Wspaniały wiek dwudziesty przyniósł ludzkości kilka podarunków, bez których mogłaby się doskonale obejść. Wśród nich są ponure zagadki, nad rozwiązaniem których głowimy się od kilku dziesiątków lat, niby z jakimś skutkiem, ale wracamy do nich co pewien czas... i to by raczej świadczyło, że czekają one jeszcze na pełne rozwiązanie. Cały wstęp polityczno-społeczny do drugiej wojny światowej jest opisany na płaszczyźnie naukowej, sama wojna także; w odniesieniu do jednego i drugiego okresu dysponujemy wielką, choć może ciągle jeszcze za małą, liczbą pamiętników, zeznań, dokumentów. Wiemy bardzo dużo i bardzo mało. Jest nieustającym obowiązkiem ludzi piszących, by pokolenia urodzone po wojnie były informowane o jej przebiegu i straszliwych skutkach, by niepamięć nie pokryła czegoś, co nie jest tylko opowieścią o zbrodniach, lecz i przestrogą. Historia uczy życia przez rozumiejący kontakt z przeszłością, każe zgłębiać mechan