Pandemia i związane z nią obostrzenia rozmyły czasowe granice minionego i obecnego sezonu teatralnego. Niektóre teatry już od jakiegoś czasu działają na pełnych obrotach, inne dopiero przygotowują się na przyjęcie widzów. Mimo że okres lockdownu na jakiś czas sparaliżował stacjonarne działanie instytucji kulturalnych, to trudno było mówić o sezonie ogórkowym w wypadku większości teatrów, które przestawiły się na inne formy komunikacji z widzami: zaczęły masowo udostępniać archiwalne rejestracje spektakli, nagrywać spektakle na żywo i prezentować na różnych platformach oraz realizować czytania performatywne – w tym te pokazywane na kilku kamerach w prywatnych mieszkaniach aktorów.
mat. ADiT
Wbrew pozorom Agencja Dramatu i Teatru ADiT miała wiele zadań polegających na dostosowaniu umów i pozyskaniu praw autorskich na nowe pole eksploatacji: internet.
Głód wydarzeń kulturalnych był ogromny. Jednocześnie teatrom, będąc w trudnej sytuacji, zależało na bezkosztowych zgodach. Na szczęście agencje zagraniczne w większości wychodziły nam naprzeciw, rozumiejąc okoliczności pandemii, i zgadzały się na bezkosztowe transmisje na żywo o charakterze jednorazowym lub na symboliczne koszty licencji załatwianych szybko, często "na teraz". Pomimo że każdy z nas borykał się z różnymi problemami, jakie spowodowała pandemia, próbowaliśmy sobie wszyscy nawzajem pomagać. W tych niełatwych okolicznościach mogliśmy obejrzeć wiele wartościowych spektakli, przygotowanych specjalnie dla internautów. Trudno wymienić wszystkie wydarzenia, które miały miejsce w tym dziwnym okresie od 12 marca do 31 sierpnia.
Do tych najgłośniejszych, które zgromadziły rzeszę widzów przed ekranami należą "Męczennicy" Mariusa von Mayenburga w reżyserii Grzegorza Jarzyny z TR Warszawa czy "Wyjeżdżamy" Krzysztofa Warlikowskiego na podstawie tekstów Hanocha Levina. Sztuki tego ostatniego zresztą cieszyły się ostatnio sporym powodzeniem. W ramach internetowego festiwalu Kosmopolis 2020 można było zobaczyć m.in. "Requiem" Hanocha Levina (tłum. Irit Amiel) w reżyserii Macieja Gorczyńskiego z Teatru Barakah. Teatr Supernova prapremierowo wystawił "Chudego żołnierza" na krakowskim Kopcu Kościuszki (reż. Jakub Kowalik). W Teatrze im. A Mickiewicza w Częstochowie pokazano online "Sprzedawców gumek" w reżyserii Andrzeja Bartnikowskigo, a Teatr Śląski w Katowicach udostępnił rejestrację spektaklu "Jakobi i Leidental" (reż. Joanna Zdrada).
W sieci oraz na żywo można było zobaczyć realizacje sztuk opublikowanych niedawno w naszych antologiach, m.in. autorstwa Wiktora Szenderowicza (rejestracja "Ludzi i aniołów" w reż. Wojciecha Adamczyka w Teatrze Współczesnym w Warszawie, czytanie "Poszkodowanego Goldinera" w elbląskiej Bażantarni w wykonaniu aktorów Teatru Sewruka: Irenay Adamiak, Mariusza Michalskiego, Krzysztofa Bartoszewicza) czy Volkera Schmidta ("Całkiem fajnie" w Teatrze Bogusławskiego w Kaliszu w reżyserii Radosława B. Maciąga i "Rowerzyści" w stołecznym Teatrze Dramatycznym w reżyserii Adama Sajnuka). Jeśli chodzi o czytania performatywne online, niektóre miały oryginalną formę artystyczną, wymyśloną koncepcyjne właśnie dla tego medium, jak np. nagrane przez Stowarzyszenie Słowem Kulturalni w Gdańsku czytanie sztuki "Pan Hoho" Witolda Dulęby czy "Niclandu" Anny Burzyńskiej w reżyserii Piotra Jankowskiego, ale nawet nagrania tradycyjne dawały nam radość i poczucie obcowania z teatrem. Teatr Dramatyczny w Warszawie czytał sztukę Andrzeja Błażewicza "Polskie rymowanki czyli ceremonie" w reżyserii autora, zaś w ramach projektu PC Drama w Klubie Żak przeczytano na żywo nowo napisaną przez Mariusza Babickiego"Farsę narodową". Również dzieci zostały zaproszone przed ekrany smartfonów i komputerów. Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu udostępniło nagrania spektakli Maliny Prześlugi: trzy części cyklu "Chodź na słówko". Wiemy z niektórych źródeł, że i dorośli bawią się na tych spektaklach świetnie...
Miło nam też donieść, że październikowy Festiwal Sztuk Czytanych w Teatrze WARSawy, współorganizowany przez ADiT, zaowocował pod koniec tego sezonu dwiema prapremierami: "Incognito" Nicka Payne'a w reżyserii Kamili Straszyńskiej oraz "Dzwonię do moich braci" Jonasa Hassena Khemiriego w reżyserii Marty Malinowskiej. Trudno było nadążyć za wydarzeniami − choćby tymi organizowanymi przez Teatr Żydowskie czy Teatru Kwadrat, które regularnie udostępniały rejestracje i wirtualne czytania. Z kolei Teatr Telewizji pokazał nagranie spektaklu granego dla pustej jeszcze widowni - chodzi o "Wykapanego zięcia" Krzysztofa Kędziory w reż. Pawła Szkotaka w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Ostatnim większym wirtualnym wydarzeniem był Festiwal Teatru Ukraińskiego Wschód-Zachód, w ramach którego pokazano rejestracje spektakli i czytań wielu sztuk ukraińskich w tłumaczeniu Anny Korzeniowskiej-Bihun. Większość z nich została opublikowana w antologii dramatu ukraińskiego "Współczesna dramaturgia ukraińska. Od A do Ja".
W trakcie najintensywniejszej społecznej izolacji prowadziliśmy również rozmowy online z autorami i tłumaczami. Wydaliśmy dwujęzycznego (po polsku i w jidysz) "Dybuka" Szymona An-skiego w tłumaczeniu Michała Friedmana w 70. rocznicę upaństwowienia Teatru Żydowskiego. Mimo lockdownu swoje archiwa udostępniło nam wiele teatrów, w tym Narodowy Teatr Izraelski Habima. Dziękujemy Litewskiej Bibliotece Narodowej za nieocenioną pomoc w odnalezieniu plakatu spektaklu „Dybuka” w wykonaniu Trupy Wileńskiej sprzed stu lat. W redakcyjnym przygotowaniu jest również "Trylogia klimatyczna" Thomasa Köcka w tłumaczeniu Jacka Kaduczaka. "Trylogia klimatyczna" to wielokrotnie nagradzany postdramatyczny tryptyk jednego z najważniejszych austriackich dramatopisarzy młodego pokolenia. W dalszych planach jest m.in. antologia sztuk Mariusa von Mayenburga.
Zapowiada się intensywny i dynamiczny nowy sezon teatralny. Dlatego życzymy nam wszystkim, ludziom teatru, aktorom działającym na pierwszym froncie, a także widzom − sprzyjających okoliczności, poczucia bezpieczeństwa i wzajemnej uważności, żeby móc powrócić do normalności w czasach nienormalnych; uczestniczyć w życiu kulturalnym i razem chłonąć sztukę teatru.