Tysiące widzów i setki uczestników warsztatów i wykładów, zaproszenia do współpracy międzynarodowej, nagroda na festiwalu „Boska Komedia” w Krakowie, rozwijanie działalności on-line oraz planowany remont pierwszej siedziby. Z takim bilansem zakończył się sezon Teatru 21 i Centrum Sztuki Włączającej.

W drugim sezonie Centrum Sztuki Włączającej zatytułowanym “Gap się!”, koncentrowano się na praktykach widzenia, etyce spojrzenia i brano pod włos kulturowe tabu związane z postrzeganiem niepełnosprawności w kulturze. Wychodząc od teorii intensywnego patrzenia, sformułowanej przez wybitną badaczkę kulturowych studiów nad niepełnosprawnością Rosemarie Garland-Thomson, włączano widza w obszar refleksji i działań.

Jedną z najtrudniejszych przeszkód na drodze do różnorodnego społeczeństwa jest bariera spojrzenia. Grupy wykluczone doskonale to wiedzą. Spojrzenie, które się na reprezentantów tych grup kieruje, jest zawsze albo nadmierne (i robi z innych ciał ciała monstrualne), albo nie ma go wcale (co dobrze ujmuje związek frazeologiczny “ominąć coś lub kogoś wzrokiem”).W ramach działań sezonu "Gap się!", poprzez szereg działań z pola artystycznego i kulturowego starano się zadać pytanie o praktyki wizualne, które pozwolą odzyskać ich obecność. Kategorią reprezentatywną dla tych nieobecnych w polu wizualnym grup jest niepełnosprawność.

Niepełnosprawność to nie tylko kategoria tożsamości, ale również kategoria kulturowa w której zawierają się mechanizmy innych wykluczeń – ze względu na rasę, płeć czy klasę społeczną, a które to niepełnosprawność przekracza jako nadrzędna - w tym sensie, że mimo, iż może dotyczyć osób reprezentujących wszystkie klasy społeczne, płcie, czy kolory skóry zawsze jest dostrzegana jako pierwsza.W cyklu działań artystycznych, edukacyjnych i naukowych, którym towarzyszyło hasło „Gap się!” sięgaliśmy nie tylko do własnych doświadczeń, ale równocześnie przywoływaliśmy dorobek zagranicznych badaczy i artystów podejmujących refleksję o niepełnosprawności na polu sztuki i nauki. Ich dokonania są na razie w Polsce słabo znane, a na Zachodzie przyczyniły się do zniesienia wielu barier społecznych i kulturowych między osobami pełnosprawnymi i osobami z niepełnosprawnościami.

“Trolle” - spektakl grany w zwykłej, szkolnej klasie

Sezon „Gap się!” rozpoczął się od wrześniowej premiery spektaklu „Trolle” w reż. Justyny Sobczyk. Najnowszy spektakl Teatru 21 dedykowany jest młodym widzom - uczniom klas I-III szkoły podstawowej. To zdarzenie teatralne zaprojektowane do grania w zwykłej, szkolnej klasie, w całości oparte na wzajemnym obserwowaniu się. W samym spektaklu prawie w ogóle nie padają słowa. Aktorzy Teatru 21 wcielają się w tytułowe trolle - mityczne stworzenia rzadko pokazujące się ludziom, żyjące w ukryciu, na uboczach, odrzucone przez innych. Spotkanie między aktorami i widzami wydarza się w spojrzeniach, przypadkowym lub zamierzonym dotyku, dzieleniu wspólnej przestrzeni, współbyciu. Po każdym spotkaniu dzieci z trollami odbywa się warsztat, który pomaga uczniom zebrać przemyślenia, doświadczenia i emocje towarzyszące temu niecodziennemu wydarzeniu.

Dom Tymczasowy Teatru 21 w Zachęcie 

Idealnym partnerem dla działań Teatru 21 w sezonie „Gap się!” (poświęconym kwestiom wizualności i widzialności) stała się Zachęta - Narodowa Galeria Sztuki. Na zaproszenie Roberta Rumasa - kuratora wystawy „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku” - Teatr 21 zajął jedną z sal tej ekspozycji. W zaaranżowanej przez Ewę Machnio sali wystawowej znalazły się między innymi scenografie i rekwizyty ze spektakli i performansów Teatru 21 a sama sala stała się jego Domem Tymczasowym. Wystawa była czynna od 19 października 2019 do 19 stycznia 2020. Podczas jej trwania odbyły się wykłady, spotkania, performanse i inne wydarzenia towarzyszące przygotowane przez Teatr 21.

Wykłady

W ramach sezonu „Gap się!” dział naukowo-badawczy Teatru 21 pod kierunkiem Justyny Lipko-Koniecznej przygotował program wykładów koncentrujących się wokół zagadnienia widzialności, spojrzenia i niepełnosprawności.Odbyły się wykłady dr Katarzyny Ojrzyńskiej „O patrzeniu na ludzką różnorodność i jej postrzeganiu", prof. Lennarda Davisa pt. “Gapienie się- obsesyjne patrzenie na biedę i niepełnosprawność”. Natalia Pamuła wygłosiła wykład „Strategie upamiętniania niepełnosprawności w przestrzeni publicznej”. Ostatnim z nich był wykład „(Kłopotliwa) widzialność protez. Design i niepełnosprawność” przygotowany przez Magdalenę Zdrodowską.Dyżur aktorskiOd listopada w każdy czwartek, w Domu Tymczasowym Teatru 21 w Zachęcie można było spotkać aktorów Teatru 21 na specjalnym dyżurze aktorskim. Przy okazji odwiedzania wystawy można było porozmawiać z nimi np. o pracy w teatrze, o ekspozycji, o planach na przyszłość.

Próby otwarte, czyli zobacz jak się pracuje

Teatr 21 zapraszał również na wspólne treningi aktorskie, podczas których można było przekonać się na własnej skórze, jak aktorzy przygotowują się do pracy na scenie.

Na co nie chcemy patrzeć?

Jakie obrazy są odrzucane lub marginalizowane w przestrzeni miasta? Na co i na kogo nie chcą się patrzeć mieszkańcy i mieszkanki Warszawy? W czerwcu i lipcu 2019 roku socjolożka dr Bogna Kietlińska i mgr Aleksandra Zalewska-Królak przeprowadziły dla Teatru 21 jakościowe badania eksploracyjne na temat "obrazów odrzuconych w przestrzeni publicznej”. Dzięki nim powstała lista obrazów najczęściej odrzucanych przez Warszawiaków, która została przetworzona przez artystę wizualnego Radka Stańca. Stworzył on pracę graficzną odwołująca się do gier ze spojrzeniem. Grafika w formie wielkoformatowych plakatów pojawiła się na terenie Warszawy w listopadzie.

„PokaZ’” - performans w reż Justyny Wielgus

Z inspiracji badaniami i grafikami powstał performans „PokaZ”, w reż. Justyny Wielgus i opracowaniu dramaturgicznym Justyny Lipko Koniecznej. “PokaZ” to spotkanie z osobami, które z różnych względów przyciągają intensywne spojrzenia i nie wpisują się we współczesną cielesną oraz społeczną normę. Siódemka artystów i artystek z obszaru teatru, tańca i performansu (Diana Bastos Niepce, Maciej Kasprzak, Michał Pęszyński, Aleksandra Skotarek, Wojciech Stępień, Helena Urbańska, Katarzyna Żeglicka) zaprasza widzów do stworzenia unikatowej sytuacji performatywnej.

Rozmowa bez słów

Pod koniec obecności Teatru 21 w Zachęcie odbyła się „Rozmowa bez słów” moderowana przez Justynę Wielgus. To format spotkania stworzony przez holenderską reżyserkę teatralną Lottę van den Berg. Od kilku lat rozwija ona wieloelementowy projekt, w którym widzowie współtworzą opowieść poprzez udział w szeregu sformatowanych w określony sposób konwersacji.

„Rewolucja, której nie było” w Zachęcie

Finisażem obecności Teatru 21 w Domu Tymczasowym w Zachęcie były dwa wyjątkowe pokazy “Rewolucji, której nie było” w reż. Justyny Sobczyk. Z tej okazji została wybudowana tymczasowa scena i widownia w jednej z sal wystawowych galerii Zachęta, gdzie spektakl został zaprezentowany 300 widzom.

Edukacja

28 i 29 września 2019 roku odbyła się konferencja „Szkoła oswajania” zrealizowania w partnerstwie z Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Konferencja miała charakter warsztatowo-dyskusyjny, i była wynikiem doświadczeń, obserwacji, refleksji zdobytych przede wszystkim w ramach trzyletniego projektu O!SWÓJ realizowanego przez Teatr 21 w warszawskich szkołach. Było to spotkanie nauczycieli, artystów, kuratorów, pedagogów teatru oraz badaczy, dla których ważna jest edukacja oparta na dialogu, szacunku dla różnorodności, otwarta na miasto i jego ofertę, nie uciekająca od wyzwań i problemów. Celem konferencji było wsparcie nauczycieli w procesie edukacyjnym za pomocą twórczych narzędzi z obszaru sztuki.

Od października do listopada 2019 Teatr 21 zorganizował rezydencję artystyczną, której uczestnikami byli uczniowie jednej z klas Technikum Kinematograficzno-Komputerowego im. Krzysztofa Kieślowskiego. W ramach tego wydarzenia odbyło się 8 spotkań, a efektem, działań były plakaty, filmy i zdjęcia przygotowane przez uczestników.

W ramach studiów podyplomowych “Pedagogika teatru” organizowanych przez Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, Teatr 21 prowadził zajęcia z "Teatru stosowanego". Teatr 21 został też zaproszony do prowadzenia warsztatów w ramach programu “Teatr - sztuka społeczna” organizowanego przez Teatr Realistyczny.

Działalność międzynarodowa

W czerwcu 2019 Fundacja Teatr 21 otrzymała, wraz z czterema partnerami z zagranicy, dofinansowanie na projekt “Trasna na line” z Programu Kreatywna Europa, w ramach którego przygotowywane są wspólne działania na skalę międzynarodową z zaprzyjaźnionymi teatrami z całej Unii Europejskiej. Oprócz Teatru 21 uczestnikami programu są także Moomsteatern (Malmö, Szwecja), The Blue Teapot Theatre Company (Galway, Irlandia), Compagnie de l'Oiseau-Mouche (Roubaix, Francja) i Theater Babel (Rotterdam, Holandia).

Pierwsze pięciodniowe spotkanie wszystkich Teatrów miało miejsce w Warszawie, w listopadzie. W tym czasie odbyły się m.in. pokazy performansu “Tisza be-Aw", warsztaty dla wszystkich uczestników, wykład prof. Lennarda Davisa “Gapienie się: obsesyjne patrzenie na biedę i niepełnosprawność” oraz panel “Visble/ Invisible” - poświęcony różnym strategiom sztuki inkluzywnej.

W ramach wizyt studyjnych w ramach programu “Trasna na line” dwójka aktorów Teatru 21 (Daniel Krajewski i Aleksander Orliński) razem z Justyną Sobczyk odwiedzili szwedzki teatr Mooms w Malmö. Pobyt ten stanowił okazję do spotkania liderów projektu “Trasna na line” w celu jego dalszego rozwijania. Była to również kolejna okazją do spotkania aktorów z różnych zespołów podczas wspólnych zajęć rozwijających ich warsztat aktorski. Podczas wizyty odbyła się otwarta próba do nowej premiery teatru Mooms oraz zorganizowany został międzynarodowy panel o kształceniu artystycznym aktorów z niepełnosprawnościami w Szwecji i na świecie. Podczas podróży studyjnej - dzięki prof. Barbarze Wilczek - udało nam się odwiedzić szkołę teatralną, która była partnerem teatru Mooms w realizacji projektu, w ramach którego część zespołu aktorskiego teatru Mooms ukończyła studia na wydziale aktorskim.

W ramach współpracy międzynarodowej miesięczną rezydencję artystyczną w Teatrze 21 / Centrum Sztuki Włączającej odbyła portugalska artystka Diana Bastos Niepce, która wzięła udział w performansie "PokaZ". Teatr 21 został zaproszony do współpracy przy nowym sezonie niemieckiego teatru Münchner Kammerspiele, jako jeden z kilku teatrów z Europy. Spektakl “Rewolucja, której nie było” został zaproszony na festiwal organizowany w ramach obchodów Europejskiej Stolicy Kultury w Galway, w Irlandii. Niestety w wyniku pandemii koronawirusa festiwal został przeniesiony na przyszły rok.

W sezonie 2019/2020 repertuar Teatru 21 skierowany był do zróżnicowanej i szerokiej widowni:

- “Rewolucję, której nie było” zagrano w Warszawie 4 razy

- “Trolle” odwiedziły 12 szkół, gdzie zagrano w sumie 17 spektakli dla uczniów klas I-III

- “Śmiertelnie trudna gra” - pokazano 2 razy w Warszawie

- “Tisza be-Aw” - 3 pokazy w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

- “PokaZ” - 4 razy w Warszawie

spektakle wyjazdowe:

- “Rewolucja, której nie było” odwiedziły Katowice (Festiwal Open The Door), Bydgoszcz (Festiwal Prapremier), Kraków (Międzynarodowy Festiwal Teatralny “Boska Komedia”)

- “Śmiertelnie trudna gra” pojechała na gościnny wyjazd do Mińska Mazowieckiego (Kultura Włączania)

W sumie na spektaklach Teatr 21 zobaczyło ponad 1700 widzów w ponad 20 różnych instytucjach w całej Polsce.

działania edukacyjne:

W ciągu sezonu przeprowadzono 22 warsztaty edukacyjne:

- 18 warsztatów dla dzieci po spektaklach Teatru 21 (“Trolle” i “Rewolucja, której nie było”).

- 4 warsztaty dla warszawskich nauczycieli

- 1 rezydencja artystyczna w szkole

W warsztatach uczestniczyło 398 osób (338 dzieci i młodzieży oraz 60 nauczycieli) w 13 instytucjach (1 technikum, 11 szkołach podstawowych oraz SCEK).

nagrody:

Spektakl “Rewolucja, której nie było” został uhonorowany przez międzynarodowe jury nagrodą na Festiwalu “Boska Komedia” w Krakowie. Nagrodę odebrała nasza aktorka - Aleksandra Skotarek.

Teatr 21 / Centrum Sztuki Włączającej w czasie kwarantanny

Epidemia koronawirus zmusiła Teatr 21 i Centrum Sztuki Włączającej do zmiany trybu swojej pracy i przeorganizowania działalności artystycznej. Od marca do końca czerwca wszystkie próby aktorskie zostały przeniesione na platformy on-line. W ramach programu “Pola ruchu”, w każdy poniedziałek udostępniano darmowe ćwiczenia on-line z “Gyrokinesis - łagodna aktywacja” (prowadzone przez Ulę Wojtkowiak). "Klauni, czyli o rodzinie. Odcinek 3" oraz "Indianie" - spektakle Teatru 21 - zostały pokazane on-line z napisami w języku polskim. Zrealizowany został program towarzyszący i przeprowadzone zostały rozmowy oraz webinaria on-line: “Matki rewolucji”, “Obrazy odrzucone”, “Rozmowa z aktorami Teatru 21”, “Niepełnosprawność i fotografia”. Artyści związani z performansem "PokaZ" (Justyna Wielgus, Helena Urbańska i Maciej Kasprzak) zostali zaproszeni przez Filipa Pawlaka do rozmowy on-line organizowanej przez Europe Beyond Access. Artystki Teatru 21 - Maja Kowalczyk, Aleksandra Skotarek i Justyna Wielgus - zostały zaproszone do rozmowy on-line, którą prowadził Sasa Asentic. Teatr 21 został zaproszony gościnnie do udziału w Międzynarodowej Letniej Szkole organizowanej przez Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach której pokazaliśmy naszą pracę i dorobek artystyczny.

W czerwcu wspólnie z Warszawskim Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń zorganizowana została pierwsza część cyklu warsztatów dla nauczycieli O!SWÓJ - edukacja włączająca.Przed wakacjami rozpoczęła się również praca nad dwoma nowymi projektami - "Strategie przetrwania" i "Exit", których pierwsze efekty już niedługo pojawią się on-line na stronie i social mediach Teatru 21. Projekty realizowane są w ramach programu "Kultura w sieci", współfinansowanemu przez Narodowe Centrum Kultury i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Z życia aktorów Teatru 21

Aktor Teatru 21 Grzegorz Brandt wziął udział w telewizyjnym programie “Down the Road. Zespół w Trasie” emitowanym na TTV i TVN. Aktorka Maja Kowalczyk wzięła udział w United Dance - Antwerpia Dance&Music&Art Workshop 2019 oraz w Laboratorium Taniec i Niepełnosprawność w Teatrze Rozbark organizowanym przez Europe Beyond Access i Instytut Muzyki i Tańca. W kawiarni Bílý Koníček czyli Biały Konik / Muzeum Etnograficznym można było obejrzeć wystawę prac plastycznych jednej z aktorek Teatru 21 - Celi Sobolewskiej.

Pierwsza siedziba Teatru 21 / Centrum Sztuki Włączającej

W listopadzie, jako jedna z kilku organizacji, Teatr 21 otrzymał dofinansowanie na Społeczną Instytucję Kultury. W tym samym czasie udało się znaleźć miejsce na długo wyczekiwaną siedzibę teatru i Centrum Sztuki Włączającej. Poszukiwanie przestrzeni dostępnej dla osób o różnej sprawności, okazało się być bardzo wymagające i długotrwałe. Znaleziona przez Fundację Teatr 21 przestrzeń to były sklep wielobranżowy przy placu Hallera. Jednak zanim będzie można zaprosić do niego pierwszych widzów, przestrzeń wymaga poważnego remontu i dostosowania. Bez pomocy sponsorów i prywatnych darczyńców zrealizowanie marzenia Teatru 21 o swojej własnej przestrzeni może okazać się trudne do spełnienia.

Jeśli podoba się Wam to co robi Teatr 21 / Centrum Sztuki Włączającej, to możecie wesprzeć działalność artystów z niepełnosprawnościami wpłacając darowiznę na remont ich pierwszej siedziby na warszawskiej Pradze.

Darowizny można wpłacać on-line na stronie: zrzutka.pl

Program Centrum Sztuki Włączającej jest współfinansowany przez m.st. Warszawa.