Ruszają prace nad jednym z największych projektów digitalizacji i udostępniania zbiorów sztuki współczesnej w Polsce. W ramach projektu Otwarta Zachęta do 2023 roku do sieci trafi m.in. ponad 600 dzieł z kolekcji Zachęty — Narodowej Galerii Sztuki.
Dzięki pionierskiemu systemowi udostępniania zbiorów niektóre z nich — m.in. słynną Piramidę zwierząt Katarzyny Kozyry czy Nowotwory uosobione Aliny Szapocznikow — będzie można oglądać po raz pierwszy w technologii 3D. Powstanie także specjalne narzędzie online skierowane do nauczycieli, którego celem jest rozwijanie wśród uczniów zainteresowania sztuką.
Realizowany we współpracy Zachęty z Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych i Fundacją Centrum Cyfrowe projekt jest rozwinięciem konsekwentnie realizowanej przez galerię polityki otwartości.
Kluczowym zadaniem Otwartej Zachęty jest redukcja wszelkich barier technologicznych — prawnych, sprzętowych, kompetencyjnych czy tych wynikających z niepełnosprawności — w dostępie do cyfrowych zasobów i tworzonych przez galerię narzędzi. Do 2023 roku zdigitalizowanych i udostępnionych zostanie nie tylko 640 dzieł z kolekcji, ale także ponad 2000 materiałów kontekstowych, w tym m.in. katalogi wystaw, plakaty, fotografie, materiały edukacyjne, a nawet kroniki Koła Miłośników Sztuki. Dziesięć unikatowych dzieł z kolekcji Zachęty — w tym wspomniane rzeźby Katarzyny Kozyry i Aliny Szapocznikow — zostanie dodatkowo poddanych konserwacji i digitalizacji w technologii 3D.
W ramach projektu powstaną:
- stworzone specjalnie dla Zachęty narzędzie udostępniania i przeglądania zbiorów online, pozwalające na umieszczanie w sieci zdigitalizowanych dzieł sztuki współczesnej w formie znacznie bardziej zaawansowanej niż tradycyjnie publikowane w repozytoriach cyfrowe reprodukcje obrazów. Prezentowane dzieła, także te modelowane w technologii 3D, użytkownicy będą mogli swobodnie pobierać i wykorzystywać, co zmieni ich w czynnych uczestników sztuki i jej współtwórców.
- narzędzie online skierowane do nauczycieli, wykorzystujące kolekcję Zachęty do rozwijania wśród uczniów zainteresowania sztuką przekraczającego ramy szkolnej podstawy programowej. Ma ono na celu zachęcenie ich do własnych poszukiwań, odkrywania nowych form sztuki i eksperymentowania z nimi.
- narzędzie online skierowane do osób aktywnych kulturalnie, w tym osób z niepełnosprawnościami, które pozwoli na swobodne i łatwe odkrywanie zasobów sztuki współczesnej gromadzonych przez Zachętę, odpowiadające szczególnym potrzebom tych odbiorców m.in. poprzez zastosowanie takich rozwiązań jak audiodeskrypcja, opisy alternatywne czy tłumaczenie filmów na polski język migowy.
Równie ważnym zadaniem projektu jest redukcja barier prawnych ograniczających korzystanie z zasobów galerii, a co za tym idzie, większa otwartość. Zachęta już w 2011 roku — jako pierwsza instytucja w Polsce — udostępniła część prac z kolekcji na wolnych licencjach Creative Commons. Dzieła z naszych zbiorów są udostępniane w sposób jasno informujący odbiorców o prawach autorskich, czyli możliwości ponownego wykorzystywania kopii cyfrowych, powielania, modyfikowania, używania do celów zarówno niekomercyjnych, jak i komercyjnych, bez żadnych ograniczeń, ale z poszanowaniem praw osobistych twórcy.
Wszystkie cyfrowe narzędzia zostaną stworzone w oparciu o rozwiązania open source — po zakończeniu prac programistycznych ich kod zostanie udostępniony i będzie mógł zostać wykorzystany przez inne instytucje kultury. Do planowanego na zakończenie projektu hackathonu zostaną zaproszeni programiści, projektanci grafiki, twórcy interfejsów i menedżerzy projektów, by stworzyć własne aplikacje, projekty, a nawet dzieła sztuki z wykorzystaniem cyfrowej kolekcji Zachęty i opracowanych w trakcie trwania projektu narzędzi.
Partnerami Otwartej Zachęty są Fundacja Centrum Cyfrowe i Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych.
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych to stowarzyszenie osób, którym bliska jest sztuka współczesna, i które chcą aktywnie działać na rzecz wspierania działalności statutowej Zachęty. Odwołując się do misji założycielskiej z 1860 roku, Towarzystwo realizuje swe zadania poprzez zakup prac do kolekcji Zachęty, współorganizowanie programów edukacyjnych i wsparcie artystów. W 2020 roku TZSP razem z Zachętą zainicjowało program stypendialny 160/160, którego celem jest wsparcie artystów dotkniętych skutkami pandemii i praca nad kolekcją Zachęty. tzsp.art.pl
Fundacja Centrum Cyfrowe wspiera sektory kultury i edukacji w procesie transformacji cyfrowej. W Pracowni Otwierania Kultury realizuje projekty cyfrowe dla instytucji kultury, wspiera je w procesie digitalizacji zbiorów i prowadzi badania sektora kultury. W 2021 roku wydała raport Kultura w pandemii. Organizuje także szkolenia podnoszące kompetencje cyfrowe pracowników instytucji kultury. W projekcie Otwarta Zachęta Fundacja odpowiada za projektowanie narzędzi cyfrowych dla poszczególnych grup odbiorców i koordynowanie prac programistycznych. pracownia.centrumcyfrowe.pl