Muzeum Pana Tadeusza zaprasza na wystawę czasową poświęconą „Dziadom” Adama Mickiewicza. Celem ekspozycji jest przyjrzenie się rozbudowanemu uniwersum dzieła poprzez zaprezentowanie ogromnego potencjału etnograficznego, literackiego i scenicznego tkwiącego w utworze Mickiewicza.
fot. Portret Adama Mickiewicza Władysława Ciesielskiego / Muzeum Narodowe w Warszawie / Wikipedia
Impulsem do stworzenia wystawy jest kontekst polityczny arcydramatu, a właściwie rola jego konkretnej inscenizacji – „Dziadów” w reżyserii Kazimierza Dejmka zrealizowanych w Teatrze Narodowym, ściągniętych z afisza na początku 1968, uznawanych powszechnie za pewien katalizator Wydarzeń Marcowych.
Stanisław Wyspiański, który jako pierwszy podjął próbę wystawienia względnej całości Mickiewiczowskich „Dziadów”, pisał o swoim projekcie inscenizacyjnym: „To będzie się w teatrze grać, co znamy wszyscy, co cała publiczność polska na pamięć zna”. Słowa autora „Wyzwolenia” wskazują na określony sposób funkcjonowania arcydramatu w polskiej kulturze, jego siłę, która od czasów Wyspiańskiego uległa przecież intensyfikacji.
Przejście przez muzealną ekspozycję jest spotkaniem z unikatowymi obiektami z kolekcji Ossolineum oraz kilkoma wybranymi wątkami „Dziadów”: poczynając od materii czysto tekstowej, okoliczności powstania poszczególnych części, po szerokie spojrzenie na obrzędowy charakter dzieła i zawarty w nim motyw starcia dobra ze złem. Niezwykle istotną, wręcz dominującą płaszczyzną wystawy jest problem inscenizacji arcydramatu oraz towarzyszące mu przekonanie o pewnej romantycznej „asceniczności”. Mickiewicz w swojej słynnej „Lekcji XVI” mówił o „dwóch warstwach odrębnych” dramatu słowiańskiego, „napisaniu” i „wystawieniu”: „Dramat wymaga osadzenia na ziemi: potrzeba gmachu teatralnego, aktorów, potrzeba pomocy wszystkich rodzajów sztuki. W dramacie poezja przechodzi w działanie wobec widzów”. To kolejne „przejście” prowadzi do unaocznienia strategii inscenizacyjnych obranych przez najwybitniejszych twórców teatru, mierzących się z tekstem Mickiewicza. Sceniczne interpretacje arcydramatu – poczynając od zamysłu Stanisława Wyspiańskiego – zaistnieją w przestrzeni ekspozycji dzięki szeregowi autentycznych źródeł i dokumentacji, obiektom scenograficznym i kostiumom, fotografiom, fragmentom rejestracji, wspomnień, komentarzy. Ze szczególną uwagą potraktowany zostanie wrocławski projekt „Dziadów” „bez skrótów” Michała Zadary. Zgromadzone w sali „Powidoki” materiały są świadectwem złożonego i wieloetapowego procesu twórczego, którego wynikiem był kilkunastogodzinny spektakl – Święto Zmarłych i Święto Teatru jednocześnie.
Finał ekspozycji porusza problem politycznego „pobudzania do działania duchów opieszałych”, mitu siły sprawczej „Dziadów”. Kumulacja wielopoziomowych konfliktów, określana lakonicznie mianem Marca ’68, stanowi przejście od dramatu scenicznego do dramatu społecznego. Proces ten obrazujemy na podstawie losu konkretnej jednostki – biografii matematyka i wykładowcy Uniwersytetu Wrocławskiego Stanisława Hartmanna, odsuniętego od pracy dydaktycznej w wyniki antysemickiej nagonki.
„Dziady”. Przejście
wystawa czasowa
Muzeum Pana Tadeusza
Zakład Narodowy im. Ossolińskich
Kamienica Pod Złotym Słońcem
Rynek 6, 50–106 Wrocław
● 24 marca–31 lipca 2023
wstęp w ramach biletu do muzeum
● wernisaż: 24 marca 2023, godz. 18.00
wstęp wolny