HISTORIA Matki Courage i jej dzieci różni się pod jednym względem od wielu dzieł Brechta: występują w niej ludzie żywi i to, co się z nimi dzieje, ma pozory historycznej i ludzkiej prawdy. Wiedza o dialektyce i prawach historii nie potrafiła w tym dziele zastąpić prawdy o samym człowieku jako o ofierze wojny. Matka Courage zwyciężyła historię, chociaż historia okazała się silniejsza od niej. Historiozoficzna przekora starej markietanki stała się kiedyś powodem wielu do niej pretensji. Dziwiono się, że Matka Courage, która tak wiele przeżyła, nie umiała ze swoich przeżyć wyciągnąć odpowiednich wniosków. Jej stosunek do historii i wojny jest taki sam na początku, kiedy w wojnie widziała jeszcze źródło życia, jak na końcu, kiedy znalazła w niej ruinę i śmierć. Nie zorientowała się nawet (co bardzo jej miano za złe), jaka to była wojna, która dawała jej zarobki i zabierała dzieci - dobra czy zła, sprawiedliwa czy zaborcza. Troskę o klasyfikację wojny trzydziestoletniej i ocenę własnej świadomości zostawiła teatralnym krytykom. Za wiele miała własnych kłopotów, trudno się jej nawet dziwić.

Nie można zresztą powiedzieć, że postacie "Matki Courage" cierpią na brak świadomości. Matka, Kapelan i Kucharz rozumieją dostatecznie wiele, prawie tyle samo co autor, stać ich na wartościujące uogólnienia, prozą i wierszem, nie stać ich tylko na wnioski, dotyczące ich własnej postawy. Myśl o sprzeciwieniu się złu nie przechodzi im nawet przez głowę. Trzeba być doprowadzoną do ostateczności kaleką, żeby się zdobyć na straceńczy czyn Katarzyny. Wymowa tego dzieła jest okrutna i beznadziejna. Nie tylko wojna wydaje się tu koszmarem. Koszmarem są ludzkie reakcje na bezsens świata, poczucie niemożności i bezsiły, by czemukolwiek przeciwdziałać. Pieśń Matki Courage "O wielkiej kapitulacji" brzmi jak "deklaracja ideowa" szarego człowieka wobec niszczącego fatalizmu wojny. W innej kronice historycznej Brechta, napisanej parę lat później, nie ma już prostego człowieka wplątanego w wielką historię. Matka Courage, powstała w roku 1938, ponios