W Arkadach Kubickiego Zamku Królewskiego w piątek wieczorem odbyła się premiera spektaklu teatralnego „Sąd Ostateczny. Rzecz o Karolinie Lanckorońskiej” w reżyserii Ewy Makomaskiej. Autorką sztuki jest lwowianka Elżbieta Lewak.
fot. proj. Kaja Łaszcz
„To spektakl o bolesnych chwilach naszej historii, o wielkiej kobiecie-patriotce” – powiedział szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Jan Józef Kasprzyk. Zwracając się do obecnych na spektaklu weteranów, których określił jako „drogowskazy budowania dumniej i niepodległej Polski”, powiedział, że Karolina Lanckorońska tak jak oni „walczyła aby Polska była wolna, aby była suwerenna”. „To będzie opowieść o części waszego życia – niezwykle trudnego, ale pełnego wiary i nadziei na lepszą dla Ojczyzny przyszłość” – mówił minister Kasprzyk.
Szef UdSKiOR przypomniał, że premiera sztuki zbiega się niemal dokładnie z dwudziestą rocznicą śmierci Karoliny Lanckorońskiej. „Jest więc w jakimś sensie pomnikiem złożonym tej niezwykłej kobiecie” – dodał Jan Józef Kasprzyk. Dodał, że równie symboliczne jest zorganizowanie tego spektaklu w Zamku Królewskim, który został zniszczony. „W zamiarze wrogów miał się nigdy nie podnieść, tak jak miała nie podnieść się Rzeczpospolita. A jednak podniosły się, bo jest w nas ten gen wolności i pragnienie służenia wspólnocie jaką jest naród i państwo” – powiedział.
Szef UdSKiOR odznaczył autorkę sztuki Elżbietę Lewak medalem Pro Patria, a reżyser spektaklu, Ewę Makomaską, medalem „Pro Bono Poloniae”. „+Wspomnienia wojenne+ Karoliny Lanckorońskiej po raz pierwszy trafiły w moje ręce około 2015 r., gdy bardzo intensywnie grałam w Polsce monodram Zbigniewa Chrzanowskiego +Z domu niewoli+ na podstawie wspomnień i poezji Beaty Obertyńskiej" – powiedziała w rozmowie z PAP przed czerwcową prapremierą autorka sztuki Elżbieta Lewak. „Dorastając we Lwowie, co roku 4 lipca wraz z gronem Polaków zjawiałam się na Wzgórzach Wuleckich, by oddać hołd zamordowanym tam w 1941 r. profesorom lwowskim” - dodała
Przyznała, że „dopiero lektura +Wspomnień wojennych+ uświadomiła jej, że do dziś nie wskazano konkretnych osób odpowiedzialnych za ten czyn”. „Wówczas pojawiła się we mnie prywatna potrzeba zadbania o to, by fakty dotyczące mordu lwowskiej inteligencji, które zanotowała w swoich wspomnieniach prof. Lanckorońska, dotarły do świadomości publicznej" - wyjaśniła. „Przynajmniej w taki sposób mogłam jako lwowianka odwdzięczyć się za jej wysiłek włożony w dojście do prawdy i sprawiedliwości w tej sprawie” - podkreśliła Lewak.
Urodzona w 1898 r. Karolina hr. Lanckorońska była arystokratką, historykiem sztuki, wykładowczynią Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, pisarką, żołnierzem Armii Krajowej, więźniem obozu koncentracyjnego Ravensbrück, oficerem prasowym 2. Korpusu Polskiego Polskich Sił Zbrojnych. Po 1945 r. była działaczką polonijną we Włoszech, m.in. inicjatorką i współzałożycielką Polskiego Instytutu Historycznego w Rzymie.
Karolina Lanckorońska była jedną z inicjatorek i fundatorek utworzenia w Wiecznym Mieście Polskiego Instytutu Historycznego, którego została dyrektorem. Wspierała także różne emigracyjne instytucje, fundowała stypendia dla polskich naukowców. Jednocześnie przez kolejne dekady prowadziła własną pracę naukową.
W 1994 roku przekazała Polsce zachowaną część kolekcji dzieł sztuki zgromadzonej przez jej ojca w Wiedniu. Dzieła, w tym dwa Rembrandta, otrzymał Zamek Królewski w Warszawie. Obdarowała także między innymi Zamek na Wawelu, Bibliotekę Jagiellońską, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Wojska Polskiego, Polską Akademię Umiejętności.
W 1997 roku, gdy kataklizmy nawiedziły zarówno Polskę, jak i Włochy, przekazała pieniądze na pomoc dla obiektów sakralnych, które ucierpiały w wyniku powodzi we Wrocławiu i trzęsienia ziemi w Asyżu.
Otrzymała liczne polskie odznaczenia, wśród nich Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych, Krzyż Armii Krajowej.
Zmarła 25 sierpnia 2002 r. w Rzymie.
Pracę nad scenariuszem umożliwiło stypendium „Gaude Polonia” przyznawane Elżbiecie Lewak przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za pośrednictwem Narodowego Centrum Kultury. Opieką artystyczną nad spektaklem objęła dr Ewa Makomaska, aktorka Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie, która jest zarazem odtwórczynią głównej roli.
Scenografię i kostiumy przygotowała Katarzyna Jeznach. Za oprawę muzyczną odpowiada dr Michał Piekarski. W spektaklu występują aktorzy Teatru Polskiego w Warszawie: Ewa Makomaska, Antoni Ostrouch, Marcin Jędrzejewski, Adam Biedrzycki, Dominik Łoś i Jakub Kordas.
Spektakl został zrealizowany dzięki dofinansowaniu Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.