) w reżyserii Przemysława Żmiejki w kieleckim Teatrze Lalki i Aktora „Kubuś”. Dwie baśnie Bolesława Leśmiana wystawiono w Teatrze Lalka w Warszawie, obie w reżyserii Anety Jucejko-Pałęckiej: Baśń o pięknej Parysadzie i o ptaku Bulbulezarze. Klechda sezamowa w adaptacji Jarosława Kiliana oraz Baśń o Aladynie i o lampie cudownej. Klechda sezamowa w adaptacji Aleksandry Rembowskiej. Teatr ten przygotował zimą jeszcze jedną premierę: Czarnoksiężnik z Krainy Oz Lymana Franka Bauma w adaptacji i reżyserii Jarosława Kiliana (tym razem spektakl od lat 6). Dla dzieci od lat 6 powstał spektakl Drapando, czyli Atak Zamszałego Starucha autorstwa Szymona Jachimka w reżyserii Tomasza Valldala Czarneckiego w Teatrze Kameralnym w Bydgoszczy. Sztuka w 2020 r. zdobyła I Nagrodę na 31. Konkursie na Sztukę dla Dzieci i Młodzieży, zorganizowanym przez Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu. W uzasadnieniu jurorzy napisali m.in.: „Kiedy poczujecie się zrezygnowani i bezsilni wobec niekończących się mniejszych i większych problemów, zalecamy cudowne lekarstwo: lekturę tekstu Drapando, czyli Atak Zamszałego Starucha. Wzmocni nieuleganie niepokojom i bezradności. I miłość”.

Dzieci od lat 7 zapraszają twórcy spektaklu Dziwna wiosna Olega Michajłowa w adaptacji i reżyserii Magdaleny Wippich-Małeckiej w przekładzie Agnieszki Lubomiry Piotrowskiej. Prapremierowy spektakl powstał z inicjatywy Wydziału Kultury i Promocji Urzędu Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, przy wsparciu produkcyjnym i organizacyjnym ze strony Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, a grany jest w Teatrze Collegium Nobilium w Warszawie.

W Teatrze im. Mickiewicza w Częstochowie powstał Czerwony kapturek na motywach baśni Charles’a Perraulta i braci Grimm w adaptacji Cezarego Żołyńskiego i w reżyserii Dariusza Wiktorowicza. Teatr nie informuje o kategorii wiekowej. Do dzieci w wieku szkolnym skierowany jest Hobbit Johna Ronalda Reuela Tolkiena w adaptacji i reżyserii Grzegorza Suskiego z Teatru im. Jaracza w Łodzi. Jest to przeniesienie spektaklu Suskiego z Teatru Dramatycznego w Białymstoku (premiera odbyła się w maju 2019 roku).

fot. mat. teatru

Spektakle muzyczne

W sezonie zimowym odbyły się tylko trzy premiery muzyczne: Dziewczyna z Dzikiego Zachodu Giacoma Pucciniego w Teatrze Wielkim w Łodzi (tłumaczenie napisów na tablicy świetlnej – Dorota Sawka); Pastorałki staropolskie wg scenariusza Jitki Stokalskiej w Polskiej Operze Królewskiej w Warszawie; oraz Piękna i Bestia Alana Mankena w przekładzie Małgorzaty Ryś reżyserowane przez Jerzego Jana Połońskiego w Teatrze Muzycznym w Poznaniu. Zainteresowanie tytułem było tak ogromne, że wszystkie bilety do końca sezonu zostały wykupione jeszcze w grudniu.

Teatr Polskiego Radia

Tradycyjnie Teatr Polskiego Radia przygotował wiele premierowych słuchowisk. Sporo z nich przygotowano z okazji rocznic, sięgano też po klasykę literatury, zaś współczesne teksty najczęściej odwołują się do wydarzeń historycznych: Panny z Genewy Rafała Skąpskiego w reżyserii Dobrosławy Bałazy to słuchowisko oparte na autentycznych wydarzeniach i postaciach. Opowiada historię przyjaźni babki autora i poznanej podczas genewskich studiów, znanej w II RP lekarki neurolożki Natalii Zand. Finał opowieści to zaskakujący splot tragicznych zdarzeń z roku 1942. Tuż po wojnie toczy się historia opowiadana w słuchowisku Marka Nowakowskiego Hotel Empire w adaptacji i reżyserii Jakuba Cumana. Kolejne zimowe premiery to Miłości George’a Washingtona na podstawie sztuki Miro Gavrana w reżyserii Pawła Drzewieckiego, czy Amerykański sen Antoniego Wincha w reżyserii Jarosława Gajewskiego, który opowiada o odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.

Z dzieł klasycznych zaproponowano słuchaczom Trachinki wg Sofoklesa w adaptacji i reżyserii Mariusza Malca, a w tłumaczeniu Antoniego Libery, powstało też słuchowisko na podstawie komedii Moliera Świętoszek w adaptacji i reżyserii Waldemara Modestowicza.

Siedemnasty albo traktat o nieistnieniu poszczególnym to słuchowisko Mariusza Cieślika w reżyserii autora – opowieść o Witkacym i Bruno Schulzu. W cyklu „Patroni 2023” zrealizowano słuchowisko Ikona – rzecz o Jerzym Nowosielskim Piotra Skotnickiego w reżyserii autora. Z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu powstało słuchowisko Marka Millera Oddajcie mi swoje dzieci, czyli Wielka Szpera w łódzkim getcie w adaptacji i reżyserii Janusza Kukuły. Słuchowisko oparte jest na książce Marka Millera Wielka Szpera.

Tomasz Cyz adaptował i wyreżyserował Dziady. Wokół ks. Piotra na podstawie dzieła Adama Mickiewicza. Z okazji 160 rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego przygotowano słuchowisko Piotra Skotnickiego Elegia Styczniowa w reżyserii autora. Z okazji 120 rocznicy urodzin Aleksandra Kamińskiego oraz 80-lecia pierwszego wydania (1943) książki Kamienie na szaniec Polskie Radio przygotowało słuchowisko Akcja pod Arsenałem w adaptacji i reżyserii Przemysława Wyszyńskiego.

Powstało też kilka słuchowisk opowiadających o czasach współczesnych. Usterka na skraju galaktyki wg Etgara Kereta w adaptacji i reżyserii Damiana Dąbka; Miłość Ingmara Villqista w reżyserii autora. Na słuchowisko składają się trzy krótkie jednoaktówki powstałe dokładnie ćwierć wieku temu: Mili Moi, Miłość i Lemury z tomu Beztlenowce. W cyklu „Współczesna dramaturgia Ukrainy” przygotowano sztukę Nedy Neżdany Kto otworzy drzwi w adaptacji i reżyserii Waldemara Modestowicza.

Teatr Telewizji

Wśród premier telewizyjnych znalazł się jeden spektakl oparty na twórczości naszego autora: Zaklęte rewiry na podstawie powieści Henryka Worcella w reżyserii Adama Sajnuka.

Nasi za granicą

Nadal największym rynkiem dla polskich sztuk pozostają Czechy i Słowacja. W Czechach w Městské divadlo Kladno odbyła się premiera Na szkle malowane (Na skle malované) z librettem Ernesta Brylla w tłumaczeniu Jana Šotkovský’ego i w reżyserii Jaroslava Slánský’ego. Również w Czechach zagrano Beztlenowce (Bezkyslikati) Ingmara Villqista w przekładzie Pavla Peča w Venuše ve Švehlovce. Natomiast na Scenie Polskiej Těšínskégo divadla wystawiono Żołnierza królowej Madagaskaru Juliana Tuwima. 15 lutego odbyła się premiera sztuki Pawła Demirskiego Jeńczyna (Hry pre dospelých) w Divadlo Akadémie umení w Bańskiej Bystrzycy na Słowacji. Tekst przełożył Peter Galdík. On jest też reżyserem spektaklu.

W styczniu tego roku w Iranie ukazał się tom sztuk Magdy Fertacz Śmierć Kalibana i inne dramaty. Przekładu na język perski dokonał Aein Ghobadi. W tomie ukazały się sztuki: Absynt, Trash Story, Śmierć Kalibana, Pupenhaus Kuracja.

Festiwale

Zimą życie festiwalowe przenosi się do Krakowa. W dniach 18–20 listopada w Krakowie po raz dwunasty odbyło się Forum Młodej Reżyserii. Po obejrzeniu 11 spektakli konkursowych jury w składzie: Malina Prześluga, Jacek Jabrzyk oraz Adam Orzechowski przyznało nagrodę główną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Annie Obszańskiej (AST w Krakowie) za reżyserię spektaklu Orfeusz. Nagroda „Verba” Stowarzyszenia Autorów ZAiKS propagująca walory literackie i szczególną wrażliwość na słowo trafiła do rąk Ewy Galicy (AT w Warszawie) za spektakl Minuta ciemności, reżyserka odpowiedzialna była za tekst i dramaturgię. Wyróżnienia trafiły do Marty Twardowskiej (AT w Warszawie) za reżyserię spektaklu Bez tytułu. Synekdoha; Aleksandry Bielewicz (AT w Warszawie) za Kierunek zwiedzania; Kaliny Jagody Dębskiej oraz Marii Gustowskiej (AST w Krakowie) za spektakle Preparadiso. Reality Show oraz Ordo Mordo za podejmowanie trudnych tematów społecznych przy pomocy inteligentnej komedii.

fot. mat. organizatora

Również w Krakowie w dniach 7–16 grudnia odbyła się jubileuszowa 15. edycja Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Boska Komedia, tym razem pod hasłem „polskie tabu”. Podczas festiwalu pokazano 32 spektakle, w tym 9 w konkursie głównym Inferno, 10 w sekcji Paradiso, 10 w Purgatorio oraz 3 spektakle stworzone przez twórczynie z Ukrainy. Selekcjonerami tej edycji byli: Jacek Cieślak, Tomasz Domagała, Aneta Kyzioł, Jowita Mazurkiewicz, Iga Sokołowska i Jacek Wakar. To oni śledzą wszystkie wydarzenia, premiery w całym kraju i wybierają z nich najlepsze na festiwal. Ostateczne słowo należy do dyrektora artystycznego Boskiej Komedii Bartosza Szydłowskiego. Festiwal gościł kuratorów, dyrektorów teatrów z całego świata, którzy mogli się zapoznać z najnowszymi produkcjami polskimi, nawiązać kontakty i rozmowy o współpracy z polskimi twórcami oraz polskimi instytucjami. Ekipa Boskiej Komedii jak zawsze przygotowała festiwal na najwyższym światowym poziomie pod względem organizacyjnym i artystycznym. O festiwalu rozpisywały się światowe media.

Międzynarodowe siedmioosobowe jury w składzie: Maria Rößler (Niemcy), Martin Glaser (Czechy), Artur Gukasjan (Armenia), Luisa Hedo (Hiszpania), Christian Holtzhauer (Niemcy), Leman Yilmaz (Turcja) i Vicenţiu Rahău (Rumunia) podczas gali w Teatrze Łaźnia Nowa (po fantastycznym koncercie Łony i Webbera) ogłosiło swój werdykt. Grand Prix dla najlepszego przedstawienia festiwalu otrzymały Łatwe rzeczy w reżyserii Anny Karasińskiej z Teatru im. Jaracza w Olsztynie. Grand Prix zostało przyznane jednogłośne za koncepcję i realizację spektaklu, który był wspólnym dziełem reżyserki i aktorek Ireny Telesz- -Burczyk i Mileny Gauer. W laudacji jury czytamy: „Wykorzystując swe życiowe i aktorskie doświadczenie, cichymi, a jednocześnie pełnymi determinacji głosami i oszczędnymi gestami, na niemal pustej scenie zapraszają one publiczność do wspólnego, zaskakującego siłą oczyszczającego humoru przeżycia. Z mistrzowską precyzją i typowym dla swojej twórczości minimalizmem estetycznym Anna Karasińska stworzyła wyjątkowe dzieło sztuki. Łatwe rzeczy służą do krytycznej refleksji na temat obrazowania rzeczywistości i dekonstrukcji mechanizmów społecznych i narracji przynależnych tradycyjnemu teatrowi. Staje się to możliwe dzięki wyjątkowemu doświadczeniu współtworzących spektakl aktorek. Ogniskuje on naszą uwagę na możliwości stawienia oporu wobec świata, jaką dają solidarność i wzajemne wsparcie kobiet w teatrze”.

Nagrodę za wybitne aktorstwo otrzymała Dominika Bednarczyk za rolę Konrada w Dziadach Mickiewicza w reżyserii Mai Kleczewskiej z Teatru im. Słowackiego w Krakowie; Alona Szostak za rolę Róży w Cudzoziemce według Marii Kuncewiczowej w reżyserii Katarzyny Minkowskiej z Teatru Polskiego w Poznaniu; Michał Kaleta za rolę Jana Pawła II w Śmierci Jana Pawła II w reżyserii Jakuba Skrzywanka z Teatru Polskiego w Poznaniu. Nagrodę za zbiorową kreację aktorską otrzymał zespół spektaklu Imagine w reżyserii Krystiana Lupy – koprodukcji Teatru Powszechnego w Łodzi i Teatru Powszechnego w Warszawie. Nagrodę za oryginalne ujęcie tematu w spektaklu Śmierć Jana Pawła II otrzymał reżyser Jakub Skrzywanek. Nagrodę za scenografię i reżyserię świateł w spektaklu Dziady z Teatru Słowackiego w Krakowie otrzymała Katarzyna Borkowska. Nagrodę za wykonywaną na żywo muzykę w spektaklu Cudzoziemka z Teatru Polskiego w Poznaniu otrzymali Wojciech Frycz i Orkiestra Antraktowa. Nagrodę specjalną otrzymali Marcin Wierzchowski i Michael Rubenfeld, twórcy spektaklu Alte Hajm / Stary dom z Teatru Nowego w Poznaniu oraz Piotr Sieklucki, reżyser spektaklu NaXuj. Rzecz o prezydencie Zełenskim z Teatru Nowego Proxima w Krakowie.

W dniach 16–26 lutego odbył się (oczywiście w Krakowie) Festiwal Opera Rara. Jego organizatorem jest Capella Cracoviensis. Jak podkreślają twórcy „Opera Rara niweluje społeczne i ekonomiczne bariery w dostępie do sztuki, stara się tworzyć przyjazną, gościnną przestrzeń dla ludzi, dla życia, dla dialogu, dla innowacji. Współczesność to bogactwo kontekstów i różnorodność. Epoka łatwego dostępu do informacji wymusza szerokie spojrzenie na sztukę. W epoce video już nie można infantylnie udawać na scenie – dosłowne inscenizacje stają się archaicznym rzemiosłem, a przy ograniczonych budżetach są wręcz ordynarne. Trzeba szukać innej drogi, ponieważ artystyczny = twórczy. Istotne jest więc, czy staramy się być artystami, czy grupą rekonstrukcyjną bawiącą się w rycerzy lub damy dworu”. W programie festiwalu znalazły się: Lucio Silla Wolfganga Amadeusza Mozarta w wersji koncertowej, Raj i Peri Roberta Schumanna w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego ze scenografią i kostiumami Aleksandry Wasilkowskiej, a także Tamerlano Antonia Vivaldiego, również w wersji koncertowej. Warto zwrócić uwagę, że Tamerlano to pasticcio, czyli opera „opracowana” przez kompozytora przy wykorzystaniu arii z powstałych wcześniej dzieł własnych oraz arii innych twórców. Co ciekawe, za pasticcio wynagrodzenie otrzymywał tylko sam jego twórca, natomiast nic nie otrzymywali twórcy dzieł, z których korzystał. W związku z czym za autora Tamerlano uważany był Vivaldi, mimo że dużą część muzyki przepisał od Hassego, Broschiego i Giacomellego.

Kolejny zimowy krakowski festiwal to 6 edycja Materia Prima 17–28 lutego. Ten festiwal teatru formy organizowany przez Teatr Groteska (odbywa się od 2010 roku) gościł głośne spektakle z całego świata, m.in. widowisko cyrkowe Naga Compagni Finzi Pasca, choreograficzną opowieść Kreatur w wykonaniu Sasha Waltz & Guests, Dance N’ Speak Easy tanecznej grupy Wanted Posse, Vertikal Compagnie Käfig, Vielfalt Jacop Ahlbom Company, The House Sofie Krog Teater oraz Jungle Book Reimagined Akram Khan Company. Obecni na festiwalu krytycy podkreślali wyjątkowo wysoki poziom artystyczny festiwalu. Tomasz Domagała, autor bloga domagalasiekultury.pl skomentował dla nas wydarzenie: „Tegoroczna edycja festiwalu stała na wysokim poziomie, choć była właściwie bardziej festiwalem teatru tańca niż różnorodnej z definicji formy. Za wydarzenia, które w szczególny sposób zapisały się czy to w pamięci widzów, czy w relacjach medialnych, na pewno można uznać spektakle wybitnej niemieckiej choreografki Sashy Walz i pakistańskiego mistrza teatru tańca Akrama Khana. Ich spektakle, podobnie zresztą jak większość zaproszonych, poświęcone zostały najbardziej palącym problemom dzisiejszych czasów, a więc ekologii, prawom zwierząt, równouprawnieniu czy rozliczeniu się z wszechpanującym patriarchatem. Z tym tylko zastrzeżeniem, że owe często polityczne wypowiedzi zaklęte zostały w mistrzowską formę, co paradoksalnie tylko zwiększało ich polityczną wymowę. Na tym chyba zresztą polega magia teatru formy, niby sposób opowiadania jest tu ważniejszy od treści, a i tak po przyjściu do domu widz nie może uwolnić się od obrazów, które przy pomocy właśnie treści zmieniają wewnętrzny pejzaż jego świata”.

W dniach od 22 lutego do 2 kwietnia odbywa się 14 edycja Festiwalu Nowe Epifanie. Ten warszawski wielkopostny festiwal, którego organizatorem jest Centrum Myśli Jana Pawła II, a współtwórcami byli Piotr Duda i Marek Pasieczny, istnieje od 2008. Jego pierwotna nazwa brzmiała „Gorzkie Żale”, zaś nazwa „Nowe Epifanie” została nadana w 2016. Festiwal ma łączyć duchowość i sztukę. Organizatorzy podkreślają, że jest to „festiwal, który uwiera, niepokoi, drażni lub nawet gorszy”, jest on pod każdym względem zainspirowany dialogiem. Łączy bowiem średniowieczne misteria z awangardowymi nieraz inscenizacjami, wydarzenia parateatralne, takie jak performance lub happening kulinarny z teologiczną dyskusją o filmie, tradycyjne ludowe pieśni religijne i muzykę współczesną, sztuki wizualne i warsztaty plastyczne dla dzieci. Czternastą edycję Festiwalu poświęcono pojęciu otchłani.

Program teatralny Nowych Epifanii stanowią trzy premiery przygotowane specjalnie na to wydarzenie. Jako pierwsza odbyła się premiera Gości Wieczerzy Pańskiej w reżyserii Tomasza Fryzła w Teatrze Nowym w Warszawie. Ten bazujący na filmie Ingmara Bergmana spektakl opowiada o otchłani człowieka zawieszonego między dawną nadzieją a aktualnie doświadczanym jej brakiem. Natomiast Błażej Biegasiewicz w przedstawieniu Macocha w Teatrze Polskim w Poznaniu przygląda się postaci macochy, by wydobyć ją z piekła kulturowych klisz i uprzedzeń. Z kolei Tęsknica w reżyserii Pameli Leończyk w Teatrze Powszechnym w Warszawie to medytacja nad wygnaniem, utratą i rozpaczliwymi próbami wypełnienia pustki po tym, co musieliśmy opuścić. Do programu włączono również spektakl Inferno z AST w Krakowie w reżyserii Wery Makowskx. To oparta na Boskiej komedii Dantego wędrówka po kolejnych kręgach prywatnego piekła zawieszonego w internetowej próżni między prawdą a fikcją. Ostatnim punktem programu jest spektakl z Narodowego Starego Teatru w Krakowie Arianie autorstwa i w reżyserii Beniamina Bukowskiego, który przygląda się fenomenowi jednego z najbardziej fascynujących ruchów religijnych, intelektualnych i społecznych, jakie działały na ziemiach Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku. Uznany on został przez Kościół Katolicki za herezję i strącony w otchłań niebytu.

Konkurs ZAiKS-u oraz Ośrodka KARTA

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS i Fundacja Ośrodka KARTA zorganizowały konkurs literacki „My po 24 lutego” skierowany do szerokiego grona autorów. Teksty można było nadsyłać w językach ukraińskim, polskim, białoruskim, rosyjskim i angielskim. 1089 nadesłanych prac powstało w reakcji na rosyjską agresję na Ukrainę; pokazały one szczególny obraz osobistych przeżyć świadków wojny, osób z najróżniejszych zakątków Ukrainy, osób, które zdecydowały się zostać w kraju mimo wojny i takich, które opuściły kraj. Osób, które im pomagały na uchodźctwie, towarzyszyły w ucieczce, które czekały na ich powrót, które ratowały cierpiących.

Spośród nadesłanych tekstów jury pierwszego etapu konkursu w składzie: Larysa Adrijewska, Liubow Gorobiuk, Hanna Karpińska, Michał Komar, Katarzyna Kotyńska, Svitlana Oleszko, Agnieszka Lubomira Piotrowska, Natalka Rymska, Małgorzata Semil i Maciej Wojtyszko wybrało 126 utworów, nad którymi pracowało jury II etapu.

17 lutego 2023 roku na posiedzeniu jury II etapu konkursu w składzie Bogumiła Berdychowska, Ola Hnatiuk, Agnieszka Lubomira Piotrowska, Adam Pomorski i Maciej Wojtyszko zdecydowało o następującym podziale nagród i wyróżnień:

Pierwsza nagroda w wysokości 15 000 złotych trafiła do rąk autorki ukraińskiej – Natalii Torżewskiej za utwór Klondike Teodora. Tekst w przekładzie Oli Hnatiuk znajduje się na stronie internetowej ZAiKS-u.

Dwie drugie nagrody po 10 000 złotych każda otrzymali Andrij Jurkewycz za Tam, na Donbasie oraz Piotr Zygmunt za MORFOLOGIKA… Czerwone i białe odcienie czarnego. Trzy trzecie nagrody po 5 000 złotych każda otrzymali Władysław Jakuszew za Rydwan ognia, Olena Zacharczenko za Kury z Pawliwki i Olena Cikuj za tekst Mama. Jury przyznało także siedem wyróżnień po 2 000 złotych każde. Ich laureatami zostali: Nazarij Wiwczaryk za Rozmowy w garażu, Oksana Stomina za Notatki z piekła, Aniuta Galperina za Krawędź życia, Pawlo Luhovyi za Pocztówka z cichego miejsca wojny, Ałła Zalewska za Dwadzieścia par oczu, Patrycja Pelica za My – wy – oni i Agata Wieczyńska-Krawiec za Tylko tydzień. Nie do przecenienia jest zgromadzenie dużej liczby relacji o wyraźnym charakterze dokumentalnym, które zdaniem jury zasługują na publikację i szerokie rozpowszechnienie, a które – niestety – nie znalazły się w gronie prac nagrodzonych i wyróżnionych.