Po I Zjeździe Unii Teatrów Polskich poza Polską. Pisze Piotr Wyszomirski w „Gazecie Świętojańskiej”.

fot. Jurij Grigorovic

Początki idei

„Teatr Polski poza Polską jest wielką wartością kulturotwórczą. Utrwala pamięć o Ojczyźnie, dba o język polski, stanowi fundament tożsamości narodowej poza Macierzą. To zjawisko różnorodne i wielopokoleniowe.

Aby teatr rozwijał się i lepiej pokonywał liczne przeszkody, jakie stoją na jego drodze, potrzebne są wszechstronne działania. Dlatego warto podjąć próbę łączenia teatrów, sieciowania, tworzenia wspólnoty opartej na wartościach. Uważamy, że skuteczność naszych działań może wzmocnić powołanie Unii Teatrów Polskich poza Polską”

Deklaracja uczestników debaty „Teatr polski poza Polską”, X Wileńskie Spotkania Sceny Polskiej, Wilno, 14 września 2021 r. (więcej tutaj).

– Unia Teatrów Polskich poza Polską w założeniu ma stać się platformą i narzędziem do stworzenia zdywersyfikowanej, dobrze celowanej pomocy polskiemu teatrowi poza Macierzą. Skupiając zainteresowane teatry i twórców spoza ojczyzny oraz przyjaciół z Polski ma możliwość wypracowania najlepszych rozwiązań, określenia celów i potrzeb, stając się wzorcem wspólnotowej współpracy. Unia może być rozwojowym mechanizmem medialno-opiniotwórczym z ogromnym potencjałem dokumentacyjnym czy edukacyjnym – mówi Magdalena Olszewska, prezeska Fundacji Pomysłodalnia, która jest pomysłodawcą powołania do życia Unii.

Partnerstwo oparte na idei

Idea uzyskała możliwość wejścia na nowy poziom realizacji dzięki zainteresowaniu pomysłem Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, który stał się partnerem Fundacji Pomysłodalnia.

– Teatr polski poza Polską to zjawisko, któremu z racji swojej misji Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego powinien przyglądać się ze szczególną uwagą. Tym bardziej, że inicjatywy artystyczne podejmowane przez Polaków rozsianych po całym świecie – choć niezwykle cenne – bardzo często pozostają nieopisane – i to w wielu wymiarach. W przypadku historycznej już działalności Instytut od kilkunastu już lat opiekuje się archiwum londyńskiego Związku Artystów Scen Polskich, tworzy także cyfrowe depozytorium, które – jak planujemy – powinno stać się zalążkiem przyszłego cyfrowego archiwum innych teatrów polskich działających poza granicami RP. Jeśli chodzi o wymiar współczesny – chcemy wspierać tworzenie sieci współpracy pomiędzy artystami, która powstaje za sprawą Fundacji Pomysłodalnia. Chętnie podejmiemy się także pośredniczenia w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy instytucjami teatralnymi działającymi w Polsce a polskimi artystami spoza kraju. Zależy nam także na dokumentowaniu ich bieżącej działalności i umieszczanie tych informacji w naszych bazach dostępnych na stronach encyklopediateatr.pl oraz e-teatr.pl – powiedział Jarosław Cymerman, zastępca dyrektora Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego ds. programowych.

Projekt uzyskał dofinansowanie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, rozpoczął się proces: powstała strona internetowa zawierająca m.in. mapę teatru polskiego poza Polską, informacje bieżące o działalności teatrów na całym świecie (w tym m.in. lista premier), relacje, galerie zdjęć, filmy z wydarzeń, wywiady oraz kanały w mediach społecznościowych (grupa na Facebooku i kanał na YouTube)

Zobacz stronę: teatrpozapolska.pl

I Zjazd Unii Teatrów Polskich poza Polską

Powołana w zeszłym roku Unia Teatrów Polskich poza Polską miała okazję do rozwinięcia formuły poprzez wymianę doświadczeń, informacji oraz kontaktów przez jej sygnatariuszy i uczestników Zjazdu, który towarzyszył VI Międzynarodowemu Festiwalowi Monospektakli MonoWschód, organizowanemu co dwa lata, na przemian z Wileńskimi Spotkaniami Sceny Polskiej, przez Polski Teatr „Studio” w Wilnie.

Oprócz rozmów kuluarowych uczestnicy Zjazdu mieli możliwość wyartykułowania opinii i komentarzy podczas debaty. M.in. Konrad Imiela, dyrektor artystyczny Teatru Muzycznego Capitol we Wrocławiu, zapraszał do wzięcia udziału w Przeglądzie Piosenki Aktorskiej:

Patrycja Zając, aktorka dwujęzycznego Teatru Lustro Sceny / The Mirror of Stage z Edynburga przedstawiła ideę swego teatru:

Więcej głosów: Debata w ramach Zjazdu Unii Teatrów Polskich poza Polską (Playlista)

W ramach zjazdu odbyły się również warsztaty specjalistyczne: „Aktor totalny. Master class Konrada Imieli” oraz „Jeśli masz dobry pomysł, pieniądze się znajdą. Praktyczne wskazówki na temat finansowania idei”, „Twój teatr w mediach społecznościowych. Praktyczny warsztat prezentujący nowe i skuteczne formy promocji” prowadzone przez Fundację Pomysłodalnia.

– Wszystkie zaoferowane warsztaty były dla mnie jako osoby działającej w przestrzeni teatralnej oraz prowadzącej projekty kulturalne i artystyczne na emigracji, a co za tym idzie borykającej się z bardzo specyficznymi dla tej grupy artystów problemami, niezwykle pomocne i rozwijające. Warsztaty teatralne z dyrektorem artystycznym Teatru Muzycznego Capitol we Wrocławiu pokazały mi od strony muzycznej nowe narzędzia w pracy nad spektaklem. Natomiast wiedza wyniesiona z pozostałych warsztatów na pewno posłuży mi i innym członkom zarządu w budowaniu marki i wizerunku założonego przez nas niedawno w Brunszwiku stowarzyszenia kulturalnego – podsumowała pracowite dni w Wilnie Zofia Delest z OFF Theater Zigarre.

Fenomen nie tylko do opisania

Już kilkumiesięczna praca nad projektem uzmysłowiła skalę zagadnienia, jakim jest polska aktywność teatralna poza Macierzą. Po trosze czujemy się jak Indiana Jones, który dotarł do „Rękopisu znalezionego w Saragossie”. Zdobywane podczas kwerend i dziesiątków rozmów informacje otwierają kolejne szufladki ogromnej, powiększającej się dosłownie z dnia na dzień, szkatuły wzruszeń i olśnień. Budzi radość ogromna różnorodność form i tematów, którą spina polskość bez terytorialnych granic. Różny jest poziom artystyczny teatralnych inicjatyw, ale nie to jest najważniejsze w tym przypadku, bo niezwykła pasja, która nakazuje działać twórcom, najczęściej kosztem wielu wyrzeczeń, jest wartością ponad wszystko i zasługująca na wszechstronne, dobrze celowane wsparcie.

Obserwując rozrastającą się bazę teatrów, twórców i spektakli, można bez cienia bombastycznego nadrangowania stwierdzić, że mamy do czynienia z fenomenem dotychczas nieopisanym a nie tylko opisania godnym. Wielki potencjał idei zasługuje na stałą, standaryzowaną informację, promocję i wsparcie. Warto wypracować stały mechanizm, którego fundamentami mogą być różne instytucje (m.in. agendy rządowe, samorządowe, teatry publiczne), bo zadań do wykonania mamy sporo. My, czyli Macierz albo, jak mawiają czasami o nas nieco złośliwie na Kresach, Koroniarze (uśmiech). Bo bez względu na to, co by się nie działo, teatr musi grać: