Jesteśmy dumni, że Wydawnictwo ADiT, które powstało przy Agencji Dramatu i Teatru, ma już 25 lat. Możemy się pochwalić licznymi wydaniami dramatów na najwyższym poziomie, wystawianych w Polsce i za granicą, współpracą z autorami, tłumaczami, instytucjami kultury oraz sprawną działalnością naszej księgarni internetowej.
fot. archiwum prywatne
Działalność zainaugurowaliśmy w 2000 roku, wydając czterotomową „czarną serię” – autorską Antologię współczesnej dramaturgii austriackiej: Peter Turrini, George Tabori, Felix Mitterer, Wolfgang Bauer. Czarna nie tylko z powodu okładek, ale również w kontekście zaistnienia tych autorów jako „kalaczy gniazda”, „enfant terrible” jako prowokatorów. Każda z antologii została opatrzona wstępem prof. Edwarda Białka, który z najwyższym znawstwem tematu analizuje twórczość autorów, którzy zostawili po sobie ślad w teatrze wart przetrwania dekad.
A jak to się zaczęło? Od oglądania spektakli w Berlinie i Wiedniu, m.in. w Burgtheater, i poznawania współczesnej dramaturgii niemieckojęzycznej w latach 90. Od praktyki szkoleniowej w Thomas Sessler Verlag w Wiedniu i współpracy z Austriackim Forum Kultury w Warszawie. W rozmowach z niezastąpioną Ernestine Baig rodziła się inicjatywa czytania sztuk tłumaczonych na gorąco przez „młodą gwardię” – począwszy od najbliższych, tj. Karoliny Bikont, Marka i Piotra Szalszów, Jacka Kaduczaka – która trwa do dzisiaj. Błyskawicznie dołączyła do nas tłumacząca z języka angielskiego Klaudyna Rozhin. Czytaliśmy gorące jeszcze tłumaczenia w wielu teatrach: W Dramatycznym mieliśmy w 2005 roku ponad 10-godznny maraton sztuk czytanych, potem było Studio, Teatr WarSawy, a od kilku lat czytamy raz na miesiąc czy dwa w Teatrze Ateneum. W tamtym czasie współpracowaliśmy z niezawodną Aleksandrą Ziemlańską (skład), drukując offsetowo w drukarni Lapek w Sulejówku, gdzie do 2007 roku mieściła się siedziba ADiT-u – nomen omen na ul. Czynu Społecznego – zanim przeniosła się do Warszawy.
Kiedy po powrocie z Berlina (już nie Zachodniego) na początku lat 90. zamierzałam założyć Agencję ADiT, prof. Zbigniew Osiński uświadomił mi, że łatwo nie będzie, bo w Polsce nie było tradycji tego typu agencji teatralnych nawet przez II Wojną Światową. I to właśnie ta informacja dodała mi skrzydeł. Los zdawał się sprzyjający. Od jednego z ekspertów kultury Bundesministerium w Wiedniu otrzymałam przydatną instrukcję rozwoju małej firmy kontra monopol na gruncie transformacji ustrojowej. Roczne studia prawa autorskiego właśnie ogłoszone przez Instytut Własności Intelektualnej w Krakowie stały się podstawą decyzji. Dały mi siłę, żeby przetrwać trudne początki. Po pierwszej pięciolatce zaryzykowałam założenie wydawnictwa teatralnego, cierpiąc z powodu braku dramatów w księgarniach, a nawet w teatrach, zgodnie z ówcześnie modnym trendem postdramatycznym. Tak przy Agencji ADiT powstało Wydawnictwo ADiT. W 1994 roku zostałam zaproszona na jubileuszowy XXX zjazd O’Neill Theatre Center w Waterford pod Nowym Jorkiem. To była kilkutygodniowa uczta w postaci spotkań z młodymi autorami, reżyserami i wybitnymi już aktorami, którzy poświęcali swój czas wakacyjny na rzecz poznawania i promocji nowych dramatów. Wspólnie, metodą work-in-progres, pracowali nad ich najlepszą wersją i 3-krotną publiczną prezentacją. Widzowie przyjeżdżali z wielu odległych miast. Tego lata mogliśmy podziwiać po raz pierwszy nową sztukę uznanego już w Stanach Augusta Wilsona.
To doświadczenie zaowocowało w 2003 roku inicjatywą warsztatów dramaturgicznych we współpracy z Łódzką Szkołą Filmową, które z małymi przerwami (np. pandemia) trwają do dzisiaj. Kilkudziesięcioro polskich autorek/autorów sztuk współczesnych doświadczyło tej entuzjastycznej zespołowej atmosfery tworzenia, w której powstawały nieomal spektakle, udokumentowane w postaci nagrań.
Jakie to były emocje, kiedy czekaliśmy na pierwszą premierę w Teatrze Powszechnym na podstawie monodramu Syberia Mitterera w tłumaczeniu Karoliny Bikont i w wykonaniu Henryka Machalicy (3.12.1994), a więc długo przed wydaniem tekstu. Jak przeżywałyśmy z córką (Karoliną Bikont) zmianę tytułu na Tylko umrzeć – jak walczyliśmy o „I”, a przynajmniej o… wielokropek! Udało się przeforsować tylko to drugie. Mimo fatalnego tytułu wybitny aktor zagrał ponad 40 spektakli. To tekst o godności umierania, aktualny zawsze i wszędzie.
Sztuka ta pod pierwotnym tytułem, Syberia, znalazła się w III tomie Antologii współczesnej dramaturgii austriackiej, pt.: Teatr zaangażowany Felixa Mitterera.
Wśród antologii są zbiory sztuk z poszczególnych krajów: Polski, Irlandii, Niemiec, Węgier, Nowej Zelandii, Ukrainy, Czech i Danii – jak i wydania tekstów jednego autora. Możemy poszczycić się antologiami utworów pięciu noblistów: Harolda Pintera (trzytomowej), Elfriede Jelinek, Luigiego Pirandella, Petera Handkego (dwutomowej) i Jona Fossego (dwukrotnie). Wydajemy teksty klasyków współczesności, jak Max Frisch czy Hermann Broch, ale lubimy też trzymać rękę na pulsie, śledząc dokonania dramatopisarzy na całym świecie – przykładem mogą być antologie Mariusa von Mayenburga, Thomasa Kӧcka czy Jetona Neziraja, nazwanego przez krytyków bałkańskim Kafką.
Z radością towarzyszymy w rozwoju literackim polskich autorów kilku pokoleń, wydając ich pierwsze antologie – jak było choćby w przypadku Tomasza Kaczorowskiego czy nagrodzonej dwukrotnie Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną Maliny Prześlugi. W antologii zbiorowej Ikony, pseudoherosi i zwykli śmiertelnicy poddaliśmy ocenie czytelników plon ówczesnego polskiego postdramatu, a Polska jest mitem. Nowe dramaty – zgromadziła w większości wyróżnione GDN teksty polskich autorów inspirowane współczesnymi mitami zbiorowej wyobraźni Polaków. Ta publikacja powstała dzięki wsparciu środków statutowych wydziału aktorskiego PWSFTViT w Łodzi, a jej niemiecka wersja językowa dzięki Programowi Translatorskiemu ©POLAND Instytutu Książki w Krakowie.
Takie były początki ADiT-u!
Wydawnictwo, wspólnie z Agencją, organizuje spotkania promocyjne z autorami oraz czytania dramatów. Współpracujemy z wieloma instytucjami kultury, m.in. z Austriackim Forum Kultury, Duńskim Instytutem Kultury, Ambasadą Ukraińską czy Szkołą Filmową w Łodzi. Na niełatwym ekonomicznie rynku publikacji dzieł scenicznych Wydawnictwo ADiT może w ostatnim ćwierćwieczu poszczycić się bodaj największym w Polsce dorobkiem. Zostańcie z nami na kolejne lata!
Zapraszamy na stronę naszej księgarni: Księgarnia | ADiT
Elżbieta Manthey, założycielka i szefowa Wydawnictwa ADiT
