We właśnie otwartym Muzeum Historii Żydów Polskich, na wystawie dokumentującej ich tysiącletnią historię, teatr pojawia się w dziale "Wyzwania nowoczesności 1772-1914" - pisze Anna Kuligowska-Korzeniewska w Teatrze.

Poprzednie działy to: "Las", "Pierwsze spotkania 960-1500", "Paradi-sus judaeorum 1569-1648", "Miasteczko 1648-1772". Oczywiście, nie dziwi takie ulokowanie sztuki scenicznej. Dopiero wiek XIX w życiu diaspory żydowskiej był okresem wielkich przemian. Żydzi przekroczyli granice, wyznaczone poprzez język, obyczaje i surowe zasady religijne. Zaczęła rozwijać się kultura świecka, której fundamentem był język Żydów aszkenazyjskich, zamieszkujących od kilkuset lat Europę środkową i wschodnią. O tym właśnie informuje tablica otwierająca część literacko-teatralną: Tylko poprzez język jidysz pisarze i artyści mogli nawiązać kontakt z masowym odbiorcą. Rozwijały się nowe formy żydowskiej kultury. Jidyszowa prasa i literatura współzawodniczyła ze świętymi księgami, teatry i publiczne wykłady walczyły z miejscami, gdzie je studiowano, a sławni pisarze i aktorzy konkurowali z rabinami i kaznodziejami. Żydzi masowo oglądali lekkie operetki i czyta