„Bambi, opowieść leśna” w reż. Arkadiusza Klucznika z Teatru Lalek Pleciuga w Szczecinie na X Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Karuzela NATURATYKA w Łodzi. Pisze Klaudia Stępień-Kowalik.
fot. Piotr Nykowski / mat. teatru
Spektakl Bambi, opowieść leśna miał swoją premierę 19 września 2020 roku. Podczas X Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Karuzela Naturatyka 2021 najmłodsi widzowie, wraz z rodzicami i opiekunami, dysponowali możliwością zapoznania się z ekranową projekcją spektaklu. W ramach łódzkiego wydarzenia przydzielono go do kategorii „Granie na ekranie”, czyli oglądania spektaklu w formie kinowej w teatrze. Taka forma zapoznania się ze spektaklem nie wpłynęła jednak, w moim mniemaniu, w żaden sposób na jego negatywny odbiór.
Bambi, opowieść leśna okazała się magiczną, przepełnioną kolorami i dźwiękami realizacją teatralną, dzięki której widownia zobaczyła codzienne zmagania zwierząt zamieszkujących las. Spektakl zaproponowany przez Teatr Lalek Pleciuga w Szczecinie łączy w sobie elementy typowe dla teatru lalek i teatru tańca, za których pośrednictwem pokazano nie tylko trudy wychowania oraz dorastania, ale i przeszkody, z którymi muszą się zmagać bohaterowie spektaklu. Odnalezienie przez nich własnego miejsca w rzeczywistości podporządkowanej konkretnym ideom i koncepcjom nie ma racji bytu, gdy pozbawia każdego z nich uśmiechu na twarzy.
Bambi, opowieść leśna jest adaptacją teatralną powieści o tym samym tytule austriackiego pisarza żydowskiego pochodzenia – Felixa Saltena. Najbardziej znaną ekranizacją powieści jest disneyowska animacja z 1942 roku (Bambi), która doczekała się swojego midquela. Podobnie jak w przypadku wersji kinowych głównym bohaterem spektaklu jest krnąbrny i przywiązany do matki jelonek Bambi – syn władcy lasu i spadkobierca leśnego tronu, który podobnie jak ludzkie dzieci jest zafascynowany otaczającą go rzeczywistością. Na początku zwierzątko nie zdaje sobie jednak sprawy z czyhających w lesie niebezpieczeństw, a dopiero nabyte umiejętności i doświadczenia wyostrzają jego zmysły, kształtując również jego tożsamość. Bohater kilkukrotnie zadaje te same pytania, aby zrozumieć i zinterpretować świat, który postrzega przez pryzmat zgromadzonej wiedzy i uzyskanych przez matkę informacji, np. dla młodego jelonka motyl jawi się jako latający piękny kwiat, a konik polny jako niesforna trawa, wznosząca się pod wpływem każdego podmuchu wiatru. Dzięki temu widz obserwuje jego stopniową wewnętrzną i zewnętrzną przemianę, której świadectwem jest chęć walki o najbliższych i ochrona lasu, w którym dorastał.
Dodatkowo najmłodsi wraz z bohaterami dowiadują się znaczenia poszczególnych słów, dzięki którym, jeśli nadarzy się taka okazja, będą w stanie odróżnić dobro od zła, np. w odpowiedzi na pytanie, czym jest niebezpieczeństwo, dzieci uzyskują odpowiedź, że to wtedy „jak trzeba szybko uciekać”. W jaki więc sposób wyjaśnić dzieciom, co oznacza zuchwałość, pycha, a nawet śmierć? W przypadku Bambi, opowieści leśnej twórcy zdecydowali się na wykorzystanie scen z udziałem głównych bohaterów, w tym Bambiego i jego matki, w których światło, muzyka i scenografia stały się niezbędnymi elementami przeniesionej na deski teatru historii, a walka o życie, chęć czynienia dobra i miłość, zdolną do licznych poświęceń, zobrazowano poprzez zabawne, a czasami niemal poetyckie dialogi.
Na uwagę zasługują ciekawe kostiumy, przygotowane z niewielkich skrawków materiału, podkreślające dziki i nieposkromiony charakter obszarów leśnych i ich mieszkańców. Fantazyjne maski jeleni, które aktorzy mieli na głowach, także przygotowano z części materiałów, dzięki czemu odgrywane przez aktorów zwierzęta zwracały na siebie jeszcze większą uwagę, zwłaszcza najmłodszej części widownii. Warto przy tym zauważyć, że pozostali aktorzy, odgrywający role innych mieszkańców lasu, poruszali kukiełkami przedstawiającymi zwierzęta położone najniżej w hierarchii, np. jeża, konika polnego, i stanowili odrębne podmioty (aktorzy ubrani w czarnych, jednolitych strojach, niebiorący bezpośredniego udziału w spektaklu), które napierając na siebie, kreowali sceniczny ruch, odgrywając następujące po sobie scenki.
Zastosowana w spektaklu muzyka stanowiła nieodłączny element wykreowanej rzeczywistości, gdyż kształtowała napięcie, pobudzała wyobraźnię, a przede wszystkim wpływała na uczucia widzów, które wznosiły się i opadały z każdą kolejną sceną. Światło było bez wątpienia jednym z najważniejszych i najciekawszych elementów. Dzięki wykorzystaniu różnorodnej gry świateł świat przedstawiony mienił się barwami ciepłego szafiru, pożółkłej zieleni, krwistej czerwieni i radosnej żółci. Mroczna poświata dawała upust skrywanym na dnie serca lękom i smutkom, a scenografia czyniła spektakl atrakcyjnym i przystępniejszym w odbiorze. Za pośrednictwem prostych, aczkolwiek przyciągających uwagę, rekwizytów rzeczywistość stawała się zdynamizowana, niejednoznaczna, a także poddająca się woli i działaniom bohaterów. Przesuwane drzewa umożliwiły twórcom zagospodarowanie przestrzeni, którą wypełniało światło, zmieniające się pod wpływem zgromadzonych emocji. To właśnie dzięki niemu widzowie zdawali sobie sprawę nie tyle z następujących po sobie scen, ile z nadchodzącego niebezpieczeństwa, którego nagłym zwiastunem miał być dym teatralny i pojawienie się psów należących do człowieka – najgroźniejszego i najbardziej niszczycielskiego drapieżcy w ekosystemie, atakującego domostwa bezbronnych mieszkańców puszczy.
W oczach zwierząt ludzie jawili się jako źródło niszczycielskiej siły zagrażającej otaczającej ich przyrodzie. Widzowie nie mieli sposobności zobaczyć ich bezpośrednio, gdyż człowiek został jedynie przedstawiony jako cień poruszający się gdzieś w oddali. Ten zabieg uczynił jego postać jako tajemniczą i pozbawioną materialnego kształtu, a więc nieuchwytną i trudną do zinterpretowania przez zwierzęta. Niezauważalny z pozoru wątek degradacji środowiska naturalnego dział się obok głównej historii dorastającego jelonka. Ze spektaklu wyłania się krytyczny obraz rzeczywistości, w której człowiek doprowadza do odzierania natury z resztek podmiotowości na rzecz własnych ambicji i celów. W środku tego całego konfliktu umieszczono historię Bambiego, który dojrzewając, dostrzega ciężar spoczywających na jego barkach zadań i obowiązków, które przejmie po swym ojcu – potężnym władcy dzikiej kniei.