Spektakle z Japonii, Ukrainy, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii oraz Polski, m.in. "Ryszard II" w reż. Kochiego Yamato, "Burza" w reż. Oksany Dmitrievej oraz awangardowa wersja "Makbeta" w wykonaniu The Tiger Lillies i La Perla 29. W sumie dziewięć premier, trzy konkursy i szereg wydarzeń towarzyszących, w tym silent disco, spacer szlakiem roślin u Szekspira i renesansowa kolacja. To wszystko zaplanowano w ramach 29. Międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego, który rozpoczyna się 25 lipca.
fot. Dawid Linkowski
Przez dziewięć dni, między 25 lipca a 3 sierpnia, za sprawą Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku będzie można obejrzeć najlepsze szekspirowskie spektakle z Polski i ze świata. Organizowany od 1993 r. przez Gdański Teatr Szekspirowski oraz Fundację Theatrum Gedanense festiwal to jednak nie tylko spektakle, ale także szereg działań towarzyszących, które w tym roku wychodzą poza sale teatralne.
"Słowa, słowa, słowa"
Mottem tegorocznej odsłony Festiwalu Szekspirowskiego jest cytat zaczerpnięty z "Hamleta" (akt II, scena 2): "słowa, słowa, słowa". Hamlet, wypowiadając tę sentencję, krytykuje pustosłowie, hipokryzję i formalizm (na dworze królewskim, w polityce, w relacjach). Pogrążony jest w rozpaczy i konflikcie wewnętrznym. Daje jednocześnie wyraz bezsilności wobec ograniczeń języka. Krytykuje również bezwartościowe treści, które go otaczają - plotki, polityczne brednie, puste deklaracje, słowa bez znaczenia.
Cytat ten brzmi dziś zaskakująco aktualnie. "W świecie pełnym komunikatów i powierzchownych przekazów przypomina, jak łatwo zgubić sens - i jak ważne są słowa, które naprawdę coś znaczą" - podkreślają organizatorzy festiwalu. Szekspirowskie "Słowa, słowa, słowa" mogą być przypomnieniem o wartości głębokiej, przemyślanej komunikacji, która ma moc wpływania na ludzi i kształtowania rzeczywistości. Odchodząc od przesycenia informacjami, pragniemy pójść w kierunku wyciszenia i spowolnienia.
Konkurs o Złotego Yoricka
Konkurs na najlepszą polską inscenizację dzieł dramatycznych Williama Szekspira oraz utworów inspirowanych jego dziełami odbywa się nieprzerwanie od 1994 r. i jest wyborem najlepszych polskich realizacji szekspirowskich danego sezonu artystycznego. Selekcjonerem konkursu jest krytyk teatralny, Łukasz Drewniak. Zwycięski teatr otrzyma statuetkę Złotego Yoricka oraz nagrodę finansową w wysokości 40 tys. zł.
W tym roku do konkursu o Złotego Yoricka zakwalifikowały się:
"Sen nocy letniej", reż. Michał Zadara, Teatr Komedia w Warszawie;
"Opowieść zimowa", reż. Pamela Leończyk, Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie;
"Juliusz Cezar", reż. Błażej Biegasiewicz, Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy.
Konkurs o Nowego Yoricka
Festiwal Szekspirowski to także okazja do nagrodzenia najbardziej obiecujących twórców. Pomysłodawcą wręczenia Statuetki Nowego Yoricka jest Łukasz Drewniak, krytyk teatralny, redaktor, selekcjoner konkursu o Złotego Yoricka. W tym roku do konkursu wpłynęły 22 zgłoszenia od studentów reżyserii ze wszystkich szkół w Polsce, reżyserów na początku swojej drogi zawodowej oraz kolektywów artystycznych. Wyboru finalistów dokonali dyrektorzy teatrów zaproszonych przez organizatorów festiwalu do współpracy. Scenami partnerskimi konkursu o Nowego Yoricka 2025 są: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu oraz Teatr Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy.
Wyłonione laureatki zrealizują swoje pomysły z zespołami aktorskimi partnerskich teatrów, w formule "work in progress". Każda z realizacji zostanie sfinansowana przez organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego kwotą 25 tys. zł, w ramach finansowej części nagrody. Realizacje zostaną zaprezentowane podczas festiwalu i ocenione przez międzynarodowe jury. Po tej prezentacji partnerskie teatry mogą przenieść produkcje na swoje sceny, produkując i prezentując je w pełnowymiarowej formule.
Laureatki konkursu o Nowego Yoricka 2025:
Jadwiga Klata "Koriolan" (wybór Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie);
Ewa Platt "Poskromienie złośnicy" (wybór Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu);
Patrycja Wysokińska "Ryszard III: Tron we krwi" (wybór Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy).
Konkurs SzekspirOFF
Konkurs SzekspirOFF odbywa się od ponad 10 lat, w formule produkcyjnej realizowany jest po raz szósty. Jego celem jest finansowe wsparcie najbardziej wartościowych projektów artystycznych opartych na twórczości Williama Szekspira lub nią inspirowanych. W tegorocznym naborze wzięły udział OFF-owe, niezależne zespoły teatralne oraz twórcy indywidualni. Kwota produkcyjnego wsparcia dla wyłonionych laureatów wynosi 25 tys. zł. Nagrodzone projekty będą miały premiery podczas 29. Festiwalu Szekspirowskiego, a oceni je międzynarodowe jury i przyzna nagrody SzekspirOFF o łącznej puli 15 tys. zł. Finaliści konkursu zostali wyłonieni przez Katarzynę Knychalską, kuratorkę nurtu SzekspirOFF 2025 oraz organizatorów Festiwalu Szekspirowskiego.
W tegorocznej edycji finalistami zostali:
"Wszyscy jesteśmy Ryszardami. Ekshumacja 2000" - AZBEST (Aleksandra Bielewicz, Maria Bijak, Stanisław Bulder, Kornelia Dzikowska-Demirska, Jan Kwapisiewicz, Tomasz Nosinski);
"Pieśni Mirandy" - Krzysztof Cicheński;
"Wesołe Kumoszki" - Kalina Jagoda Dębska / Maja Michnacka / Agnieszka Kijewska;
"Ryszardzie!" - Daria Holovchanska & Marcin Tomkiel;
"Macbeth - studium snu" - Walny-Teatr.
Zwycięzcę konkursów organizowanych podczas Festiwalu Szekspirowskiego wyłoni międzynarodowe Jury w składzie: prof. dr hab. Marta Gibińska (wykładowczyni akademicka - prowadzi zajęcia na Uniwersytecie SWPS oraz Uniwersytecie Jagiellońskim, współzałożycielka Polskiego Towarzystwa Szekspirowskiego i jego pierwsza prezeska, członkini Deutsche Shakespeare Gesellschaft i International Shakespeare Association, członkini zarządu European Shakespeare Research Association), dr Agata Romaniuk (pisarka, reporterka, socjolożka, ekspertka ekonomii behawioralnej) oraz Zishan Ugurlu (aktorka, reżyserka i wykładowczyni akademicka zarówno w Nowym Jorku, jak i za granicą. Jest reżyserką i performerką-rezydentką w kultowym nowojorskim teatrze La MaMa).
Co jeszcze w programie? Spektakle pozakonkursowe
Festiwal Szekspirowski rozpocznie się 25 lipca ukraińską "Burzą" w reżyserii Oksany Dmitrievej Narodowego Akademickiego Ukraińskiego Teatru Dramatycznego im. Marii Zankovetskiej we Lwowie. To smutna bajka dla dorosłych o niezdolności ludzkości do dorastania, o megalomanii i szalonym świecie. "Dano nam raj, a my zamieniamy go w piekło. Kto jest właścicielem wyspy? Nie należy do nikogo a priori. Nie jesteśmy na to gotowi. Musimy wyznaczyć granice, zwłaszcza dziś. Jeśli ich nie określimy, zostaną wyznaczone za nas. Idealny świat to taki, który nie należy do nikogo. Ale nasz świat nie jest idealny" - czytamy w opisie spektaklu.
27 lipca G. Garage Shakespeare-dô Company z Japonii zaprezentuje "Ryszarda II" (reż. Kochi Yamato). Spektakl ten idealnie wpisuje się w motto tegorocznego festiwalu. W języku japońskim, "dō" oznacza "drogę" lub "ścieżkę". Jest to pojęcie, które odnosi się do filozoficznego i duchowego podejścia do różnych dziedzin życia, takich jak sztuki walki, sztuki piękne czy ceremonie. Zespół G. Garage Shakespeare-dô dąży do tego, by świat Szekspira został głębiej i piękniej oddany na scenie właśnie poprzez japońskiego ducha "dō". Rezygnując ze wszystkiego, co zbędne, tworzą minimalistyczne, skromne, lecz wyraźnie zarysowane piękno.
The Tiger Lillies, mistrzowie awangardowego kabaretu i katalońscy aktorzy: Màrcia Cisteró, Enric Cambray i Andrew Tarbet (pochodzący z Nowego Jorku), przeprowadzą widzów przez ironiczną wersję "Makbeta" już 31 lipca. The Tiger Lillies wnoszą swój charakterystyczny sznyt do nieśmiertelnej tragedii, jaką jest "Makbet". Martyn Jacques, lider zespołu, stworzył 22 nowe piosenki specjalnie na potrzeby spektaklu. Są one grane na żywo, pełne mrocznego liryzmu i przeszywającej ironii, która będzie ścigać Makbeta z każdą nutą, każdą przepowiednią, każdym kłamstwem. Makbet w wykonaniu La Perla 29 i The Tiger Lillies jest złamaną, groteskową postacią, a jego historia przedstawiona została jako wielka pieśń: "A Macbeth Song" (reż. Oriol Broggi).
2 i 3 sierpnia zaprezentowany zostanie laureat konkursu ShakeSpheare zorganizowanego przez Europejską Sieć Festiwali Szekspirowskich. Co się stanie, gdy szekspirowski Król Lear zostanie na nowo przedstawiony oczami czterech młodych kobiet? "Learlike", w reż. Cecilii Thoden van Velzen, to opowieść o Królu Learze z perspektywy jego córek. Te niestrudzone córki-tyranki dopiero co przejęły władzę, lecz w sztuce manipulacji i intryg są zadziwiająco doświadczone.
Premiera: kolejna koprodukcja Teatru Szekspirowskiego
Po ogromnym sukcesie musicalu "1989" Teatr Szekspirowski nie zwalnia tempa. Tym razem do współpracy zaprosił Teatr im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Festiwalowa publiczność będzie miała okazję zobaczyć 2 sierpnia gdańską premierę autorskiego spektaklu Weroniki Szczawińskiej "Wchodzi Duch".
To eksperyment teatralny balansujący między poezją a popkulturą, osobistym wyznaniem a wspólnotowym doświadczeniem, odchodzący od klasycznej interpretacji tekstu Szekspira. Punktem wyjścia dla twórczyń i twórców (Weroniki Szczawińskiej, dramaturga Piotra Wawra jr oraz aktorki i aktorów olsztyńskiego Teatru) stał się pierwszy akt "Hamleta" Szekspira, w którym dwukrotnie pojawia się Duch ojca. "Wchodzi Duch" bierze na warsztat temat dziedziczenia, konfrontacji z przeszłością i wpływu autorytetów - zwłaszcza ojcowskich - na nasze życie i tożsamość. Twórcy nie szukają winnych, lecz starają się zrozumieć wewnętrzne mechanizmy, które kształtują nasze działania i emocje.
Nie tylko spektakle
Program towarzyszący "Innymi słowy" zachęca do odbierania Szekspira wszystkimi zmysłami. Organizatorom zależało na stworzeniu unikalnych doświadczeń:
- W tym roku stwierdziliśmy, że skupimy się na wydarzeniach, których do tej pory nie oferowaliśmy, więc na przykład zabierzemy państwa na spacer szlakiem roślin u Szekspira (27.07). Przenosimy się w XVI wiek na kolację elżbietańską do restauracji Sztuczka (2.08). Jeśli państwo wykupią bilet, będą mogli skosztować aż ośmiu dań z epoki. Będziemy też promować książkę "Shakespeare i psychologia". Autorzy pochylili się nad bardem, rozłożyli na czynniki pierwsze wszystkie wykreowane przez niego postaci i zastanawiali się, co on miał na myśli, konstruując na przykład krwawą Lady Makbet - zapowiada Anna Ratkiewicz, kierowniczka Działu Edukacji.
W programie także silent disco z Radiem Nowy Świat (25.07), czyli taneczna uczta przy różnorodnych gatunkach muzycznych, w rytmach soulu, funku, jazzu, rocka, hip-hopu, techno, przygotowana przez dziennikarzy Radia Nowy Świat. Za dekami didżejskimi: Olga Bobienko, Zuza Iłenda, Maria Zamachowska, Mikołaj Tyczyński. Koszt wypożyczenia słuchawek to 30 zł. Nietypowym wydarzeniem będą warsztaty gry na pile i tarce muzycznej z The Tiger Lillies (1.08). Nowością jest też Nocne Zwiedzanie Teatru z niepowtarzalnym przewodnikiem - Pukiem, swawolnym elfem ze "Snu nocy letniej". To niezwykła okazja, by zajrzeć za kulisy i odkryć, co dzieje się, gdy światła gasną.
W ramach festiwalu zaplanowano również pokazy filmowe w Kinie Kameralnym Cafe. W soboty, 26 lipca i 3 sierpnia, seans "Wściekłości" (reż. Burhan Qurbani), w niedzielę, 27 lipca, retransmisja "Hamleta" (reż. Sean Mathias) z Królewskiego Teatru w Windsorze. W programie także rozmowy o spektaklach festiwalowych, spotkania z artystami oraz czytanie performatywne, a na zakończenie festiwalu koncert The Tiger Lillies.
