Jubileuszowa 25. edycja Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku odbędzie się w dniach 30 lipca – 8 sierpnia 2021 roku. Zobaczymy na nim spektakle z: Portugalii, Włoch, Litwy, Belgii, Stanów Zjednoczonych oraz z Polski. Organizatorami Festiwalu Szekspirowskiego są Gdański Teatr Szekspirowski i Fundacja Theatrum Gedanense.

To szczególna edycja, nie tylko ze względu na ćwierćwiecze tego prestiżowego wydarzenia. To pierwszy Festiwal, który odbędzie się bez swojego założyciela i Dyrektora artystycznego, Profesora Jerzego Limona, zmarłego w marcu 2021 roku. Program tegorocznego Festiwalu jest Jego dziełem.

Festiwal zainauguruje pierwsza własna produkcja Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego – „Burza” Williama Szekspira w reżyserii Szymona Kaczmarka. Premiera spektaklu odbędzie się 8 lipca 2021 roku na scenie elżbietańskiej GTS. Ważnym punktem programu 25. edycji Festiwalu będzie również dzieło jednego z czołowych litewskich twórców teatralnych, Oskarasa Koršunovasa, zdobywcy najważniejszych europejskich nagród teatralnych. Jego „Otello” w wykonaniu aktorów Teatru OKT z Wilna jest już siódmą realizacją dzieł Szekspira w dorobku reżysera. Wiele z jego przedstawień: „Sen nocy letniej”, „Romeo i Julia”. „Miranda” (oparta na „Burzy”) gościło na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku, zyskując uznanie jako najlepsze spektakle – zarówno ze strony publiczności, jak i krytyków. Jak mówi Oskaras Koršunovas, teatr jest instrumentem, który pomaga lepiej poznać siebie i społeczeństwo, w którym żyjemy. Powodem, dla którego tak często sięga po dramaty Szekspira, jest fakt, że należy on do dramaturgów, którzy w swoich dziełach tworzą doskonałe matryce dla współczesnego świata. Wydarzeniem tegorocznego festiwalu będzie z pewnością dzieło portugalskiego reżysera Tiago Rodriguesa, zrealizowane z zespołem Teatro Nacional D. Maria II – spektakl „Antoniusz i Kleopatra”. To poetycka i rozbudowana adaptacja sztuki Szekspira, inspirowana po części tekstem Plutarcha o Marku Antoniuszu w „Żywotach Sławnych Mężów”, po części filmem Josepha L. Mankiewicza „Kleopatra” (1963), a także innymi historiami zebranymi na temat tych postaci. Tiago Rodrigues, jeden z najbardziej fascynujących autorów i reżyserów współczesnego teatru, podaje nam swoją własną wizję mitu.

Miłośników teatru na najwyższym światowym poziomie ucieszy również najnowszy spektakl słynnego belgijskiego zespołu Needcompany „Billy’s Violence” zrealizowany przez flamandzkiego reżysera i artystę wizualnego Jana Lauwersa na podstawie 13 tragedii Szekspira, który zobaczymy tuż po premierze w Barcelonie. Zadaje on pytania o to, co we współczesnym świecie oznacza przemoc w sztuce i dlaczego tak lubimy ją oglądać. Czy jest dziś postrzegana inaczej, niż na przełomie XVI i XVII wieku?

Podczas 25. edycji Festiwalu odbędzie się również światowa premiera najnowszego spektaklu włoskiej grupy ImPerfect Dancers, której pełne ekspresji, piękne wizualnie taneczne spektakle spotkały się z dużym uznaniem gdańskiej publiczności podczas ostatnich edycji festiwalu. Po zrealizowanych wcześniej przez zespół spektaklach: „Lady Makbet” i „Hamlecie”, trylogii dopełni najsłynniejsza historia miłosna na świecie: „Romeo i Julia”. W spektaklu wystąpią również aktorzy-amatorzy z Gdańska.

Bezradność filozofa

Podczas 25. Festiwalu Szekspirowskiego odbędzie się także ostatnie w tym sezonie, czwarte już spotkanie w ramach cyklu „Bezradność filozofa. Rozmowy o współczesności z Szekspirem w tle.”. Gośćmi prowadzącego Piotra Augustyniaka będą Marta Abramowicz i Andrzej Leder, a w rozmowie towarzyszyć im będzie Król Lear Williama Szekspira. Tematem spotkania będzie tym razem „Wojna pokoleń”. Wspólnie zastanowimy się nad tym, jakie jest źródło konfliktu, niezrozumienia i wzajemnej niechęci pomiędzy kolejnymi generacjami naszego społeczeństwa. Dlaczego są one tak radykalne? Dlaczego brak nam empatii i wzajemnego zaufania? Czy da się te konflikty sprowadzić do różnicy poglądów, czy też mają one zupełnie inne, irracjonalne i ukryte przyczyny?

Konkursy SzekspirOFF

Na program Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku, oprócz Nurtu głównego, składają się również wydarzenia w Nurcie SzekspirOFF, który już od 6 lat odbywa się w formule konkursowej. W ramach SzekspirOFF prezentowane są dzieła niezależnych i alternatywnych artystów, w twórczy sposób interpretujących dzieła Williama Szekspira.

W dwóch konkursach organizowanych w ramach tego nurtu – SzekspirOFF Produkcje i SzekspirOFF Prezentacje – mogły wziąć udział OFF-owe, niezależne zespoły teatralne, a także twórcy indywidualni z Polski i zagranicy - artyści teatru, tańca, performerzy oraz twórcy form multimedialnych.

W Konkursie SzekspirOFF Produkcje nagrodą jest dofinansowanie produkcji wydarzenia artystycznego, opartego na twórczości Williama Szekspira oraz jego premierowa prezentacja podczas 25. Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku. Kwota wsparcia dla każdej z artystycznych produkcji to 10 tysięcy brutto. W Konkursie wyłoniono troje laureatów.

Konkurs SzekspirOFF Prezentacje dotyczy wydarzeń artystycznych, których twórcy, zakwalifikowani do finału, zaprezentują się szerokiej publiczności w trakcie Festiwalu i powalczą o nagrody finansowe o łącznej puli 15 tysięcy złotych. W Konkursie SzekspirOFF Prezentacje wyłoniono dziesięcioro laureatów, których w trakcie Festiwalu oceniać będzie trzyosobowe Jury w składzie: Anda Rottenberg, Piotr Cieplak i Małgorzata Sikorska-Miszczuk. Laureaci obydwu Konkursów mogą również otrzymać Nagrodę Publiczności oraz Nagrodę Festiwalowej Gazety „Shakespeare Daily”.

- To już druga edycja w nowej formule Konkursu SzekspirOFF podzielonego na dwa moduły i dającego wsparcie produkcyjne wybranym spektaklom. Mamy w tym roku przedstawienia dramatyczne, lalkowe, taneczne i muzyczne, a każde z nich odważnie dialoguje z twórczością Szekspira. – mówi kuratorka Nurtu SzekspirOFF Katarzyna Knychalska.

__________________________________

OPISY SPEKTAKLI

Głównego nurtu 25. Festiwalu Szekspirowskiego w Gdańsku

„BURZA”
William Szekspir
produkcja: Gdański Teatr Szekspirowski
przekład: Stanisław Barańczak
reżyseria: Szymon Kaczmarek
planowana premiera: 8 lipca 2021 roku w GTS

BURZA. Nadchodzi, trwa, a może właśnie przeszła?

Dwa światy – pierwszy i trzeci. I mała wyspa na peryferiach, o którą rozbijają się fragmenty, strzępy wielkiego świata.

Globalna polityka. Handel. Przemysł. Wpływy. Układy góra-dół i lewo-prawo.

Mały terroryzm i wielkie konsekwencje. Mój i Twój strach. BURZA w nas.

Odarci z godności i własności bohaterowie szukają nowego początku, nowej NADZIEI.

I zemsty.

Szymon Kaczmarek o koncepcji spektaklu:

„Prospero abdykował. Wyrzekł się władzy, pogrążył w księgach, zamknął w ścianach pracowni. Został pozbawiony wpływów i sam pozbawił się możliwości wpływania na rzeczywistość. Intelektualizm okazał się jego słabością. Oddał władzę w ręce uzurpatorów. Opuszczony, samotny, z płaczącym dzieckiem na rękach, został wygnany ze świata, którego był częścią. Ocalał dzięki litości oprawcy. Decyzja o wznieceniu burzy przywodzi na myśl desperację terrorysty, który - pozbawiony szansy wpływania na rzeczywistość innymi środkami – sięga po rozwiązania radykalne. Prospero decyduje się na akt przemocy w celu odzyskania utraconego świata, do którego uważa, że wciąż należy.

Ciemność, mgła, wilgoć, dzikość budują klimat na wyspie Prospera. Stanowią podstawę magicznego oręża, jakim dysponuje wygnany władca. Przemożny wpływ przyrody, jej brutalność i bezwzględność, to narzędzia ujarzmiania ludzi „przemysłu”, którzy - pozbawieni dostępu do cywilizacji - tracą zdrowie, siły i rozum. Formy przemocy, jakich używa Prospero, to wachlarz współczesnych zachowań. Jak manipulacja - podstawowa „magiczna sztuczka”. Wiedza o tym, jak skonstruowana jest rzeczywistość, brak naiwności, cynizm i znajomość reguł przemocy rządzących światem, od którego w czasie obecności w Mediolanie próbował uciec w książki i odosobnienie, daje mu przewagę”.

Szymon Kaczmarek - polski reżyser teatralny. Zrealizował spektakle w m.in. Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, Narodowym Teatrze Starym w Krakowie, Teatrze Polskim w Poznaniu, Teatrze im. W. Bogusławskiego w Kaliszu, Teatrze Dramatycznym w Warszawie, Teatrze IMKA w Warszawie. Jest absolwentem Wydziału Reżyserii krakowskiej PWST. Był asystentem Pawła Miśkiewicza („Przedtem/Potem” Rolanda Schimmelpfeniga) i Krystiana Lupy (Factory 2). W tym ostatnim spektaklu zagrał również rolę Dziennikarza.

Zadebiutował „Kuszeniem cichej Weroniki” Roberta Musila w Teatrze Nowym w Krakowie (2008). Z kolektywem Harakiri Farmers na poznańskiej pływalni stworzył spektakl taneczny „Keret”, nagrodzony w konkursie NOWE SYTUACJE Festiwalu Malta. Spektakl @linka na podstawie blogu Mydziecisieci w Starym Teatrze w Krakowie (2008) otrzymał I. nagrodę Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego BlogTXT w Schauspielhaus w Grazu. Dwa spektakle w jego reżyserii zdobyły Nagrodę Złotego Yoricka na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku – w 13. Konkursie na najlepszą inscenizację dzieł dramatycznych Williama Szekspira w sezonie 2008/09 – Złoty Yorick dla „Poskromienia złośnicy" Teatru Wybrzeże w Gdańsku oraz dla spektaklu „Kupiec Wenecki" Teatru Nowego im. Witkacego w Słupsku.

Reżyseria i światło: Szymon Kaczmarek

Scenografia: Kaja Migdałek
Kostiumy: Marta Śniosek-Masacz
Opracowanie muzyczne: Żelisław Żelisławski

Obsada:
Paweł Charyton - Ferdynand
Mikołaj Chroboczek - Alonzo
Wiktoria Dudek - Miranda
Marcin Gaweł - Kaliban
Sławomir Głazek - Gonzalo
Sylwia Gola - Sebastian
Filip Jasik - Trinkulo
Mateusz Król - Antonio
Maciej Pesta - Ariel
Wojciech Sikora - Stefano
Paweł Smagała - Prospero
Piotr Srebrowski - Kapitan

_______________________________

„ANTONIUSZ i KLEOPATRA”

Tekst: Tiago Rodrigues, z cytatami z „Antoniusza i Kleopatry” Williama Szekspira

reż. Tiago Rodrigues

Teatro Nacional D. Maria II, Lizbona, Portugalia

Mężczyzna i kobieta. Zachód, Wschód. Tybr, Nil. Miłość i wojna. Intymność, polityka. Antoniusz i Kleopatra. Legendarna historia miłosna między rzymskim generałem a królową Egiptu. To poetycka i rozbudowana adaptacja sztuki Szekspira, inspirowana po części tekstem Plutarcha o Marku Antoniuszu w „Żywotach Sławnych Mężów”, po części filmem Mankiewicza „Kleopatra” (1963), a także innymi historiami zebranymi na temat tych postaci.

Tiago Rodrigues, jeden z najbardziej fascynujących autorów i reżyserów współczesnego teatru, podaje nam swoją własną wizję mitu.

Sprowadza historię do dwóch głównych bohaterów - Antoniusza i Kleopatry. Jego spektakl przyjmuje też inną strukturę, niż sztuka Szekspira. Dzieli spektakl na dziewięć pieśni, jak długi wiersz, skupiając się na relacjach i uczuciach, jakie łączą kochanków. Precyzyjnie opisuje gesty, ruchy, a nawet myśli codziennego życia bohaterów.

To więcej, niż teatr. To żywa forma, niepowtarzalna, wymykająca się gatunkowi, nadająca wyrazistości i kształtu aforyzmowi Plutarcha: „Dusza kochanka tkwi w ciele innego”. Rezultatem jest dzieło o ogromnej elegancji i subtelności. Oda do miłości.

Produkcja ta powstała w 2015 roku i była prezentowana (w języku portugalskim) na Festiwalu w Awinionie, a następnie ponownie zaprezentowana, po francusku, na Festiwalu Paris Autumn 2016 w Théâtre de la Bastille. Spektakl został wyprodukowany przez Teatro Nacional D. Maria II, jeden z najważniejszych teatrów w Lizbonie, którym obecnie kieruje Tiago Rodrigues.

Tiago Rodrigues (1977) - dramatopisarz, aktor, reżyser, od 2014 roku dyrektor Teatru Narodowego w Lizbonie. Jako 21-latek porzucił szkołę teatralną i związał się z belgijską grupą tg STAN, z którą współpracuje nieprzerwanie od 1998 roku. W 2003 założył Mundo Perfeito, jedną z najaktywniejszych organizacji w życiu teatralnym Portugalii, która produkuje własne spektakle, promuje rodzimą dramaturgię i współpracuje z artystami zagranicznymi. Od 2017 roku Tiago Rodrigues jest Dyrektorem Teatro Nacional D. Maria II.

Reżyseria: Tiago Rodrigues

Występują: Sofia Dias, Vítor Roriz

Scenografia: Ângela Rocha

Kostiumy: Ângela Rocha, Magda Bizarro

Muzyka: fragment ścieżki dźwiękowej filmu "Cleopatra" (1963), autorstwa Alexa Northa

Dźwięk i realizacja dźwięku: Miguel Lima, Sérgio Milhano

Światła: Nuno Meira

Współpraca artystyczna: Maria João Serrão i Thomas Walgrave

Wsparcie techniczne: Amarílis Felizes

Konstrukcja mobilna: Decor Galamba

Kierownik Produkcji i Fotograf: Magda Bizarro

Producent wykonawczy: Rita Mendes

Spektakl Teatro Nacional D. Maria II w oryginalnej kreacji zespołu Mundo Perfeito.

Spektakl stworzony przy wsparciu finansowym Governo de Portugal | DGArtes

Rezydencja artystyczna: Teatro do Campo Alegre, Teatro Nacional de São João i alkantara

Wsparcie: Museu de Marinha

Koprodukcja: Centro Cultural de Belém, Centro Cultural Vila Flôr i Temps d'Images

Podziękowania dla: Ana Mónica, Ângelo Rocha, Carlos Mendonça, Luísa Taveira, Manuela Santos, Rui Carvalho Homem, Salvador Santos, Toninho Neto i Bomba Suicida

Mundo Perfeito to zespół rezydujący w alkantara and associate artist of O Espaço do Tempo.

_______________________________

„OTELLO”

William Szekspir

reż. Oskaras Koršunovas

Oskaro Koršunovo Teatras, Litwa

premiera: 10 lipca 2021 roku, Klaipedos Dramos Teatras

„Otello” w interpretacji Oskarasa Koršunovas podejmuje problem Innego, nienawiści, wrogości do niego. Temat pozwala pokazać bohaterów Szekspirowskich, jako tych absolutnie współczesnych, przyjrzeć się aktualnym podziałom między obywatelami państw opiekuńczych a uchodźcami, którzy są trzymani z dala od możliwości, jakie dają tzw. kraje rozwinięte. Zawiera odniesienie do globalnej nowoczesności, demontażu starych murów, ale i wznoszenia nowych. Epoki, w której sztywne struktury władzy stają się realną siłą. Współczesne kryzysy ukazują pilną potrzebę przemyślenia konsekwencji płynących z tzw. nowoczesności. Historia inscenizacji „Otella” może wiele powiedzieć o różnych poglądach na rasę, płeć, narodowość, które dominowały przez stulecia. Otello nie był stanie mówić własnym głosem, realizować własnej wizji, nie wolno mu było kochać. Często był traktowany jako szlachetny, ale nierozsądny człowiek. W tej inscenizacji reżyser zaprasza go do zabrania głosu. Choreografia w znaczący sposób koreluje tu ze scenografią. Stosowane są różne techniki ruchu i tańca, ponieważ , jak uważa reżyser, spektakl musi być tak dynamiczny i żywy, jak współczesny świat. Spektakl jest niezwykle wymagający fizycznie, więc Koršunovas postanowił zaprosić do niego wyłącznie młodych aktorów. Na scenie będą królować młodość, dramat i pasja.

„Otello” to już siódma sztuka Williama Szekspira w dorobku reżyserskim Oskarasa Koršunovas. Jego poprzednie spektakle, oparte o dzieła brytyjskiego klasyka, to: „Sen nocy letniej”, „Romeo i Julia”, „Hamlet”, „Burza”, „Tłumienie upartego” oraz „Oko za oko”.

„Iago jest współczesnym influencerem. Istnieje poza prawdą i zmyśleniem.”

Heban i alabaster, cień i światło, Eros i Tanatos w świecie, który stał się jedynie ponurą przestrzenią, w której zewsząd otaczają nas fałszywe wiadomości… Oskaras Koršunovas patrzy na tragedię Otella przez pryzmat naszych społeczeństw, trawionych strachem i zazdrością — tym „zielonookim potworem”, który infiltruje umysł bohatera tak samo, jak nasze ekrany. To cielesna sztuka o pożądaniu, pięknie i przeznaczeniu. To także sztuka wybitnie polityczna, która kwestionuje nasz stosunek do obcokrajowców, do płci, do drugiego człowieka. Wrzucając nasze czasy i ich postkolonialne narracje w świat Szekspira, litewski reżyser tworzy zarówno dystans, jak i perspektywę. Jeśli pasja, zdrada, zemsta i potępienie łączą się w tej zmysłowej, a czasem brutalnej choreografii, Otello cofa się również o krok, aby pokazać nam zakres politycznej manipulacji w naszych nowoczesnych światach, w których wykluczenie, wyzysk i ksenofobia są nieustannie obecne. Kontrola nad językiem i narracją staje się tu surowcem dla złudzeń, wątpliwości i przemocy. Zły Oskaras Koršunovas bardziej niż kiedykolwiek wzywa nas do walki!

Tekst: William Szekspir

Reżyseria: Oskaras Koršunovas

Muzyka: Antanas Jasenka

Scenografia: Oskaras Koršunovas, Julija Skuratova

Choreografia: Vesta Rasa Grabštaite

Światła: Eugeniusz Sabaliauskas

Wideo: Artis Dzerve

Kostiumy: Julija Skuratowa

Asystent reżysera: Jokubas Brazys

Konsultacja literacka: Kasparas Pocius

Kierownik techniczny: Mindaugas Repšys

Nagłośnienie: Ignas Juzokas

Rekwizyty i kostiumy: Laura Aurylaitė

Kierownik sceny: Malvina Matickienė

Obsada:

Oneida Kunsunga Vildžiūniene, Digna Kulionytė, Saulius Ambrozaitis, Sofija Gedgaudaitė, Karolis Norvilas, Miglė Navasaitytė, Gerda Čiuraitė, Džiugas Gvozdzinskas, Aurelijus Pocius, Džiugas Grinys, Domantas Starkauskas, Julija Korpačiova

Oskaras Koršunovas – (ur. 1969, Wilno, Litwa). Karierę jako reżyser teatralny rozpoczął w 1994 roku w Litewskiej Akademii Muzyki i Teatru, gdzie uzyskał tytuł magistra reżyserii. Już w czasie studiów ustanowił swój indywidualny podpis w najważniejszych teatrach na Litwie, wystawiając trylogię sztuk, takich jak „Tu być” (1990), „Stara kobieta” (1992) i „Hello Sonya New Year” (1994), które były na podstawie twórczości Daniila Charmsa i Aleksandra Vvedensky'ego, XX-wiecznych rosyjskich pisarzy awangardowych. Od wczesnych etapów Koršunovas wyróżniał się unikalnym językiem teatralnym i nowym współczesnym podejściem do przedstawień scenicznych, które krytycy teatralni przewidywali jako nieuniknione pojawienie się nowego teatru.

Odtąd Koršunovas kontynuował współpracę z podobnie myślącymi kolegami i założył w 1998 roku renomowany teatr repertuarowy Oskaro Koršunovo Teatras (OKT) w celu zdystansowania się od ówczesnej rzeczywistości artystycznej i stworzenia nowej rzeczywistości opartej na współczesnym języku teatru. Intencją było znalezienie nowych sposobów komunikacji z publicznością. Jego przekonanie, że współczesne sztuki teatralne powinny odzwierciedlać teraźniejszość i przepowiadać przyszłość jako element ostrzegawczy, przykuło uwagę publiczności. Koršunovas został pierwszym reżyserem, który zbadał niezależne, postkomunistyczne społeczeństwo litewskie, jego relacje i konflikty. Szukał nowych form i sposobów komunikowania się, wychodząc poza granice tradycyjnego rozumienia teatru.

Za swoją twórczość Koršunovas otrzymał litewską Narodową Nagrodę Kultury i Sztuki w 2002 r., Nagrodę Europy Nowe Rzeczywistości Teatralne w 2002 r., Nagrodę Meyerholda w 2010 r. oraz krajowe Nagrody Złotego Krzyża w trzech różnych latach 2004, 2011 i 2012. W 2006 roku uhonorowany Złotym Krzyżem Zasługi przez Prezydenta RP, a w 2009 roku Zaszczytnym tytułem Kawalera Francuskiego Orderu Literatury i Sztuki.

Wyprodukował i wyreżyserował ponad 70 sztuk. Wśród nich wyróżnia się „Hamlet” Szekspira z 2008 roku, „The Lower Depths” z 2010 roku, który został nagrodzony za najlepsze wykonanie 2010 i spektakl „Miranda” na podstawie Szekspirowskiej „Burzy” z 2012 roku, który zyskał międzynarodową sławę i otrzymał trzy nagrody krajowe Złotego Krzyża 2012: za najlepszą reżyserię, dla najlepszej pierwszoplanowej aktorki (Airida Gintautaite) oraz najlepszą muzykę/kompozytora (Gintaras Sodeika). Teatr Oskarasa Koršunovasa realizował projekty wystawiane we Francji, Niemczech, Hiszpanii, Włoszech, Portugalii, Australii, Japonii, Chinach, Izraelu, Korei Południowej, Brazylii, Argentynie i Stanach Zjednoczonych. Brał również udział w festiwalach na całym świecie, w tym prestiżowym Edinburgh International Festival oraz w Festiwalu w Awinionie.

Koršunovas został odznaczony Krzyżem Oficerskim Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina oraz zaszczytnym tytułem Kawalera francuskiego Ordre des Arts et des Lettres oraz Europejską Nagrodą Nowej Rzeczywistości.

Produkcja:

OKT/Wileński Teatr Miejski (Vilnius City Theatre) i Teatr Dramatyczny w Kłajpedzie

przy wsparciu Litewskiej Rady Kultury (Lithuanian Council for Culture).

__________________________

“BILLY’S VIOLENCE”

Victor Afung Lauwers na podstawie 13 tragedii Williama Szekspira

reż. Jan Lauwers

NEEDCOMPANY, Belgia

premiera: 8 lipca 2021, Teatre Nacional de Catalunya, Barcelona

W „Billy’s Violence” 13 tragedii Szekspira zostało poddanych analizie i przepisanych w taki sposób, by stworzyć nową historię. Przemoc u Szekspira: piąty akt króla Leara, śmierć Cezara, brutalność Tytusa Andronikusa. Czy ich czyny są nieuzasadnione, czy konieczne?

Szekspir jest najczęściej czytanym i adaptowanym na scenę pisarzem, jakiego znał świat. A jednak wiele sztuk wielkiego barda jest praktycznie niemożliwa do wystawienia, nieperformowalna, ze względu na zawartą w nich przemoc, makabryczności, rasizm i mizoginię. Co w dzisiejszym świecie oznacza przemoc w sztuce? Dlaczego tak bardzo lubimy ją oglądać? Czy przemoc jest dziś postrzegana inaczej, niż w XVI-XVII wieku?

Jan Lauwers: „Szekspir chciał, aby jego teatr miał publiczność, lecz na ulicach Londynu również organizowano widowiska: walki psów i tortury. Na placach palono kobiety, odbywały się publiczne egzekucje. Były to wielkie uroczystości, które gromadziły wielu ludzi, więc Szekspir musiał wabić publiczność do swojego teatru seksem i przemocą. To bardzo interesujące. Nie różni się wiele od Quentina Tarantino. Czy to takie łatwe, zajmujące, czy też konieczne lub niemożliwe? W porównaniu do czystej brutalności ukazywanej przez Szekspira, Quentin Tarantino wydaje się być niewinnym chórzystą.

Jestem coraz bardziej przekonany, że musimy znaleźć inny sposób myślenia, który pokaże, że w rzeczywistości wszyscy ludzie są przeciwko przemocy. Uważamy, że wszyscy są źli, ale to nieprawda. Większość nie jest agresywna; między ludźmi panuje solidarność. Jeśli cofniemy się w czasie — a ja wciąż wracam do Szekspira i jego tragedii — może znajdziemy odpowiedź.”

Scenariusz: Victor Afung Lauwers

Muzyka: Maarten Seghers

Reżyseria, scenografia, kostiumy: Jan Lauwers

Choreografia: Grace Ellen Barkey

Występują:

Nao Albet, Grace Ellen Barkey, Gonzalo Cunill, Martha Gardner, Romy Louise Lauwers, Juan Navarro, Maarten Seghers, Meron Verbelen.

Dramaturgia: Elke Janssens, Victor Afung Lauwers, Erwin Jans

Reżyseria światła: Ken Hioco

Technika i produkcja: Marjolein Demey, Ken Hioco, Tijs Michiels

Asystentka reżysera/ napisy do spektaklu: Nina Lopez Le Galliard

Produkcja: Needcompany

Współprodukcja: Festival Grec de Barcelona, Teatre Nacional de Catalunya, Teatro Español y Naves del Español en Matadero, Teatro Central (Sevilla), Les Salins - Scène Nationale de Martigues, Cultuurcentrum Brugge

Wyprodukowano przy wsparciu Tax Shelter of the Belgian Federal Government oraz Rządu Flandrii.

Needcompany - międzynarodowy, wielojęzyczny i interdyscyplinarny teatralny kolektyw artystyczny, założony w 1986 roku w Brukseli przez Jana Lauwersa, flamandzkiego reżysera i artystę wizualnego, który do dziś jest jego dyrektorem artystycznym. Podróżują po całym świecie, dając rocznie około 200 przedstawień. Jan Lauwers i Needcompany wspólnie stworzyli wiele przedstawień teatralnych oraz wyprodukowali szereg instalacji video. Needcompany zaliczany jest do grona najbardziej cenionych zespołów teatralnych w Europie. Ich spektakle mówią o wojnie, przemocy, lęku, niepokojach naszych czasów, mimo że forma, jaką nadają swoim historiom, jest pełna życia, optymizmu i kolorów. Czerpiąc z różnorodności tradycji europejskiej, tworzą nowy język, którym mówią: człowiek potrzebuje drugiego człowieka bardziej, niż czegokolwiek na świecie.

Szekspir jest najczęściej czytanym i najczęściej wystawianym dramatopisarzem na świecie, mimo, iż wiele jego sztuk wręcz kipi od przemocy, okrucieństwa, rasizmu i mizoginii. Jak mówi reżyser, brutalność znana z filmów Quentina Tarantino jest niczym w porównaniu do tej opisywanej przez Szekspira.

Jan Lauwers - (ur. 1957 w Antwerpii) jest artystą pracującym z niemal każdym medium/środkiem wyrazu. Studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Gandawie. Pod koniec 1979 roku zgromadził wokół siebie szereg osób, które utworzyły Epigonensemble. W 1981 roku grupa ta przekształciła się w kolektyw Epigonentheater zlv, który zaskoczył świat teatralny sześcioma przedstawieniami teatralnymi. Zaprezentował teatr bezpośredni, konkretny, wysoce wizualny, wykorzystujący muzykę i język jako elementy strukturyzujące.

W ciągu ostatnich trzydziestu lat Jan Lauwers stał się najbardziej znany ze swojej pionierskiej pracy na scenie z Needcompany, założonej w Brukseli w 1986 roku. W międzyczasie stworzył również pokaźną liczbę prac wizualnych, prezentowanych m.in. w Centrum Sztuki BOZAR w Brukseli czy McaM w Szanghaju. W latach 2009-2014 Needcompany było artystą-rezydentem w Burgtheater w Wiedniu. Jan Lauwers został odznaczony „Złotą Odznaką Honorową za zasługi dla Republiki Austrii” w 2012 roku. W 2014 roku został nagrodzony „Złotym Lwem za całokształt twórczości” na Biennale w Wenecji. Jest pierwszym Belgiem, który otrzymał tę nagrodę w kategorii teatralnej. W 2018 roku na Festiwalu w Salzburgu zaprezentowano „L'incoronazione di Poppea”,

W 1986 roku, razem z Grace Ellen Barkey, założył Needcompany. Grupa wykonawców, którą Lauwers i Barkey zebrali przez lata, jest wyjątkowa pod względem swojej wszechstronności. Od 2001 roku jej członkiem jest również performer Maarten Seghers. Needcompany jako pierwsza grała na scenie trójjęzyczne przedstawienia. Podczas gdy pierwsze produkcje wciąż były mocno wizualne, w ich kolejnych produkcjach na znaczeniu zyskiwały fabuła i wątek główny. Twórczość Jana Lauwersa określana jest jako postdramatyczna i od kilku lat redefiniuje to pojęcie. Jedną z jego najważniejszych cech jest przejrzyste, „produktywne” aktorstwo i paradoks między „działaniem” a „wykonywaniem”.

__________________________

“ROMEO i JULIA. FINAL HOURS”

William Szekspir

choreografia: Walter Matteini, Ina Broeckx

imPerfect Dancers, Włochy

światowa premiera: 3 sierpnia 2021 roku, na 25. Festiwalu Szekspirowskim

Walter Matteini oraz Ina Broeckx o spektaklu:

„Dwoje kochanków w ostatnim dniu życia, ostatnim dniu miłości. Podobnie, jak w przypadku innych naszych produkcji wspólnym mianownikiem będzie fizyczność jako nośnik emocji oraz badanie najbardziej intymnych uczuć i aspektów ludzkiej duszy. Przez uniwersalny język teatru tańca, zbadamy jak uczucia tak stare jak sam świat, zmieniły się , lub nie zmieniły, wraz z upływem czasu. Spektakl będzie punktem wyjścia do przyjrzenia się relacjom międzyludzkim w nowoczesnych czasach. Jak współczesne i gorączkowe tempo w jakim żyjemy zmienia nasze postrzeganie uczuć Romea i Julii?”

Za pomocą retrospekcji publiczność ponownie przeżyje najważniejsze momenty tej historii, tak jak w przyspieszonym filmie, którym obrazy łączą się i zamazują, a następnie nagle odsłaniają swe znaczenia z całą mocą. Opowieść osiądzie w nieokreślonym czasie bez odniesień historycznych, w pewnym sensie w wieczności, ponieważ temat jest wieczny i ponadczasowy. Muzykę, z odniesieniami do słynnej opery Czajkowskiego, uzupełnią tacy autorzy, jak: Vivaldi, Haendel, Monteverdi, Part, Bosso, Richter.

Koncepcja i choreografia: Walter Matteini & Ina Broeckx

Interpretacje: imPerfect Dancers Company

Scenografia i kostiumy: Ina Broeckx

Reżyseria światła: Walter Matteini

Muzyka: różni autorzy

Obsada:

Julia - Laura Perrot, Romeo - Andoni Martinez Manzano, Pani Capuletti: Ina Broeckx, Niania - Sara Nicastro, Tybalt - Sigurd kirkerud Roness, Merkucjo - Daniel Flores Pardo, Benvolio - Inés Santos Prados, Ojciec Laurenty - Gloria Tonello & Carole Debenath oraz Lucyna Korytowska - Julia 1, Tadeusz Żuber - Romeo 1, Julia Pluto-Prondzinska - Julia 2, Franciszek Świgost - Romeo 2.

imPerfect Dancers - od momentu powstania we Włoszech w 2009 roku, imPerfect Dancers Company szturmem podbiło scenę tańca współczesnego, zdobywając entuzjastyczne recenzje i prestiżowe nagrody. Ich mottem jest: „Prawdziwa doskonałość tkwi w niedoskonałości”. To właśnie ten paradoks zawarty jest w nazwie zespołu. Każdy z tancerzy imPerfect Dancers – jak każdy z nas - ma swoje niedoskonałości, które czynią go wyjątkowym – i absolutnie doskonałym. Pod artystycznym kierownictwem założycieli, Waltera Matteiniego i Iny Broeckx, zespół rozwija się niestrudzenie, poszerzając swój repertuar i zachwycając publiczność wrażliwymi i fascynującymi występami oraz często odważnymi wyborami artystycznymi. Dzięki temu imPerfect Dacers zyskał międzynarodowe uznanie, zapewniając sobie należne mu miejsce w artystycznym pejzażu. Zespół występował m.in. w Ameryce Północnej (Kanada i USA), Ameryce Południowej (Kolumbia, Brazylia i Urugwaj), Afryce (Tanzania), Azji (Izrael i Turcja) oraz w Europie (Chorwacja, Hiszpania, Macedonia, Armenia, Francja, Niemcy, Włochy, Szwajcaria, Holandia i Polska).

Energetyczni, emocjonalni, otwarci i zmotywowani – to tylko kilka słów, które charakteryzują artystyczny duet i ich twórczość. „Nasz język choreograficzny jest intensywnie fizyczny i sportowy, i zależy od naszego dążenia do zbadania i zrozumienia ludzkiej duszy we wszystkich jej aspektach. Nasza praca ma na celu stworzenie emocjonalnego połączenia z publicznością. Podczas gdy zwykle czerpiemy inspirację z historii i literatury, przy wyborze tematów zawsze kierujemy się starannym rozważeniem kilku czynników: ich kulturowej głębi, możliwości ich oryginalnego i nowoczesnego rozwijania, artystycznych zainteresowań oraz wzbudzanych przez nie emocji. Kiedy przekładamy nasze pomysły na ruch, zawsze zaczynamy od muzyki. A potem jedynym celem jest przekazanie emocji”.

_______________________

“POOR, POOR LEAR”

monodram w wykonaniu Niny Sallinen

tekst: Katja Krohn i Nina Sallinen na podstawie “Króla Leara” Williama Szekspira

reż. Katja Krohn

produkcja Lit Moon Theatre Company, California, USA/Finlandia

Fińska aktorka Nina Sallinen gra Ninę Sallinen (bez związku), 90-letnią Grande Dame fińskiej sceny. Po osobistym powitaniu publiczności i obietnicą poczęstunku winem i ciasteczkami podczas przerwy, próbuje ponownie przeżyć swój największy teatralny triumf sprzed dziesięcioleci: zagrać jednoosobową, żeńską wersję „Króla Leara”.

Pani Sallinen sama zagra wszystkie role. Niestety, czas odcisnął swoje piętno na starszej Sallinen. Nie do końca pamięta treść sztuki, ani o co w niej chodziło, ale to bez znaczenia. Całe przedstawienie ma na celu wymierzenie kary jej dwu córkom, które źle ją traktowały. Młode kobiety nie tylko zignorowały prośby Sallinen o pomoc i uczucie, ale także próbują przenieść ją do domu starców, aby móc podzielić się jej majątkiem.

To wszystko ostatecznie również pozostaje bez znaczenia, ponieważ jej dwie córki, „goście honorowi” spektaklu, nigdy się nie pojawiają. Pozostajemy z obrazem samotnej i przerażonej wizją zapomnienia i wieczności artystki, siedzącej pośród roztrzaskanych fragmentów jej życia i pamięci oraz samego spektaklu. Dopiero po chwili zdajemy sobie sprawę, że staliśmy się świadkami potężnej, skutecznej reimaginacji samego Leara.

Występuje: Nina Sallinen

Charakteryzacja: Kaisu Kurki

_______________________

“KRÓL YEBI”

na motywach „Króla Leara” Williama Szekspira

reż. Kim Su-jin

Shinjuku Ryōzanpaku Theatre Company, Japonia

prezentacja rejestracji video spektaklu na Tarasie GTS

Król Yebi nie posiada syna, któremu mógłby przekazać władzę. Ma za to córki. Najmłodszą z nich porzuca, oddając ją nurtowi rzeki. Po objawieniu, jakie otrzymał od boga, wyrusza w podróż, aby znaleźć żonę, która mogłaby urodzić mu syna. Tymczasem kraj, który stracił króla, staje w stanie zamętu i rozpada się. Pod koniec swojej podróży Król Yebi spotyka kobietę, która okazuje się być jego najmłodszą córką, porzuconą w przeszłości. Zdając sobie sprawę z błędu, jaki popełnił, składa przyszłość w ręce córki i popełnia samobójstwo.

Pierwsze wystawienie tej sztuki miało miejsce w Tokio w 2006 roku. Spektakl był prezentowany również w Korei, Rumunii i Brazylii. Oparty na arcydziele Szekspira „Król Lear”, wzbogacony jest o unikatowe elementy folkloru Japonii, Korei i innych części Azji Wschodniej, a także tradycyjną muzykę i taniec. Celem twórców spektaklu, zainspirowanych ponadczasowym dziełem Szekspira, było ukazanie wyjątkowości i bogactwa teatru azjatyckiego.

Obsada:

Hiroshima Kō - Hitotsuha, Shimamoto Kazuto - Nicchoku, Kondō Nikichi - King Yebi, Satō Masayuki - Ma-bessi, Fujita Yoshiaki - Gecchoku, Horiguchi Kaoru - Najmłodszy syn, Ōta Akinori - Hikaru, Cho Bak - Katoku, Asō Mugi - Stary człowiek, Jan Yūichi - Dozorca, Yasukawa Junpei – Akaha - Najstarszy syn, Kobayashi Kazuki - Aoha, Drugi syn, Nakajima Mio - Nakaha, Trzeci syn, Minase Akira - Hidariha, Czwarty syn, Shibano Kōki - Migiha, Piąty syn, Be Mihyang - Stara kobieta, Ebine Hisayo - Księżniczka Paridegi, Noguchi Kazumi - Rokudo gun, Akamatsu Yumi - Królowa Kirude, Shimizu Mihoko - Suemusume, Najmłodsza księżczniczka, Someya Chisato - Aomusume, Pierwsza księżniczka, Itō Sayaka - San musume, Trzecia księżniczka, Kawanishi Mayu - Yon musume, Czwarta księżniczka, Shimojō Mana - Aka musume, Druga księżniczka, Yamada Nozomi - Go musume, Piąta księżniczka.

Kim Su-jin - Reżyser

Okawa Taeko - Choreograf

Nikodem Karolak - Producent

Morisaki Henriku - sztuki performatywne

Mizushima Kanna - Manager Zespołu

Ōnuki Takashi - Akustyk

_______________________

„Romeos & Julias unplagued.Traumstadt”

na podstawie “Romeo i Julii” Williama Szekspira

Koncepcja i choreografia: Yoshiko Waki

koprodukcja Polskiego Teatru Tańca i kolektywu bodytalk

we współpracy z asphalt festival i Teatrem w Pumpenhaus

prezentacja rejestracji video spektaklu na Tarasie GTS

Plaga koronawirusa zmusza do konfrontacji ze śmiercią. Narzuca fizyczne oddalenie, określane jako „dystans społeczny”. Trauma izolacji stymuluje refleksje o ulotności życia ludzkiego, wywołuje konieczność przedefiniowania takich pojęć, jak kontakt i bliskość. Nasuwa się pytanie, jak radzono sobie z pandemiami w przeszłości? Renesans był epoką, w której odrodziły się fizyczność i indywidualność ludzkiego ciała: miłość, seks, ciało, śmierć, wolność, Eros i Tanatos... w jaki sposób Shakespeare mierzył się z doświadczeniem śmierci wywołanych minionymi plagami? Słynna scena na balkonie przywołuje skojarzenia z rozmowami prowadzonymi z dystansu w trakcie lockdownu. Bal maskowy u Capulettich zyskuje przez doświadczenia roku 2020 nowy wymiar. Podobnie konflikt pokoleń: młodych Julii, Romea, Tybalta, Merkucjusza, którzy padają ofiarą wojny toczonej przez rodziców. W przypadku pandemii mieliśmy przecież do czynienia z sytuacją, kiedy młodzi stanowili zagrożenie dla osób starszych, mniej odpornych na koronawirusa.

Czerpiąc z tych inspiracji - dramaturg Rolf Baumgart i choreografka Yoshiko Waki - pragną stworzyć obraz Miasta. Czy tytułowe Traumstadt okaże się „miastem marzeń” czy „miastem traum”?

Polski Teatr Tańca i kolektyw bodytalk z Münster mają na wspólnym koncie sukcesy na scenach Berlina, Lipska czy Mannheim, nagrodę Cologne Dance Theatre Prize za spektakl „Jewrope” (2014) oraz tytuł „spektaklu roku” przyznany polsko - niemieckiej koprodukcji „Solidaritot” przez magazyn “tanz— Zeitschrift für Ballett, Tanz und Performance”(2019). W 2021 roku spotkali się ponownie, by sprawdzić, co się wydarzy, kiedy taniec, rozumiany jako kreatywny ruch i najbardziej cielesna ze sztuk, zderzy się z rzeczywistością. I stworzyć przestrzeń do refleksji o skutkach pandemii, ponownie odkrywając miłosną historię Romea i Julii, opowiedzianą w nieśmiertelnym dramacie Williama Szekspira.

bodytalk

Kolektyw bodytalk powstał w 2008 roku. Został założony przez Rolfa Baumgarta, reżysera, kompozytora i autora librett operowych oraz Yoshiko Waki, solistkę niemieckich teatrów operowych i grup alternatywnych, choreografkę współpracującą z zespołami tańca od Hamburga po Hong Kong, niegdyś członkinię słynnego Teatru Choreograficznego Johanna Kresnika. Ten austriacki tancerz, choreograf i reżyser uznawał teatr za narzędzie krytyki wobec zastanych norm społecznych i politycznych, tworząc spektakle bliskie formule nowego brutalizmu. Prowokacyjne, przesycone silnymi emocjami środki wyrazu, określane przez niemieckich krytyków tańca jako „dionizyjskie”, są również znakiem rozpoznawczym zespołu bodytalk. Kolektyw tworzy teatr silnie zakorzeniony w społeczności lokalnej, angażując się w wiele projektów społecznych. Od 2016 roku zapraszany jest jako artysta – rezydent przez Theater w Pumpenhaus w Münster. Jego prace były wielokrotnie nagradzane, m.in. nagrodą Movement-Art za najlepszą niezależną produkcję roku oraz nagrodą dla Autorów i Producentów w Bremie.

„Romeos & Julias unplagued .Traumstadt” to koprodukcja Polskiego Teatru Tańca i kolektywu bodytalk we współpracy z asphalt festival i Teatrem w Pumpenhaus, dotowana przez Miasto Münster oraz Ministerstwo Kultury i Nauki Nadrenii Północnej Westfalii.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach programu „Taniec”, realizowanego przez Narodowy Instytut Muzyki i Tańca.

Koncepcja i choreografia: Yoshiko Waki

Asystent choreografa: Rene Haustein

Dramaturgia: Rolf Baumgart

Scenografia i kostiumy: Nanako Oizumi

Muzyka: Damian Pielka

Asystent produkcji: Marcus Bomski

Koordynator produkcji: Robert Chodyła

Tańczą i współtworzą: Evelyn Blue, Kacper Bożek, Julia Hałka, Patryk Jarczok, Paulina Jaksim, Jerzy Kaźmierczak, Zbigniew Kocięba, Katarzyna Kulmińska, Dominik Kupka, Daniel Michna, Jinwoo NamKung, Pau Pérez Piqué, Katarzyna Rzetelska, Sandra Szatan, Emily Wong – Adryańczyk.

_______________________

Opisy finałowych spektakli w 27. Konkursie o Złotego Yoricka:

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

„Hamlet”

Reżyseria: Bartosz Szydłowski

Premiera spektaklu odbyła się 9 listopada 2019 roku

„W Polsce zagadką Hamleta jest to: co jest w Polsce – do myślenia”.

To słowa Stanisława Wyspiańskiego z gorączkowo pisanego przez kilka dni „Studium o «Hamlecie»” – niezwykłego dzieła, będącego źródłem inspiracji dla wielu polskich reżyserów. Wyspiański zawarł w nim swoją fascynację fenomenem teatru, miłość do genialnego tekstu oraz wielkie pragnienie rozczytania go tak dotkliwie, aby wstrząsnąć sumieniami swoich rodaków.

Reżyser Bartosz Szydłowski sięga po „Hamleta” i czyta najsłynniejszy dramat Szekspira poprzez świat idei Stanisława Wyspiańskiego, zawarty w „Studium…” czy w „Wyzwoleniu”. Wyspiański umierał na Polskę małostkową, egocentryczną, zaklętą w sloganach narodowości. Sięgał do „Hamleta”, bo widział w nim zmagania polskiego inteligenta, który stawał przeciwko światu kłamstw, triumfalnego rechotu, grotesce, która z kategorii estetycznej, stała się kategorią opisu realnego świata. Polski Hamlet współczesny to Hamlet czasów postprawdy. Ostatni samotnik przyzwoitości.

„Graj «Hamleta», gdziekolwiek zechcesz w Polsce. Wszędzie twe słowa: fałsz, kradzież, szelmostwo, będą szelmostwo, fałsz, krzywdę oznaczać! I wołać zemsty!”.

Spektakl na podstawie „Hamleta” Williama Szekspira w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka oraz idei i fragmentów tekstów „Studium o «Hamlecie»” i „Śmierć Ofelii” Stanisława Wyspiańskiego.

Uzasadnienie Selekcjonera Łukasza Drewniaka:

Krakowski „Hamlet” Bartosza Szydłowskiego to wskrzeszenie teatru aluzji politycznej, próba zdiagnozowania z pomocą Szekspira polskiej rzeczywistości. Właściwie każda kwestia postaci, każdy kostium i gest sceniczny odsyła widza do konkretnych zdarzeń i protagonistów naszej sceny politycznej. Szekspirowska opowieść zawiera w sobie polskie dylematy, polskie spory, polską złość i nienawiść. To Szekspir wywiedziony z myśli Stanisława Wyspiańskiego, ze słynnej frazy „Co jest w Polsce do myślenia?”. Szydłowski i jego dramaturg Piotr Augustyniak zakładają, że „Hamlet” to utwór współczesny, ale nie dlatego, ze został napisany teraz. „Hamlet” jest współczesny, bo pokazuje mechanizmy, które nadal działają w ramach ludzkiej zbiorowości, nazywa trafnie metody manipulacji, wykorzystywania, kłamstwa. Twórcy sprawdzają, kim może być w polskim Elsynorze artysta, polityk, kobieta. Pokazują rzeczywistość jako splątanie wpływów Kościoła, mediów, organów siłowych. Mieszają tonacje, przechodzą z serio na buffo, żeby tym mocniej pokazać wagę wyborów bohaterów. Co to znaczy działać? Zaangażować się? Walczyć o prawdę? Inaczej rozumiemy wahania szekspirowskiego Hamleta, kiedy zestawi się je z dzisiejszymi decyzjami młodych ludzi i świata artystów. O co chodzi w sprawowaniu władzy? Do czego prowadzi cynizm? Jak sztuka może zdemaskować politykę? Jaką metodę przywrócenia sprawiedliwości wybrać – przecież każda zniszczy coś w człowieku? Szydłowski nie unika pytań i nie boi się odpowiedzi. Jego najbardziej niezwykłym pomysłem jest postać Ducha Ojca Hamleta – w krakowskim przedstawieniu jest nim kowboj z plakatu Solidarności na wybory 1989 roku, ale grany przez dziesięcioletnie dziecko. I taki dziecięcy, zdradzony duch dawnych ideałów, zjednoczonego społeczeństwa przychodzi teraz do Hamleta i tuli się w jego ramionach. Jak go uspokoić, jak pozostać mu wiernym? Hamlet musi podjąć decyzję, zacząć walczyć, ale w spektaklu finału tej walki nie zobaczymy. Reżyser urywa opowieść na długo przed pojedynkiem z Laertesem, zło szykuje się do kontrataku, Hamlet gdzieś znika. Wielkim atutem spektaklu jest też kwestia relacji Ofelia-Hamlet. To duet kochanków i artystów, mówiących razem najsłynniejsze monologi, rozmawiających ze sobą o posłannictwie sztuki, sensie życia, formach miłości. Jak Lennon i Yoko. Nie przypadkiem słyszymy w przedstawieniu słynne piosenki Johna, który zawsze pytał w swoich tekstach o granicę miedzy idealizmem a pragmatyzmem, pokazywał ludzkie świństwo i szukał metod, jak z nim walczyć.

Twórcy:

Scenariusz: Piotr Augustyniak, Bartosz Szydłowski

Scenografia, kostiumy: Małgorzata Szydłowska

Dramaturgia: Piotr Augustyniak

Muzyka: Dominik Strycharski

Choreografia: Dominika Knapik

Reżyseria światła: Marcin Chlanda

Multimedia: Dawid Kozłowski

Obsada:

Hanna Bieluszko (Gertruda), Agnieszka Judycka (Ofelia), Tomasz Augustynowicz (Laertes), Tomasz Międzik (Poloniusz), Maciej Jackowski (Grabarz), Karol Kubasiewicz (Rosencrantz), Marcin Kalisz (Hamlet), Krzysztof Piątkowski (Horacjo), Wojciech Skibiński (Klaudiusz), Dominik Stroka (Guildenstern), Jerzy Światłoń (Grabarz), Tytus Grochal – gościnnie (Duch ojca Hamleta).

_____________________________

Teatr Żydowski w Warszawie

„Der Szturem. Cwiszyn/Burza. Pomiędzy”

Reżyseria, dramaturgia: Damian Josef Neć

Premiera spektaklu odbyła się 2 października 2020 roku

Pierwsza premiera „Burzy” w jidysz miała miejsce w Łodzi w 1938 roku w Folks un Jugnt-Teater, w 1939 roku grana była dla publiczności warszawskiej. Zarówno przez krytyków żydowskich, jak i polskich okrzyknięta została sukcesem teatru żydowskiego w Polsce. Sukcesem, który napawa optymizmem i wiarą we wspólny polsko-żydowski świat, mimo rozgrywających się poza sceną coraz bardziej antysemickich aktów, rosnących w siłę faszystów. Słowa Kalibana – „gdy spalisz jego książki, straci on całą swą władzę”, który w inscenizacji Schillera był symbolem nowego barbarzyństwa, dzisiaj brzmią jak zapowiedź Zagłady. Po okropieństwach II wojny światowej i Zagłady nigdy nie wrócono w Polsce do idei wystawiania Szekspira w jidysz. Dzisiaj, 82 lata po łódzkiej premierze „Burzy”, jesteśmy ciekawi, jak wybrzmi ona w podzielonej wewnętrznymi sporami Polsce, czy jidysz stanie się metaprzestrogą przed demonami powtarzającej się historii?

W spektaklu oprócz „Burzy” Szekspira w przekładzie na język jidysz Yosefa Goldberga znajdą się również fragmenty Archiwum Ringelbluma oraz „Lamentacji Jeremiasza” i „Pieśni nad Pieśniami”.

Uzasadnienie Selekcjonera Łukasza Drewniaka:

Chyba pierwszy raz w życiu słyszałem w takim wymiarze jidysz ze sceny. Nie pojedyncze słowa, zdania wyrwane z kontekstu, tylko prawie całą sztukę Szekspira przetłumaczoną na język żydowski, chyba na użytek przedwojennego przedstawienia Leona Schillera. Jak powiedziała po premierze Gołda Tencer: „Jidysz nie jest martwym językiem, tylko językiem umarłych”. I dziś słucha się go z przejęciem i wzruszeniem na ulicy Senatorskiej, w tymczasowej siedzibie Teatru Żydowskiego, parę kroków od niewidzialnych już granic getta.

W przedstawieniu następuje splątanie Szekspirowskich bohaterów z losami żydowskich obywateli Rzeczypospolitej. Jedni i drudzy są pożerani przez fikcję: ci Szekspirowscy nigdy nie istnieli i wyłaniają się z nicości tylko podczas lektury i wystawienia „Burzy”; ci żydowscy zniknęli najpierw podczas Zagłady, a potem stopniowo z ludzkiej pamięci – świadków, ocalałych, potomnych. Damian Josef Neć wymyślił, że w jego spektaklu wyspa Prospera będzie jak kładka w stronę przeszłości, pomost skierowany w morze nieistnienia, niewiedzy, niewypowiedzenia. W warszawskim przedstawieniu chodzi się po długim, szerokim podeście z pleksi ułożonym na podłodze. To taka tafla zamarzniętego morza pod stopami aktorów, pojawiają się na niej projekcje video, odbijają się ludzkie sylwetki… Widzowie – garstka, ledwie 20 osób – siedzą pod ścianami w pojedynczym rzędzie. Na lustrzanym podeście ktoś leży: mężczyzna w obcisłym kostiumie, w damskich butach z cholewami do połowy uda. Jest giętki, wije się jak wąż, kolebie na boki jak pęknięta właśnie struna, drga niczym czteroramienna kaleka ośmiornica wyrzucona na brzeg morza. Tak mógłby u Szekspira wyglądać Kaliban, tak mógłby ruszać się i przepoczwarzać, ale stwór okazuje się jednak być Arielem. Jerzy Walczak, w ostatnich latach ikoniczny aktor odmienionego Teatru Żydowskiego, daje popis cielesnej świadomości, skupia się na abstrakcyjnych transformacjach. To Ariel generujący burzę w swoim ciele, uwalniający dybuki bohaterów z własnej świadomości.
W spektaklu Necia burza jest ważniejsza od wyspy. To nie „wyspa pełna głosów”, przynosi je burza. A burza rozgrywa się w człowieku albo w tym czymś, co ludzi pamięta, co jest osadem, śladem po ludziach, ich siłą i wiedzą kumulującą się raz jeszcze na naszych oczach. To nie Prospero jest tu demiurgiem, magiem, sprawcą, ale Ariel. On zaprasza na seans, on nas prowokuje swoją obecnością, dwuznacznością, tożsamością, ruchem i głosem. On łączy Szekspira w jidysz z Biblią i Talmudem, z liryką żydowskich petów i dokumentami z getta. Prospero wygląda jak przedwojenny zasymilowany żydowski biznesmen, Miranda jest dziecinną staruszką. Ojciec zatrzymał się w czasie, ciało córki zestarzało się przez te wszystkie lata nieistnienia, zapomnienia. Neć tnie radykalnie tekst Szekspira, liczą się dla niego tylko cztery relacje. Ariel-Prospero, Prospero-Miranda, Miranda-Kaliban, Miranda- Ariel, odgrywający rolę Ferdynanda w scenie rytualnych żydowskich zaślubin pod baldachimem. Biznesmen Prospero odpytuje córkę z przeszłości: „Co pamiętasz, Mirando, z czasów zanim znaleźliśmy się na wyspie?”. „Pamiętam wszystko” – odpowiada Miranda kilkukrotnie.

Wyspa Ariela (bo nie Prospera!) to rodzaj niezagojonej rany, czyśćca dla umarłych Żydów, niepochowanych, niezapamiętanych, nieopowiedzianych. Pojawiają się na niej winowajcy i ofiary. Wyspa u Necia pojawia się na chwilę i zaraz zniknie. Jest przeciwko burzy i jest tworem burzy. Burzę można rozumieć w przedstawieniu jako Zagładę, wszystko to, co ludzie zrobili sobie nawzajem w XX wieku. Wywoływać w sobie burzę jak Ariel w swoim ciele na początku spektaklu, to wracać do tamtych demonów, przepuszczać tę trwogę i nienawiść przez siebie, pokazywać, że ona może naprawdę powrócić.

Twórcy:

Asystentka reżysera: Patrycja Wysokińska

Scenografia, kostiumy, wizualizacje: Marta Wieczorek, Maciej Czuchryta

Asystentka scenografów: Wiktoria Grzybowska

Muzyka: Sławomir Kupczak

Choreografia: Szymon Dobosik

Przygotowanie wokalne: Teresa Wrońska

Produkcja: Patrycja Superczyńska

Konsultacje językowe, przystosowanie scenariusza jidysz i transliteracja: Aleksandra Król

Obsada:

Henryk Rajfer (Prospero), Jerzy Walczak (Ariel / Ferdynand), Wanda Siemaszko (Miranda), Barbara Szeliga (Stefano), Joanna Przybyłowska (Trinkulo), Marek Węglarski (Antonio), Marcin Błaszak (Kaliban).

_______________________________

Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy i Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu

„Król Lear”

Reżyseria: Anna Augustynowicz

Premiera spektaklu odbyła się: 12 września 2020 roku w Legnicy i 4 czerwca 2021 w Opolu

„Lear” jest jednym ze szczytowych osiągnięć Szekspira, dramatem-legendą. Jego fabuła bywa przedmiotem rozlicznych interpretacji, nieraz skrajnie od siebie różnych, lecz zgodnych co do jednego: wizja Szekspira to jedno z najgłębszych, a zarazem najbardziej pesymistycznych studiów ludzkiej natury. Aby porwać się na ten tekst, reżyser musi dysponować nie tylko umiejętnościami fachowymi i wiedzą o dramacie, ale także ludzkim doświadczeniem, tylko ono bowiem pozwala przeniknąć motywacje i zachowania postaci.

Wyzwanie inscenizacji arcydramatu – wielkie i dla pojedynczego twórcy, i dla obu łączących swe siły zespołów teatralnych – podejmuje Anna Augustynowicz, reżyserka utytułowana i doświadczona, dla której dramaturgia Szekspira jest obok nowych, współczesnych tekstów najważniejszym materiałem do pracy scenicznej.

W głównej roli – którą kreowali artyści najwyższej miary (w Polsce m.in. Gustaw Holoubek, Jerzy Trela, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Zbigniew Zapasiewicz) – występuje Mirosław Zbrojewicz. Resztę obsady wypełniają kobiety, co jest zarówno przewrotnym odwróceniem tradycji elżbietańskiej, jak i grą ze stereotypami „męskiej”, patriarchalnej kultury, której „Król Lear” jest niewątpliwym ucieleśnieniem, a której rozpad dziś obserwujemy.

Uzasadnienie Selekcjonera Łukasza Drewniaka:

„Król Lear”Anny Augustynowicz to spektakl, w którym jeden aktor/mężczyzna otoczony jest postaciami granymi wyłącznie przez kobiety. To nie jest chwyt formalny, tylko psychologiczny. Lear Mirosława Zbrojewicza to kolejne wcielenie Prospera z „Burzy” albo Witolda-reżysera ze „Ślubu” Gombrowicza, zrealizowanego kilka sezonów temu przez Augustynowicz. Lear wciąga widza w swoją podświadomość. Jest złamanym, znużonym mężczyzną, który pierwszy raz w życiu przeczuwa, że zbliża się jakiś przełom – koniec lub agonia. Wrócił z pracy, przebrał się w czerwony szlafrok, położył na stole ofiarnym i zaczął śnić. Król życia wyprowadził życie z siebie na scenę, rozpisał scenariusz, przydzielił role. Jesteśmy świadkami psychomachii, w jego świadomości toczy się rozpisana na wielu bohaterów walka. Lear nadaje każdemu ze swoich problemów i lęków ciało i twarz kobiety. Wie, że wraz z ich przebudzeniem i dominacją zacznie się zupełnie nowa rzeczywistość, w której nie będzie potrzebny. Ani on, ani jego moralność, ani jego religia. Kiedy rozum śpi, budzą się upiory – tym tytułem z malowidła Goyi można podsumować relację głównego bohatera i wysnutych z niego postaci. Lear jest reżyserem tego teatrzyku zdrad i zbłądzeń, ale nie wszystko kontroluje. Anna Augustynowicz sięga po formę barokowego, dworskiego widowiska zwanego maską. To taki spektakl wewnątrz spektaklu, jak widowisko na ślubie Mirandy i Ferdynanda w „Burzy”. Lear inicjuje jego początek, ale potem okazuje się, że powołał również do życia, coś więcej. Trzy grecko-rzymskie boginie tworzą ornament odgrywanych zdarzeń, komentują kwestie i gesty walczących ze sobą kobiet, przejmują część tekstów Leara. Teatr zaczyna grać przeciwko mężczyźnie, postaci się buntują, zmieniają konwencję, zyskują jak błazen i Edgar większą świadomość. Lear Zbrojewicza to mężczyzna w sile wieku, który musi zrozumieć własną słabość, skonfrontować się z cierpieniem i szaleństwem, pożegnać z panowaniem nad światem, ciałem, umysłem. To test starości i samotności, sprawdzanie, jak będzie. Próba pogodzenia się z nieuniknionym, w którym sceniczna fikcja go zagarnia, fikcja z nim gra. Lear w spektaklu Augustynowicz klęka przed swoim własnym wielkim portretem wygenerowanym na ekranie. Dziewczyny z jego wizji przyjmują archetypowe chrześcijańskie pozy – jedna z córek, jak Matka Boska, rodzi potwora, inna zostaje ukrzyżowana, kolejna zdradza pocałunkiem w ogrodzie. W finale bohater odkrywa karty – po przebudzeniu mówi tekstem Szekspira, że był to tylko szkic, test umierania świata. Razem z człowiekiem odejdzie wszystko, co stworzył i kochał, czego się bał i nienawidził. A potem zaczną się inne światy – nie nasze światy.

Twórcy:

Asystent reżysera: Jan Kamiński

Muzyka: Jacek Wierzchowski

Scenografia: Marek Braun

Kostiumy: Tomasz Armada

Asystent kostiumografa: Martyna Konieczny

Wizualizacje: Wojciech Kapela

Reżyseria światła: Krzysztof Sendke

Obsada:

Mirosław Zbrojewicz (Lear), Karolina Kuklińska (Król), Joanna Osyda (Książę Szkocji), Anita Poddębniak (Hrabia Kent), Judyta Paradzińska (Hrabia Gloucester), Weronika Krystek (Edgar, Błazen Leara), Aleksandra Listwan (Edmund), Ewa Galusińska (Goneryla), Zuza Motorniuk (Regana), Magda Drab (Kordelia), Katarzyna Dworak (Jowisz), Magdalena Maścianica (Junona), Katarzyna Osipuk (Minerwa).

___________________________________

O Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku

Organizowany nieprzerwanie od 1997 roku Festiwal Szekspirowski w Gdańsku jest jednym z największych międzynarodowych wydarzeń teatralnych w Europie, jedynym tego typu w Polsce i szeroko rozpoznawalnym w świecie. Jego historia sięga 1993 roku, kiedy Fundacja Theatrum Gedanense zorganizowała pierwsze Gdańskie Dni Szekspirowskie, przekształcone w Festiwal z okazji 1000-lecia Miasta Gdańska. Gdański festiwal jest również jednym z najbardziej utytułowanych w kraju - otrzymał prestiżową EFFE Award 2017/2018 – najważniejszą europejską nagrodę dla festiwali, przyznawaną przez Stowarzyszenie Festiwali Europejskich (EFA - European Festivals Association), przy wsparciu Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.

Obecnie Festiwal Szekspirowski odbywa się co roku latem w Trójmieście, organizowany jest wspólnie przez Fundację Theatrum Gedanense oraz Gdański Teatr Szekspirowski i ma na swoim koncie blisko 800 wydarzeń zaprezentowanych przez 220 różnych zespołów teatralnych z ponad 40 krajów – m.in. realizacje takich twórców, jak: Peter Brook, Luk Perceval, Lew Dodin, Eimuntas Nekrošius, Oskaras Koršunovas, Declan Donellan, Romeo Castellucci, Roberto Ciulli, Robert Sturua i wielu innych (łącznie podczas dotychczasowych edycji swoje produkcje pokazało ponad 250 reżyserów z całego świata). Jest on międzynarodową platformą wymiany i dyskusji środowisk skupionych wokół teatru. Spotkaniem twórców, publiczności, teatrologów i krytyków z całego świata.

Jest to również wydarzenie w istotny sposób promujące Gdańsk i Trójmiasto na forum krajowym i międzynarodowym. Wyrazem tego jest między innymi, zainicjowana w 2006 roku, Europejska Sieć Festiwali Szekspirowskich, zrzeszająca obecnie 11 festiwali, mająca swoją siedzibę w Gdańsku.

Festiwalowi towarzyszy Konkurs na Najlepszą Inscenizację Szekspirowską sezonu, a nagrodą w nim jest prestiżowy Złoty Yorick, którym nagrodzone zostały spektakle w reżyserii m.in. Krzysztofa Warlikowskiego, Macieja Prusa, Grzegorza Wiśniewskiego, Jerzego Grzegorzewskiego, Jana Klaty, Anny Augustynowicz czy Agaty Dudy-Gracz.

Festiwal Szekspirowski łączy prezentacje spektakli z całego świata z działaniami artystycznymi, warsztatami, spotkaniami z twórcami. Jest platformą wymiany myśli ludzi kultury z różnych stron świata. Od lat w ramach festiwalu organizowany jest bogaty program edukacyjny „Letniej Akademii Szekspirowskiej” kierowany do młodzieży z Polski i zagranicy, który umożliwia jej kontakt z teatrem na najwyższym światowym poziomie oraz spotkania z jego twórcami.