Właśnie zakończyła się 4. edycja programu OFF Polska, w ramach którego organizacje pozarządowe zgłaszały pomysły na realizację i eksploatację spektakli offowych. Zwycięskie wnioski otrzymały dofinansowanie na realizację projektu w wysokości od 30 000 do 90 000 zł.
fot. mat. Instytutu Teatralnego
Podczas tegorocznej edycji, między czerwcem a październikiem 2024 roku, powstały 22 spektakle, które zostały zaprezentowane 110 razy w całym kraju. Wśród nich znalazły się przedstawienia cyrkowe, muzyczne, taneczne i lalkowe oraz projekty wielopokoleniowe czy o tematyce feministycznej. Organizacje pozarządowe zgłaszające pomysły na spektakle uzyskały dofinansowanie o łącznej wartości 1 500 000 zł.
Za nami 4 edycja OFF Polska – powiedział Krzysztof Olichwier, koordynator programu. – Było intensywnie i ciekawie, jak zawsze różnorodnie, a co więcej w tym roku także trochę tęczowo. Dziękuję beneficjentom za interesujące spektakle, a zwłaszcza za spotkania z Wami. Dla mnie OFF to przede wszystkim spotkanie.
W ramach wszystkich edycji OFF Polska odbyło się łącznie 90 premier.
1. Nie tak Ty, reż. Marta Kuczyńska, Zuzanna Nir, Jacek Timingeriu | Stowarzyszenie KE-JOS-THE-AT-ER
Spektakl cyrkowo teatralny oparty na technikach współczesnej klaunady, gdzie postaci klaunów tworzone są na podstawie osobistych predyspozycji, doświadczeń i cech charakteru poszczególnych aktorów. Podstawowymi środkami wyrazu są tu emocje, ruch, taniec i cyrkowe sztuczki oraz muzyka. Spektakl dotyka trudnych tematów i emocji, jednak dzięki technikom współczesnej klaunady ściąga z nich zbędny patos i ciężar.
2. Pieśni codzienności, reż. Marcin Krzyżanowski | Fundacja Sztuk Krytycznych
Performans teatralno-muzyczny na podstawie „Szczelin istnienia” Jolandy Brach-Czainy i codziennych śpiewów żydowskich na wiolonczelistę, Chór Wydartych Domowych Kur, dwie aktorki, duet klezmerski, dźwięki wizualno-elektroniczne i wykład o codzienności.
3. 15 sekund sławy reż. Małgorzata Haduch | Fundacja Crush on Trash
Artystyczny sprzeciw wobec presji natychmiastowości niwelującej głębię odczuwania emocji, kontaktów międzyludzkich oraz ograniczająca możliwość bycia razem. Temat skoncentrowany jest na kluczowym zagadnieniu jakim jest czas, zarówno jako społeczne zjawisko jak i element kompozycji scenicznych.
4. Bajtle, reż. Iwona Woźniak | Fundacja Szafa Gra
Spektakl „Bajtle” autorstwa Darii Sobik wchodzi w dyskurs ze współczesnym ujęciem Śląska i śląskości. Artyści teatru zadają pytanie czym jest dla mieszkanek i mieszkańców terenu Górnego Śląska tożsamość, region, budowanie wspólnoty? Czym jest język śląski i jak jego różnorodność wpływa na młode pokolenie rdzennych mieszkańców regionu?
5. Sołtyski, reż. Weronika Fibich | Stowarzyszenie Kolektyw Kobietostan
Prawie co drugi sołtys w Polsce to sołtyska, a tylko 12% wójtów, burmistrzów i prezydentów stanowią kobiety – dlaczego? Twórczynie spotkały się z trzema sołtyskami, by z ich doświadczeń wysnuć opowieść, którą się teraz dzielimy. Pokazujemy kobiety, które mierzą się z trudnymi wyzwaniami – nie tylko z problemami polskiej wsi, lecz także z funkcjonowaniem we wciąż jeszcze męskim świecie polityki.
Spektakl dotyka różnych odcieni i aspektów naturalnego procesu, jakim jest starzenie. Siłą napędową do rozpoczęcia dyskusji są słowa aktorki, Geraldine Chaplin, która w jednym z wywiadów stwierdziła, że najtrudniejsze w starzeniu się jest to, że wraz z wiekiem człowiek staje się niewidzialny. Lęk przed starością łączy się nierozerwalnie z lękiem przed śmiercią. Lęk przed śmiercią przesłania inny lęk: lęk przed życiem. Spektakl zaprasza do rozmyślań na temat: przemijania, starości, śmierci i życia, które trwa mimo to.
7. Bal u heretyków, reż. Daniel Jacewicz | Stowarzyszenie Teatr Brama
Spektakl muzyczny o buntownikach, niezrozumianych, przestępcach, rewolucjonistach, prowodyrach, wieszczach i kaznodziejach. O tych wygnanych poza nawias społeczeństwa… Jak i kto może stać się heretykiem? Spektakl z muzyką na żywo, eleganckimi strojami, a także stryczkami, stosami, podtapianiem i torturami. „Głośno wyśmiejemy wszystko, co się da i skrycie zapłaczemy nad sobą. Znajdziemy sposób, żeby obrazić każdego na widowni.”
8. Wszechświęte, reż. Aneta Adamska-Szukała | Galicyjskie Towarzystwo Edukacyjne GATE
Scenariusz spektaklu został utkany z autentycznych historii – wspomnień babek, ciotek, prababek, wypisów z ksiąg parafialnych, materiałów historycznych, tekstów literackich, ale też z opisów własnych doświadczeń i snów. Ciało jako wehikuł pamięci pokoleniowej to ważny temat tej opowieści. Kobiety, które przekazują sobie w ciele doświadczenie miłości, macierzyństwa, ale też zapomniane traumy, cierpienia, bóle.
Tytuł spektaklu nawiązuje do nazwy szwedzkiej miejscowości, gdzie 25 lat temu doszło do brutalnego mordu na dwóch policjantach, wezwanych do pościgu za sprawcami napadu na bank. Rok przed tym tragicznym wydarzeniem znany szwedzki dramaturg Lars Noren rozpoczął więzienny projekt teatralny, zakończony spektaklem „7.3”, w którym zagrała trójka osadzonych.
10. Obywatel B., reż. Wojciech Wiński | Teatr Usta Usta Republika – Stowarzyszenie Artystyczne Usta Usta
W życie kulturalne kraju Obywatela B. już dawno wplątał się cień. Państwo wnikliwie przygląda się działaniom osób takich, jak on — niezależnych twórców, niepokornych i groźnych z punktu widzenia oficjalnie obowiązującej ideologii. Spektakl na poziomie narracji bliski jest kafkowskiemu zagubieniu w systemie zdehumanizowanej biurokracji, a także orwellowskiemu portretowaniu totalitarnej rzeczywistości.
Spektakl na podstawie najstarszego utworu poetyckego napisany w języku polskim, który został na nowo, oryginalnie ze staropolskiego na polski przetłumaczony przez filologa i reżysera Wojciecha Szelachowskiego. Utwór satyryczny i sarkastyczny, a zarazem memento. Twórcy pragnęli zobrazować piękno i kruchość, godność i marność, arogancję i skromność ludzkiego istnienia przy wykorzystaniu oryginalnej autorskiej techniki marionetek animowanych strumieniem powietrza, zwanych marionetkami wiatrowymi.
12. Księga znaku, reż. Paweł Passini | Stowarzyszenie Artystów „Bliski Wschód”
„Księga Znaku” to tytuł dzieła Abrahama Abulafii, kabalisty z Saragossy, który w XIII wieku postanowił zjednoczyć religie abrahamowe. W tym celu udał się do Papieża, który jednak zmarł w dniu jego przyjazdu. Kabalistę oskarżono o użycie czarów i skazano na stos. Jednakże po 40 dniach został uwolniony w tajemniczych okolicznościach. Po tułaczce udał się na małą skalistą wyspę Comino, gdzie próbował odnaleźć dar prorokowania medytując litery Imienia. Odrzucony przez ludzi – próbował nawiązać kontakt z Bogiem. A potem napisał księgę.
13. Very cheap, reż. Dominika Knapik, Patrycja Kowańska | Fundacja Kreatura
Sceniczny traktat-kabaret o paradoksach kapitalizmu i cenie sztuki, w którym artystki-freelancerki przymierzają maski Szekspirowskich (i nie tylko!) sex workerek. W realiach kapitalizmu zarówno sztuka, jak i praca seksualna posiadają status towaru. Generują lukratywne produkty: autentyczność oraz intymność, kreatywność i pożądanie. W tej quasi-erotycznej fraszce performatywnej Gruba i Głupia po raz kolejny prowokują: upolityczniają swoją cielesność, badają niepokój między materialnym przetrwaniem a twórczym rozkwitem.
Performerki opowiedziały herstorie lesbijki, Żydówki, emancypantki, pracownicy, migrantki. Autorki spektaklu badają swoje ciała za pomocą od lat ćwiczonych praktyk cielesnych, m.in.: masażu, jogi i tańca butoh. Jednocześnie mierzą się z tekstem „Spostrzeżenia nad ludźmi. Szczere wyznania Massażystki” Jadwigi Marii Strumff, która miała odwagę przekraczać ograniczenia stawiane jej płci, i która masując ciała swoich klientek – w zakamarkach warszawskich buduarów – docierała do herstorii bólów, radości, pożądań czy słabości kobiet.
15. Makbet idzie na wojnę, reż. Jerzy Lach | Fundacja Luna Plus
Spektakl plenerowy stworzony według „Makbeta” Williama Szekspira, który pozostaje nadal aktualny – szczególnie dzisiaj, w okresie zmian politycznych i wojny w Ukrainie. Twórcy wybierając ten dramat pragnęli odpowiedzieć na pytanie gdzie leży granica ludzkiej zachłanności w dążeniu do władzy? Czy istnienie człowieka jest możliwe bez walki? Czy Makbet, aby zdobyć władzę musi zabijać, czy musi iść na wojnę?
Do swojego świata zapraszają dragkingowie, czyli osoby odgrywające na scenie przerysowaną męskość. Na scenie zobaczymy kulisy ich sztuki, bo jest to spektakl o… robieniu spektaklu. Publiczność towarzyszy grupie dragowej w odważnych próbach wystawienia fragmentu „Snu nocy letniej” Szekspira, czyli „Śmiesznej tragedii, krótkiej ale nudnej, Tyzby, kochanki młodego Pirama”. Spektakl szekspirowski osnuty wokół płci, definiowanej na nowo poza męskością i kobiecością
17. Teresa, reż. Katarzyna Hora | Fundacja #wszystkierodzajeteatru
„Teresa” opowiada drogę kobiety, która chce zostać pisarką. Konfrontuje ze światem swoje próby tworzenia, starając się w ten sposób odnaleźć własną tożsamość, a także zyskać akceptację – zarówno rodziny, jak i własną.
Z gruntu feministyczna, egzystencjalna historia w krzywym zwierciadle ukazuje „dzień z życia” młodej kobiety, zagubionej w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości.
To opowieść o niepogodzeniu i trwaniu na przekór przeciwnościom losu. Jest rodzajem studium złożonych relacji międzyludzkich w obliczu problemów powojennej codzienności i różnic kulturowych, z ciepłą refleksją nad potrzebą bliskości i istotą człowieczeństwa. Sztuka inspirowana historią postaci opisanej w lokalnym mazurskim tygodniku – niemieckiej Żydówki zwanej przez powojennych mieszkańców Szczytna „ostatnią Mohikanką”.
19. Mały doktor wrócił, reż. Joanna Troc | Fundacja Teatr Czrevo
Młody Kurd przybywa do Polski. Jego marzeniem jest skończyć medycynę. Jest rok 1979. A może… jest rok 2021 i młody Kurd nie przybywa do Polski, bo umiera w Puszczy Białowieskiej na granicy polsko-białoruskiej. A może jest rok 1942 i to młody Polak przybywa do młodego Kurda, prosi go o wodę i coś do jedzenia? Spektakl przynosi inną, nową perspektywę w dyskursie na temat kryzysu na granicy polsko-białoruskiej.
20. To, co straszy, reż. Jacek Wilantewicz | Fundacja Studio 27
Spektakl przywołuje ludową wizję świata, porusza się w obszarach ludowego horroru i opowiada o siłach nadprzyrodzonych, takich jak diabły, mamuny, latawice. Historia rodem z tradycyjnych baśni, łączy w sobie elementy folkloru i wierzeń z obszarów polskiej wsi.
21. Nosferatu – dziennik zarazy, reż. Krzysztof Zemło | Fundacja Teatr Łątek
Spektakl inspirowany powieścią „Dracula” Brama Stokera oraz filmem „Nosferatu – symfonia grozy” w reżyserii Friedrich Wilhelm Murnau. Te zrealizowane już grubo ponad sto lat temu dzieła opowiadające historię wyprawy Jonathana Harkera do dalekiej Transylwanii i odwiedzin Hrabiego Drakuli w Londynie – stolicy ówczesnego świata, zrobiły wręcz zwrotną karierę, szczególnie w kulturze popularnej.
22. Superheroes, reż. Michael Vogel | Fundacja Działań Kreatywnych Coincidentia
Spektakl nie odżegnując się od archetypowych, antycznych korzeni (nie byłoby przecież mitu Supermana bez mitu Heraklesa) dążymy do stworzenia scenicznej fantazji na temat Arcyherosa naszych czasów – najnowszego bohatera, który stawiłby czoła wszelkiemu złu współczesności. Czy powołany do życia Superbohater zaangażuje się w zażegnanie konfliktów militarnych spędzających sen z powiek wrażliwszej części globu?
OFF Polska
Rozpoczęty w 2021 roku program dla teatrów niezależnych i alternatywnych. Celem Programu OFF Polska jest produkcja i eksploatacja spektakli teatru offowego. Dofinansowania projektów umożliwiają poszukiwania twórcze i realizację autorskich projektów artystycznych. Wspierają też profesjonalizację teatrów niezależnych i offowych w obszarze produkcji, dokumentacji i promocji spektakli oraz otwieranie ich na wyzwania związane z dotarciem do widza i poszerzania grona odbiorców.