Fundacja Rezonanse Kultury zaprasza w Zaduszki na Muranów, by wspólnie powspominać tuzy polskiego baletu.
fot. mat. organizatora
Będzie to wydarzenie specjalne, podczas którego skupimy się na historiach 4 tancerzy Teatru Wielkiego: Stanisławie Szymańskim, Gerardzie Wilku, Wojciechu Wiesiołłowskim, Marii Krzyszkowskiej. To im poświęciliśmy uwagę w przygotowanym komiksie, który w listopadzie będzie można obejrzeć w kawiarni Dobra Materia w formie wystawy.
2 listopada 2022 o godzinie 19.00 wystartujemy z wernisażem wystawy oraz performansem. Podczas wydarzenia dostępne będą bezpłatne egzemplarze komiksu, który przygotowaliśmy w formie papierowej specjalnie na tę okazję.
DZIADY BALECIARZE czyli rzecz o Staszku Szymańskim Gerardzie Wilku Wojtku Wiesiołłowskim i Marii Krzyszkowskiej...
Premiera | 2 listopada | 19.00 | kawiarnia Dobra Materia, ul. Nowolipki 13, Warszawa
Pomysł: Mikołaj Mikołajczyk
Rysunki: Łukasz Rochna
Skład: Marta Seredyńska
Performans: Emilia Sitarz, Kristina Liuba, Łukasz Rochna, Mikołaj Mikołajczyk
Produkcja: Fundacja Rezonanse Kultury
Partner: kawiarnia Dobra Materia, Andrzej i Marta, ul. Nowolipki 13
Dziękujemy: Oprawa obrazów i luster DARIUSZ DOBROSZ, ul. Smocza 2
Projekt współfinansowany przez m.st. Warszawa
Realizacja działań w ramach programu „Rezydencje Artystyczne. Białoruś i Ukraina”
Druk komiksu: Doktor Xero, ul. Nowolipki 13
Wystawa + odbiór komiksu w wersji papierowej w kawiarni Dobra Materia w listopadzie 2022
Zapraszamy do posłuchania podcastów o naszych bohaterach:
BALECIARZE:
GERARD WILK
Żył w latach 1944–1995. W wieku 13 lat, w tajemnicy przed rodzicami przystąpił do egzaminów do Szkoły Baletowej w Bytomiu, w której następnie zaczął naukę. W 1960 r. przeniósł się do warszawskiej szkoły baletowej, a w 1964 r. debiutował w tymczasowej siedzibie Teatru Wielkiego w Warszawie, w gmachu Teatru Roma. Od sezonu 1964/1965 Wilk był tancerzem Teatru Wielkiego w Warszawie, gdzie występował jako solista. Występował w takich baletach jak np. „Don Kichot”, „Panu Twardowskim”, „Święcie wiosny”, „Jeziorze łabędzim”, „Nokturn i Tarantela”, „Francesca da Rimini”, „Kopciuszku”, „Spartakusie”. Gerard Wilk spędził także kilka miesięcy w Centralnym Zespole Artystycznym Wojska Polskiego. Znamienna jest także jego współpraca z Krystyną Mazurówną, która w latach 60. XX w. otworzyła zespół taneczny o nazwie Fantom, do którego zaprosiła Wilka. Później występowali razem, m.in. w teledysku do piosenki „Kochać” Piotra Szczepanika. Wilk nie ograniczał się bowiem do klasyki, znany był również z występów w telewizyjnych filmach baletowych: „Fantomy” (reż. R. Pluciński, chor. K. Mazurówna), „Mimetyzm, czyli zniknięcie Honoriusza Subrac” (reż. S. Szlachtycz, chor. W. Gruca) i „Gry” (reż. G. Lasota, chor. C. Drzewiecki). Wystąpił też w programie telewizyjnym „Maskarada”, gdzie tańczył do muzyki jazzowej, a następnie w programie „Muzyka lekka, łatwa i przyjemna”. Można go także zobaczyć w dwóch filmach Stanisława Barei: „Małżeństwo z rozsądku” (1966) i „Przygoda z piosenką” (1968). W roli typowo aktorskiej wystąpił natomiast u Andrzeja Wajdy w „Przekładańcu” (1968). W 1979 r. wziął udział w zdjęciach do filmu baletowego ‘Podróż magiczna” (chor. Zofia Rudnicka). Jego ostatnia rola na deskach Teatru Wielkiego to Romeo w „Romeo i Julii” w 1970 r., kiedy to został też pierwszym solistą. W tym samym czasie zdecydował o opuszczeniu Teatru Wielkiego i stał się tancerzem Baletu XX Wieku Maurice’a Béjarta. Tańczył u niego do 1981 r., by następnie zamieszkać w Paryżu. Zaczął ta, udzielać lekcji w Szkole Tańca Andrzeja Glegolskiego, a także w Monachium, Berlinie, Florencji, Monte Carlo. Przyjeżdżał też szkolić tancerzy w Teatrze Wielkim w Warszawie. W 1994 r. wyreżyserował tu też operę „Wether” J. Masseneta.
STANISŁAW SZYMAŃSKI
Żył w latach 1930–1999. Był wychowankiem Szkoły Tańca Artystycznego Janiny Jarzynówny-Sobczak w Krakowie. Uczył się tam u Leona Wójcikowskiego, który ściągnął Szymańskiego do Warszawy. W latach 1948–1950 występował w zespole muzycznym Teatru Nowego. W sezonie 1950/1951 był solistą baletu w Operze Poznańskiej. W 1951 r. Szymański został wcielony do wojska, gdzie występował w Zespole Pieśni i Tańca Domu Wojska Polskiego w Warszawie. W 1956 r. został z kolei solistą baletu Państwowej Opery Warszawskiej. Od 1965 r. był solistą Teatru Wielkiego w Warszawie, a w latach 1967–1985 nosił tytuł pierwszego tancerza. Stworzył wiele kreacji w takich baletach jak np. „Romeo i Julia”, „Mazepa”, „Orfeusz”, „Pan Twardowski”, „Mandragora”, „Cudowny Mandaryn”, „Jezioro łabędzie”. Zasłynął w demiklasycznych tańcach solowych, w których demonstrował swobodę techniczną, zawrotne piruety, wysokość i lekkość skoku. W 1967 r. zatańczył w filmach telewizyjnych „Mars i Flora” (reż. K. Swinarski), „Trzy żywioły” (reż. R. Stando) i „Artysta” (reż. K. Nałęcki). W 1973 r. utrwalono także jego rolę Diabła w „Panu Twardowskim”. Jako jedyny Polak został uhonorowany w Paryżu Nagrodą im. Wacława Niżyńskiego. Otrzymał także nagrodę krytyków muzycznych SPAM „Orfeusz” za wykonanie partii Orfeusza podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Otrzymał też Złoty Krzyż Zasługi, Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodę Państwową II stopnia. W latach 80. XX w. Stanisław Szymański pożegnał się z baletową sceną, a wszystkie swoje pamiątki oddał do Muzeum Teatralnego. Jednym z jego ostatnich występów na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie była rola Boruty w „Panu Twardowskim”, zaprezentowanym z okazji 200-lecia polskiego baletu. Po raz ostatni wystąpił na scenie na początku lat 90., kiedy za namową Jerzego Grzegorzewskiego zagrał gościnnie w warszawskim Teatrze Studio w spektaklach: „Cztery komedie równoległe” oraz „La Bohème”. W 1994 r. Jacek Talczewski zrealizował film dokumentalny „Staszek”, poświęcony Szymańskiemu. W 2010t. Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie poświęcił mu wystawę „Fenomen tańca. Stanisław Szymański”.
WOJCIECH WIESIOŁŁOWSKI
Żył w latach 1939–1995. Od 1966 r. występował i działał jako pedagog tańca za granicą pod pseudonimem Woytek Lowski lub Voytek Lowsky. W 1953 r. rozpoczął naukę w warszawskiej szkole baletowej, gdzie kształcił się pod kierunkiem Leona Wójcikowskiego. W 1956 r. został zaangażowany do zespołu baletowego Opery Warszawskiej, a dwa lata później został jego solistą. W jego warszawskim repertuarze znalazło się wiele ról, m.in. w takich baletach jak „Pan Twardowski”, „Romeo i Julia”, „Giselle”, „Jezioro łabędzie”, „Szeherezada”. W latach 1959–61 współpracował także z Barbarą Bittnerówną w zespole Arabeska. W latach 1961–1963 był stypendystą Szkoły Choreograficznej im. Agrippiny Waganowej i Teatru im. Kirowa (obecny Teatr Maryjski) w Leningradzie. Z kolei rok później został srebrnym medalistą I Międzynarodowego Konkursu Baletowego w Warnie. W latach 1966–1971 występował w zespole Balet XX Wieku Maurice Béjarta w Brukseli, gdzie zatańczył m.in. w takich spektaklach jak „Le Cygne”, „IX Symfonia”, „Romeo i Julia”, „Lettera amorosa”, „Bhakti” (to właśnie Béjarta nadal mu pseudonim Lowski). W 1971 r. pożegnał się z Béjartem, by spróbować swoich sił w zespołach innych wielkich mistrzów tańca. W latach 1971–1973 był pierwszym solistą zespołu Balet Marsylski Rolanda Petit. Zatańczył tam w „Majakowskim”, „Chorej róży” i „Bałałajce”. Następnie, w latach 1972–1979 pracował w Balecie Bostońskim, gdzie był pierwszym tancerzem. Zatańczył tam m.in. w „Dziadku do orzechów”, „Śpiącej królewnie”, „Giselle”, „Korsarzu”, „Don Kichocie”, „Chopinianie”. Przewlekła kontuzja stawu biodrowego zmusiła go do opuszczenia sceny. W 1979 r. zrezygnował z kariery tancerza i rozpoczął działalność pedagogiczną. Prowadził gościnnie lekcje w teatrach operowych w Paryżu, Rzymie i Bazylei, a także w takich miejscach jak: Szkoła Roselli Hightower w Cannes, Deutsche Oper w Berlinie, zespół Le Ballet Français de Nancy, Opera Norweska w Oslo czy Teatr Wielki w Warszawie. W latach 1982–1984 był baletmistrzem nowojorskiego American Ballet Theatre pod dyrekcją Michaiła Barysznikowa. W latach 1984–1988 został baletmistrzem Królewskiego Baletu Flandryjskiego pod dyrekcją Walerego Panowa w Antwerpii. Kolejne lata (1988–1995) to natomiast praca jako baletmistrz w zespole London Festival Ballet. W 1993 r. był jurorem VII Ogólnopolskiego Konkursu Tańca w Gdańsku. Od 1997 r. konkurs ten nosi imię Wojciecha Wiesiołłowskiego, a od 2005 r. wraz z Grand Prix wręczana jest statuetka Wojciech. W 1995 r. powstał o nim film dokumentalny „Nie lubię luster (reż. Z. Dzięgiel). Wiesiołłowski jest też autorem książki „O nauczaniu tańca klasycznego”.
MARIA KRZYSZKOWSKA
Żyła w latach 1925–2014. Była tancerką, primabaleriną Opery Warszawskiej Teatru Wielkiego w Warszawie, kierowniczką baletu Teatru Wielkiego oraz jurorką krajowych i międzynarodowych konkursów baletowych. W Warszawie uczyła się w Szkole Muzycznej im. Z. Noskowskiego oraz w Szkole Tańca Artystycznego i Rytmiki Ireny Szymańskiej. W latach 40. XX w., w czasie okupacji uczyła się także w prywatnej szkole Zofii Pflanc-Dróbeckiej oraz na lekcjach Leona Wójcikowskiego. Po zakończeniu wojny i pobycie w obozie w Ravensbrück wróciła do Warszawy, a następnie wyjechała do Krakowa, by znów pracować z Wójcikowskim. Od 1946 r. była jego partnerką sceniczną (a później też żoną). Zarówno ten związek, jak i kolejny miały wpływ na rozwój jej kariery. Po rozwodzie z Wójcikowskim Krzyszkowska została żoną Zbigniewa Nowickiego, śpiewaka oraz sekretarza teatralnej organizacji Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Operze Warszawskiej i Teatrze Wielkim. W 1946 r. razem z Wójcikowskim dołączyła do zespołu Sceny Muzyczno-Operowej Miejskich Teatrów Dramatycznych w Warszawie. Od sezonu 1947/48 była solistką baletu Teatru Nowego w Warszawie, którego choreografem został Wójcikowski. W 1950 r. przeniosła się z nim do Opery Poznańskiej, gdzie została primabaleriną. W 1953 r. oboje powrócili do Warszawy, gdzie została solistką baletu Opery Warszawskiej, a w 1962 r. otrzymała tam tytuł primabaleriny. Od 1965 r. była z kolei primabaleriną nowo otwartego Teatru Wielkiego w Warszawie. W całym okresie swojej kariery zatańczyła wielokrotnie w repertuarze klasycznym, m.in. w „Jeziorze łabędzim”, „Giselle”, „Coppelii”, „Panu Twardowskim”, „Romeo i Julii”, „Don Kichocie”, „Kopciuszku”. Ostatni raz na scenie wystąpiła w 1977 r., po czym przestała oficjalnie używać tytułu primabaleriny, ale taki etat w teatrze zachowała jeszcze do 1985 r. W latach 1970–1980 była kierowniczką baletu, a w latach 1982–1985 została pełnomocniczką dyrektora Teatru Wielkiego ds. obchodów 200-lecia polskiego baletu. Od 1985 r. do 1995 r. ponownie była kierowniczką baletu, a w latach 1995–1998 kierowała także warszawskim Teatrem Muzycznym Roma. Kierując baletem starała się zapraszać do Polski znanych choreografów zachodnioeuropejskich, wspierała także młodych tancerzy i umożliwiała tworzenie choreografii polskim artystom. Była najczęściej nagradzaną artystką polskiego baletu w czasach PRL (m.in. Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Po transformacji ustrojowej otrzymała także Złoty Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”.
ARTYŚCI BIORĄCY UDZIAŁ W PROJEKCIE:
EMILIA SITARZ
Pianistka, dyrektor artystyczna festiwalu Kwadrofonik i cyklu SŁUCHY – Koncerty do zwiedzania, pedagog, laureatka najważniejszych polskich nagród kulturalnych takich jak: Koryfeusz, Paszport Polityki, Fryderyk, Złota Płyta, Folkowy Fonogram Roku. Ukończyła Uniwersytet Muzyczny F. Chopina w Warszawie, jest także absolwentką mistrzowskich studiów podyplomowych w Hochschule fur Musik w Rostocku, ukończonych z wyróżnieniem w klasie duetu Hansa –Petera i Volkera Stenzl. Przez wiele lat edukację pobierała także w klasie duetu Bracha Eden – Alexander Tamir (Izrael). Od 1999 tworzy zespół Lutosławski Piano Duo, a od 2005 także kwartet Kwadrofonik. W autorskich projektach muzycznych wraz ze swoimi zespołami często nawiązuje współpracę z osobowościami muzyki pop, jazzu oraz folku (m.in.: D. Miśkiewicz, A. Rojkiem, M.K oteluk, A. Strugiem). Współpracuje także z wybitną flecistką Ewą Liebchen. Od 2011 r. prowadzi działalność Stowarzyszenia Kwadrofonik, z którym realizuje szereg projektów w Polsce oraz za granicą m.in. Festiwal Kwadrofonik, Słuchy-Koncerty do zwiedzania, Pianokrąg, Wolny koncert, Kwadrofonik-za granicą dźwięku. Koncertowała w większości krajów europejskich, w Ameryce Północnej i Południowej, na Bliskim Wschodzie i w Japonii, występując w takich salach jak: Filharmonia Narodowa, Izumi Hall, Carnegie Hall, Filharmonia Berlińska, Gulbenkian Auditorio, Studio im. W. Lutosławskiego, Chicago Symphony Center, NOSPR, NFM, Beijing Music Hall, J.F. Kennedy Center for the Performing Arts. Była gościem takich festiwali jak: Festiwal Polskiego Radia, Kwartesencja, Warszawska Jesień, „Łańcuch”, UNSOUND, Festiwal Prawykonań, Musica Polonica Nova, Festiwal Pianistyki Polskiej, Vratislavia Cantans, Festiwal Pianistyczny w Krakowie, Muzyka na Szczytach, Two Moors Festival (Wlk.Brytania), Londrina Festival (Brazylia), Scelsi Festival (Włochy), Festiwal Muzyczny w Łańcucie, Klang, Malta, Spring Festival (Izrael), Ein Kerem Music Centre Season (Izrael). Regularnie gości na festiwalach duetów fortepianowych, m.in. w Mołdawii, na Litwie i Białorusi a także koncertuje na zaproszenie Ambasad i Instytutów Polskich za granicą. Przywiązuje ogromną wagę do muzyki nowej oraz do współpracy z kompozytorami. Dokonała kilkudziesięciu prawykonań, w tym koncertów na dwa fortepiany, skomponowanych specjalnie dla jej zespołów oraz m.in.: RÓŻNIA, III SYMFONIA W. Z. Zycha – na fortepian flażoletowy i orkiestrę, KONCERT NA DWA FORTEPIANY, M. Małeckiego, DFRGMNTD, SEPTEMBER W. Blecharza, FUORI – Koncert na dwa fortepiany, WSTĘGA MOEBIUSA M. Jabłońskiego, utwory kameralne M. Laskowskiego, K. Szwed, J. Stanley, W. Z. Zycha, W. Blecharza, A Zagajewskiego. Aktualne przygotowuje dzieła kompozytorów zagranicznych takich jak: Malte Giesen, Peter Ablinger, Niels Ronsholdt, Sasha Blondeau, Lore M. Hiendl, Nigel Osbourne. W pracy ze swoimi zespołami łączy tradycje muzyki klasycznej, wykonawstwo muzyki najnowszej oraz wieloźródłowe inspiracje m.in polską muzyką tradycyjną oraz elektroniczną. Wspólnie propagują także dzieła rzadko wykonywane, m.in „Music for eighteen musicians” i „Daniel Variations” Steve’a Reicha, „Industrial Symphony” Angelo Badalamentiego, Wanderer - Fantasie w wersji na dwa fortepiany i orkiestrę F. Liszta (wraz z Jerusalem Symphony Orchestra). Najważniejsze wydawnictwa płytowe z jej udziałem to: Lutosławski Piano Duo – Kagel, Lutosławski, Poulenc, Strawiński; Folklove; Requiem Ludowe; Piano.pl; Lutosławski – Tuwim. Piosenki nie tylko dla dzieci; Winterreise; Unchained; Incorporate; Liminal Studies; Lady Monsieur Poldowski; Astronomia poety. Baczyński; Good Night Mr. Górecki. Prowadzi wykłady z zakresu duetu fortepianowego oraz zagadnień związanych z wykonawstwem muzyki nowej. Jest też autorką cyklu koncertów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży poruszających zagadnienia muzyki współczesnej oraz warsztatów muzycznych dla dzieci z niepełnosprawnościami. W 2019 została stypendystką Miasta Stołecznego Warszawa w dziedzinie upowszechnianie kultury. W 2020 ukazał się cykl internetowych programów prezentujących dzieła na duet fortepianowy „Włącz duet”, którego jest pomysłodawczynią. Przygotowuje też warsztaty muzyczne dla dzieci z niepełnosprawnościami.
KRISTINA LIUBA
Ukończyła Kijowski Narodowy Uniwersytet Teatru, Kina i Telewizji im. Iwana Karpenki-Karego. Jest aktorka teatralną i pracuje w Kijowskim Akademickim Teatrze Kameralnym „Złote Wrota”. Występowała w takich ukraińskich serialach telewizyjnych, jak np. „Zniewolona”, a także krótkometrażowych filmach artystycznych, jak np. „Smutne portrety”. Teraz wyjechała z Kijowa do Warszawy.
ŁUKASZ ROCHNA
Pochodzi z Torunia, jest absolwentem Akademii Sztuk Teatralnych we Wrocławiu na wydziale aktorskim. Obecnie mieszka w Warszawie. Brał gościnny udział w spektaklach w Teatrze W. Horzycy w Toruniu, w Teatrze Bogusławskiego w Kaliszu, w Teatrze Polskim w Warszawie, Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu, Wrocławskim Teatrze Tańca. Czterokornie występował z „Grupą Spektaklową GS ZAKRZEWO”, której reżyserem jest Mikołaj Mikołajczyk. Historie spotkania Mikołajczyka z zakrzewskimi seniorami opisał w swojej pracy magisterskiej poruszając terapeutyczną rolę teatru. Występował w teledyskach, programach telewizyjnych, pracował jako animator w prestiżowym hotelu na Gran Canarii oraz wystawił Stand Up w ramach debiutów dla młodych artystów w Teatrze Wars-Sawy. Rysowanie komiksu jest jego nowym eksperymentem, bo jeszcze się nie zdecydował co dokładnie będzie robił w życiu.
MIKOŁAJ MIKOŁAJCZYK
Tancerz, choreograf. Ukończył Państwową Szkołę Baletową w Poznaniu, a także historię na Uniwersytecie Warszawskim. Pracował we Wrocławskim Teatrze Pantomimy we Wrocławiu, Polskim Teatrze Tańca w Poznaniu, Teatrze Wielkim w Poznaniu, oraz Badisches Staatstheater w Karlsruhe. Przeszedł wszystkie szczeble artystycznej kariery: od adepta do I solisty baletu. W Operze na Zamku w Szczecinie był kierownikiem baletu, który następnie przekształcił w autorski teatr tańca Teatr DNA – taniec zakodowany genetycznie. Zrealizował wiele autorskich spektakli, m.in. „Kronikę zapowiedzianej śmierci” wg Marqueza, autobiograficzny „Tryptyk” czy „Projekt: Tomaszewski”. W 2014 roku został uhonorowany odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, przyznawaną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest także stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2015, 2020).