Zapraszamy na wyjątkowe, interdyscyplinarne wydarzenie artystyczne, skoncentrowane na przypominaniu dziedzictwa polskich Kresów w dialogu z innymi kulturami narodowymi, współtworzącymi tożsamość ziem dawnej Rzeczpospolitej. Poprzez obecność wielu sztuk (film, teatr, literatura, muzyka, sztuki plastyczne) i praktyk kulturowych chcemy przywołać ducha tego wspaniałego dziedzictwa oraz zapytać o jego dzisiejsze znaczenie.

fot. mat. organizatora

Sądzimy, że pielęgnowanie pamięci o dawnej kulturze pogranicza oraz ożywianie rozmowy ze współczesnymi kulturami: litewską, białoruską, ukraińską, żydowską, tatarską i innymi, tworzącymi niegdyś Rzeczpospolitą, są nam dziś niezwykle potrzebne - także z powodu cienia rosyjskiego imperializmu, padającego wciąż na naszą część Europy.

Najbliższa edycja festiwalu Kresy i Bezkresy poświęcona jest Wileńszczyźnie. Chcemy zapytać o kształt wspólnej polsko-litewskiej historii i o kulturę, tworzoną na pograniczu polskolitewskim. Program tej edycji ma charakter chronologiczny i przebiega od ciemnej prahistorii plemiennej, poprzez Unię w Krewie i rządy Jagiellonów aż po Wilno II RP, okupacji oraz Wilno współczesne. To, z jednej strony, spotkanie z dziedzictwem polskiej kultury, powstającej na Wileńszczyźnie. Nie może zabraknąć więc nazwisk artystów takich, jak: Adam Mickiewicz, Józef Mackiewicz, Czesław Miłosz czy Tadeusz Konwicki. Z drugiej strony to także Wileńszczyzna, gdzie dokonywało się spotkanie Polaków z Litwinami i innymi nacjami, zamieszkującymi ziemie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Zamiarem organizatorów było nie tylko upamiętnienie historii, ale i zaproszenie artystów żyjących, nawiązujących w swoich pracach do historycznej tożsamości regionu. Chcemy, aby
zwłaszcza młodzi twórcy podjęli wysiłek artystycznego dialogu z dziedzictwem pogranicza i Kresów. W ten sposób ma ono szansę na wyjście z muzealnych sal ku Bezkresom -
nieskrępowanemu polu ekspresji artystycznej i nakierowanie na uaktualnienie tradycji w teraźniejszości i przyszłości.

- W ramach festiwalu usłyszymy m.in. śpiew polskich i litewskich rycerzy pod Grunwaldem, muzykę litewskich Karaimów, przyjrzymy się Janowi Bułhakowi - ojcu nowoczesnej fotografii polskiej, litewskiej i białoruskiej, przypomnimy Mickiewicza, Konwickiego, Miłosza, odkryjemy dzieła współczesnych litewskich filmowców o historii Wilna, podejmiemy debatę o żywotności dziedzictwa unii polsko-litewskiej. Swój udział w Festiwalu potwierdzili znakomici twórcy, m.in. Eustachy Rylski, Tomas Venclova, Herkus Kunčius, Arturas Bumšteinas, Jerzy Hoffman, Janusz Majewski, Maja Komorowska, Marta Lipińska, Piotr Cyrwus, Karolina Cicha z Zespołem, Jerycho, Teatr Wierszalin, i wielu wielu innych, a także znakomici historycy, odkrywający przed nami nasze wspólne dziedzictwo – zaprasza Jakub Moroz, dyrektor artystyczny festiwalu.

Festiwal potrwa 10 dni, od 30 czerwca do 9 lipca 2023 w Tykocinie (woj. podlaskie), obejmuje ponad 50 wydarzeń, na które wstęp jest bezpłatny dla uczestników!

Szczegóły:

https://literacki.com.pl/Festiwal

https://www.facebook.com/FestiwalKresyiBezkresy

***

ORGANIZATORZY

ADAM RADZISZEWSKI
Dyrektor naczelny, kurator części filmowej, wieloletni działacz i pracownik kultury od ponad 35 lat animujący życie kulturalne i filmowe na terenie Białegostoku i województwa podlaskiego. Laureat Nagrody Marszałka Województwa Podlaskiego w dziedzinie twórczości artystycznej, upowszechniania i ochrony dóbr kultury za rok 2012/2013.

JAKUB MOROZ
Dyrektor artystyczny, kurator części teatralnej teatrolog i dziennikarz radiowy, telewizyjny oraz prasowy; w latach 2016 - 2018 wicedyrektor TVP Kultura; recenzent teatralny portalu „e-teatr.pl”, prowadzonego przez Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego; prowadzący autorskie programy w TVP: “Tanie Dranie”, "Rozróby u Kuby" i “W powiększeniu”

BARTŁOMIEJ ZAJKOWSKI
Kurator muzyczny, kompozytor, pianista, twórca pierwszej w historii elektronicznej interpretacji 24 preludiów op.28 Fryderyka Chopina. Jako kompozytor realizuje się zarówno w formach symfonicznych, jak i kameralnych, śmiało łącząc media elektroniczne z instrumentami klasycznymi. Jest również autorem muzyki filmowej oraz teatralnej

***

SZCZEGÓŁOWY PROGRAM

30.06.2023 (PIĄTEK)
UROCZYSTE OTWARCIE FESTIWALU

16:00 |Alumnat
WYSTAWA | „Duchy Wilna” – wernisaż wystawy wileńskich fotografii Jana Bułhaka, której towarzyszy specjalnie stworzona przestrzeń muzyczna
Wystawa przedstawia reprodukcje wybranych fotografii z okresu wileńskiego Bułhaka, które przetrwały do naszych czasów. Niemożliwe jest przy ich pomocy odtworzyć topografię miasta. Miękkie i wrażliwe obrazy oddają jednak wyjątkową atmosferę Wilna czasów artysty. Uważny obserwator dostrzeże w nich ślady obecności człowieka. W oknach, witrynach, bramach odnajdzie zespolone z tkanką miejską postacie. Inne, w ruchu, rozmyte przez długi czas naświetlania, zlane z dramatycznymi cieniami, niczym duchy, budują Wilno Bułhaka
kurator: Grzegorz Jaworski
Przestrzeń dźwiękowa poszerza zakres naszej percepcji. Subtelnie i delikatnie zanurza nas w kontemplację świata, który możemy zobaczyć już tylko na fotografiach. To "prawiecisza" utkana z dźwięków inspirowanych fotografiami mistrza Bułhaka.
muzyka: Bartłomiej Zajkowski

LITWA DAWNYCH WIERZEŃ
17:30 | Kino Hetman
FILM | "Ostatni poganie Europy" reż. Lauris i Raitis Abele, 103’, 2018
Dwuczęściowy dokument, ukazujący życie plemion bałtyckich we wczesnym średniowieczu.
Po filmie rozmowa z producentką filmu Kristele Pudane; prowadzi dr Mikołaj Mirowski

20:30| Synagoga
KONCERT | Korzenie. Starodawne pieśni słowiańskie i litewskie
Twórcy w kolektywnej pracy sięgają do naszej muzycznej prehistorii. Niezwykła różnorodność i bogactwo słowiańskich oraz litewskich form, motywów i stylów są dla nich inspiracją do
twórczego ich przetwarzania, do reinterpretacji odkrywającej na nowo ukryte w nich tajemnice.
wykonawcy: Weronika Grozdew – Kołacińska (śpiew), Rafał Grozdew (śpiew), Marta Maślanka (cymbały, śpiew), Karolina Matuszkiewicz (kemanche, suka biłgorajska, śpiew), Bart Pałyga
(instrumenty strunowe, instrumenty dęte i śpiew alikwotowy), Bartłomiej Zajkowski (pianino, instrumenty elektroniczne), Hubert Zemler (perkusja)

22:15 | Dziedziniec Alumnat
KINO NOCNE| "Lokis. Pamiętnik profesora Wittembacha" reż. Janusz Majewski, ’95, 1970
Opowieść o niesamowitych wydarzeniach w pałacu tajemniczego hrabiego, utrzymana w konwencji filmu grozy. Pastor Wittembach - lingwista i etnograf - wyrusza na Litwę i Żmudź w
poszukiwaniu śladów starego piśmiennictwa sakralnego. Trafia do pałacu hrabiego Michała Szemiota, w którym poznaje mroczne tajemnice rodziny.
Przed filmem rozmowa z reżyserem Januszem Majewskim; prowadzi dr Mikołaj Mirowski

1.07.2023 (SOBOTA)
LITWA JAGIELLONÓW

11:00 | Alumnat
DYSKUSJA | Życie po życiu dawnej Rzeczpospolitej? Debata o żywotności dziedzictwa unii polsko-litewskiej
Na ile dziedzictwo unii polsko-litewskiej jest dziś żywe? Czy forma polityczna państwa polskolitewskiego była skazana na niepowodzenie, jak słyszymy niekiedy z ust niektórych historyków
i publicystów? Czy też powinniśmy być z niej dumni jako poprzedniczki współczesnej demokracji i jednej z pierwszych prób integracji europejskiej? Czy możemy nawiązać do tego
dziedzictwa w dobie odrodzenia imperializmu rosyjskiego?
goście: Richard Butterwick – Pawlikowski, Alvydas Nikžentaitis, prof. Michał Kopczyński prowadzenie: Jakub Moroz

13:00 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 1 i 2, 2 x '50, 1980-1981
W 1518 roku królową Polski zostaje Bona Sforza d'Aragona. Szybko zyskuje wielki wpływ na swego męża Zygmunta I Starego i na politykę państwa. Na królewskim zamku i wśród szlachty
ma wielu wrogów, którym nie podoba się jej despotyzm, zuchwałość w realizowaniu własnych ambicji oraz plany reform gospodarczych i politycznych, które mają umacniać znaczenie
dynastii Jagiellonów w Europie. Królowa jest jednak niezwykle biegła w dworskich intrygach... Obraz Polski w okresie „złotego wieku” państwa pod rządami dynastii Jagiellonów. Przed filmem prelekcja Grzegorza Rogowskiego, po filmie rozmowa z Januszem Majewskim

15:30 | Kino Hetman
DYSKUSJA | Debata o bitwie pod Grunwaldem
Czym był Grunwald w dziejach średniowiecznej Europy? Jakie znaczenie miała ta bitwa? Czy możemy wierzyć w relacje na jej temat, pióra średniowiecznych kronikarzy? Jak Grunwald
interpretowano przez wieki? Jakim celom politycznym i społecznym służyła pamięć o bitwie?
goście: prof. Marek Janicki, dr Dangiras Mačiunis; prowadzi dr Mikołaj Mirowski

18:30 | Kościół Św. Trójcy
KONCERT | Muzyka czasów unii polsko-litewskiej: Bogurodzica i pieśni maryjne
Późnośredniowieczne pieśni maryjne w niepowtarzalnym brzmieniu zespołu Jerycho.
wykonawcy: Zespół Jerycho w składzie: Paweł Szczyciński, Mateusz Grzyb, Wawrzyniec Dąbrowski, Łukasz Kalisz, Rafał Kanowski i Maciej Królikowski, Rafał Grozdew, Jan Kiernicki i
Przemysław Pogocki. Jerycho – zespół wokalny posługujący się tradycyjnym idiomem śpiewu sakralnego. Grupa wykonuje historyczne śpiewy polskie i łacińskie stosując improwizowaną polifonię. Kreując nową przestrzeń muzyczną wokół motetów, tropów i sekwencji Jerycho urzeczywistnia wizję żywej tradycji śpiewu praktykowanej do XIX wieku. Zespół zadebiutował w 2014 roku i od tej pory prowadzi ożywioną działalność koncertową w Polsce i za granicą (Czechy, Węgry, Litwa, Austria)

21.00 | Alumnat
POTAŃCÓWKA | Międzypokoleniowa potańcówka z Djem

2.07.2023 (NIEDZIELA)
LITWA DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ

13:00 | Alumnat
SPOTKANIE | Spotkanie wokół twórczości Janusza Majewskiego, połączone z prezentacją najnowszego numeru pisma Filmoteki Narodowej “Pleograf”, poświęconego
sylwetce artystycznej reżysera; prowadzi Mikołaj Mirowski

15:00 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 3 i 4, 2 x '50, 1980-1981
Przed filmem prelekcja Grzegorza Rogowskiego, po filmie rozmowa z Januszem Majewskim

19:00 | Kościół Św. Trójcy
KONCERT | Cyprian Bazylik z Sieradza i korzenie hymnodii ewangelickiej
Nowa odsłona instrumentalnego polsko–litewski projektu trzech zespołów z 2021 roku. Artyści wykonają niemal wszystkie zachowane utwory Cypriana Bazylika zaliczanego do
jednego z najwybitniejszych kompozytorów polskiego renesansu. Ciekawostką będą pieśni jednogłosowe, które wykonane zostaną z harmonią dodaną (zrekonstruowaną) przez Bartosza Izbickiego.
Podczas koncertu usłyszymy cztery kompozycje Cyrpiana Bazylika wykonane w języku litewskim, co podkreśli związek kompozytora z Litwą. Będą to odnalezione przez Dariusa Stabinskasa w litewskich źródłach z XVI i XVII wieku tłumaczenia polskich tekstów, do których Cyprian Bazylik skomponował swoje utwory. Utwory Cypriana Bazylika uzupełnią dzieła, które w XVI wieku wraz z rozwojem muzyki protestanckiej na ziemiach polskich osiągnęły wielką popularność, a były to znane powszechnie utwory świeckie z zaadaptowanym religijnym tekstem (kontrafaktury).
wykonawcy:
wokalny skład mieszany Jerycho: Alicja Sulkowska, Małgorzata Izbicka - cantus, Barbara Sobolewska, Paweł Szczyciński - altus, Mateusz Grzyb, Wawrzyniec Dąbrowski, Maciej
Królikowski - tenor, Łukasz Kalisz, Stanisław Szczycinski, Rafał Kanowski - bassu; sekcja continuo: Fernando Olivas (Brema) - theorba, gitara barokowa, kierownictwo sekcji,
Jan Kiernicki - arcylutnia, Przemysław Pogocki - lutnia, gitara renesansowa, (arcylutnia), Bartosz Izbicki - pozytyw, regał, kierownictwo całości; gościnnie: Laurynas Adamonis (baryton) i Tautvydas Mazejka (tenor)

21:00 | Dziedziniec Alumnatu
KINO NOCNE | "Potop Redivivus" reż. Jerzy Hoffman, ‘185, 1974/2014
Projekt Filmoteki Narodowej, który powstał z potrzeby zaprezentowania współczesnej widowni „Potopu” na dużym i małym ekranie w doskonałej jakości i nowej, atrakcyjnej formie.
Odrestaurowany film został na nowo zmontowany pod nadzorem artystycznym Jerzego Hoffmana i Jerzego Wójcika.
Przed filmem rozmowa z Jerzym Hoffmanem; prowadzi dr Mikołaj Mirowski

3.07.2023 (PONIEDZIAŁEK)
LITWA CZASÓW NAPOLEONA
11:00 | Kino Hetman
KINO | "Popioły" reż. Andrzej Wajda, ‘226, 1965
W okresie wojen napoleońskich młody szlachcic zostaje sekretarzem księcia Gintułta, który wprowadza go do loży masońskiej. Przed filmem prelekcja dr Mikołaja Mirowskiego

15:30 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 5 i 6, 2 x '50, 1980-1981
Po filmie spotkanie z reżyserem Januszem Majewskim; prowadzi dr Mikołaj Mirowski

16:00 | Alumnat
LITERATURA, ROZMOWA | „Litwa. Napoleon. Warunek” - spotkanie o Litwie epoki napoleońskiej
Spotkanie na temat historii polsko-litewskiej w czasach napoleońskich z udziałem prof. Dariusza Nawrota oraz Eustachego Rylskiego, autora „Warunku”, docenionej przez krytyków i przez czytelników powieści osadzonej w historycznych realiach czasów Napoleona, w której dwóch polskich oficerów w armii cesarskiej, po odwrocie spod Moskwy w 1812 roku, próbuje przedostać się na Litwę. Obu dzieli wzajemna niechęć i nieufność, ale obaj zdają sobie sprawę, że tylko we współpracy będą w stanie wrócić do domu. Jedna z najlepszych polskich powieści ostatnich dwóch dekad.

18:00 | Dom Talmudyczny
KONCERT | 𝐏𝐈𝐉𝐌𝐘 𝐙𝐃𝐑𝐎𝐖𝐈𝐄 𝐌𝐈𝐂𝐊𝐈𝐄𝐖𝐈𝐂𝐙𝐀 𝐜𝐳𝐲𝐥𝐢 𝐤𝐫𝐞𝐬𝐨𝐰𝐲 𝐩𝐢𝐨𝐬𝐞𝐧𝐧𝐢𝐤 𝐫𝐨𝐦𝐚𝐧𝐭𝐲𝐜𝐳𝐧𝐲
wykonawcy: Jacek Kowalski (śpiew, gitara, słowo), Wojciech Winiarski (gitara, gitarolutnia)
Jacek Kowalski – pieśniarz, Sarmata, historyk sztuki, miłośnik poezji staropolskiej, tłumacz poezji starofrancuskiej. Na scenie pojawia się od 1988 roku, gdy jednocześnie skończył studia i został laureatem 24 Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie. 11 listopada 2017 roku otrzymał Nagrodę Literacką im. Józefa A. Mackiewicza za książkę „Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy”.

21:00 | Dziedziniec Alumnatu
KINO NOCNE| "Pan Tadeusz" reż. Andrzej Wajda, '147, 1999
Adaptacja epopei Adama Mickiewicza. 18-letni Tadeusz Soplica wraca do rodzinnego majątku. Jego stryj chce go wyswatać z Zosią Horeszkówną, by pogodzić zwaśnione od wielu lat rody

4.07.2023 (WTOREK)
WILNO ADAMA MICKIEWICZA

11:00 | Kino Hetman
FILM | "Litwo, ojczyzno moja", reż. Tadeusz Bystram, miniserial 3 x 23’, 1998
Autorzy filmu „Litwo, ojczyzno moja” starają się pokazać Adama Mickiewicza jako chłopca, którego dorastanie przebiegało w warunkach zupełnie normalnych dla rówieśników z jego
środowiska. Pierwsza część tryptyku opowiada o beztroskim dzieciństwie w Nowogródku i pierwszych doświadczeniach szkolnych w placówce dominikanów. Inscenizowane obrazy
uzupełnione są fragmentami poezji. Drugi odcinek dotyczy lat 1815-1820, kiedy Mickiewicz rozpoczyna studia na uniwersytecie wileńskim i doświadcza zarówno miłości jak i odrzucenia.
Trzeci odcinek kończy się wyjazdem z rodzinnych stron na tułaczkę po Europie. Litwa oraz doświadczenia lat dzieciństwa i młodości zadecydowały o wrażliwości i silnych uczuciach
patriotycznych Mickiewicza, do których odwoływał się już jako dojrzały twórca.

12:30 | Kino Hetman
FILM | "Świteź" reż. Kamil Polak, ’20, 2010 oraz "Świtezianka" reż. Julia Bui Ngoc, Mai Bui Ngoc, ’26, 2017
Pierwszy z filmów to animowana, niezwykła plastycznie, epicka opowieść zrealizowana na motywach romantycznej ballady Adama Mickiewicza, która miała swoją premierę podczas
festiwalu Berlinale 2011.
Drugi z filmów to film krótkometrażowy w konwencji istnego thrillera romantycznego, w którym świat współczesny przeplata się z rzeczywistością XIX-wiecznych pieśni ludowych.
Przed filmami prelekcja Jakuba Moroza.

14:00 | Kino Hetman
FILM | "Adama... tajemnice" reż. Krzysztof Magowski, ’59, 1998
„Adama... tajemnice” to film, który przedstawia wędrówkę śladami Adama Mickiewicza. Podróż ta jest ubarwiona muzyką i śpiewem Leszka Długosza oraz recytacją Krzysztofa Kolbergera. W
filmie poruszane są kwestie sporne i niewyjaśnione w biografii wieszcza, a autor obrazu stara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego Mickiewicz w pewnym momencie przestał tworzyć. Film
jest wzbogacony o ciekawe zdjęcia z różnych miejsc związanych z życiem poety, co dodaje mu charakteru osobistej podróży w głąb historii i kultury polskiej. Po filmie rozmowa z Tomasem Venclovą o specyfice i aktualności romantyzmu na Litwie; prowadzenie Jakub Moroz

15:00 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 7 i 8, 1980-1981

16:00| OSP
KONCERT, LITERATURA | Mickiewicz Story Map
wydarzenie słowno-muzyczne dla młodzieży 12+ przybliżające postać Adama Mickiewicza
Gdyby Adam Mickiewicz żył dzisiaj z całą pewnością byłby królem mediów społecznościowych! Może pisałby angażujące posty i zachęcał do podpisywania petycji, a może wrzucałby małe
improwizacje na TikToka? Może prowadziłby podróżniczego bloga Gdzie Rzym (karczma!), gdzie Krym? i tworzył i udostępniał playlisty muzyki, którą zasłyszał w podróży? Idąc za
geografią życia poety – mapą jego podróży i wędrówek – wraz z muzykami różnych specjalności podążymy wyobrażonym dźwiękowym szlakiem. Okraszona słowem Poety muzyczna opowieść poprowadzi od litewskich kniei, przez stepy akermańskie i salony Paryża po Konstantynopol.
wykonawcy: Bart Pałyga, Karolina Cicha, Karolina Matuszkiewicz, Maciej Wyczański, Mateusz
Szemraj, Bartłomiej Zajkowski

18:00 | Kino Hetman
FILM | "Lawa" reż. Tadeusz Konwicki, 129', 1989
Od Gustawa do Konrada - portret duchowy narodu polskiego przedstawiony w pierwszej ekranizacji "Dziadów" Adama Mickiewicza.

21:00 | OSP
TEATR| "Ballady i romanse" - spektakl Teatru Wierszalin
Ballady i romanse to literacki ślad okresu bodaj najszczęśliwszego w życiu Mickiewicza, okresu najbardziej niefrasobliwego, pozbawionego poważnych dylematów i trosk. Ballady i romanse w Teatrze Wierszalin są jak Klisze Pamięci lat szczęśliwych, lat młodzieńczych, lat na zawsze utraconych. Przypominamy świat, w którym „Ballady i romanse” powstały. Wileńszczyzna, rok 1819 wnętrze klasy lub uniwersyteckiej auli, potem zajazdu lub karczmy potem może nawet wileńskiego teatru z kulisową dekoracją.Gimnazjalne mundurki aktorów, konwencja improwizowanych z niczego dekoracji, wszechogarniająca muzyczność, rodząca się ze słów napisanych przez samego Mickiewicza, a w przedstawieniu Teatru Wierszalin podkreślana zastosowaniem instrumentów, do których ongiś mogli mieć dostęp sami filomaci – oto tropy, którymi podąża realizacja i telewizyjna adaptacja najnowszego spektaklu Towarzystwa Wierszalin.
Reżyseria: Piotr Tomaszuk
Obsada: Rafał Gąsowski, Dariusz Matys, Grzegorz Zaręba, Katarzyna Wolak-Gąsowska,
Magdalena Dąbrowska, Mateusz Stasiukiewicz, Monika Kwiatkowska

5.07.2023 (ŚRODA)
WILNO XX- LECIA MIĘDZYWOJENNEGO

11:00 | Alumnat
SPOTKANIE | W poszukiwaniu śladów II RP na pograniczu polsko-litewskim
Kiedy patrzy się na II RP, czy Polskę i Litwę więcej dzieli, czy łączy? Gdzie szukać śladów nieistniejącego już państwa na polsko-litewskim pograniczu? O czym te ślady świadczą? Na te oraz inne pytania, zadawane przez literaturoznawcę, wybitnego krytyka literackiego Wojciecha Kaliszewskiego, postarają się odpowiedzieć: znawca literatury kresowej i krytyk literacki Ireneusz Staroń – który na łamach „Twórczości” omawiał reportaż z 1934 roku „Rowerem przez II RP. Niezwykła podróż po kraju, którego już nie ma” Bernarda Newmana – a także Anna Smółka, współautorka (razem z Agnieszką Rybak) książek „Kresy. Ars moriendi” i „Wieża Eiffla nad Piną. Kresowe marzenia II RP” (w której piszą o Witoldzie Hulewiczu, jednym z bohaterów tykocińskiego festiwalu) oraz Paulina Subocz-Białek, współautorka (razem z Ireneuszem Staroniem) monografii o Florianie Czarnyszewiczu, autorze „Chłopców z
Nowoszyszek”.

13:00 | Kino Hetman
FILM | "Jedynie prawda jest ciekawa" reż. Robert Kaczmarek, odc. 1-3, '140, 1996
Józef Mackiewicz, pisarz polski, urodził się w Sankt Petersburgu w 1902 r. ale już pięć lat później przeniósł się z rodziną do Wilna. Od dzieciństwa interesował się ornitologią, ale nie
poświęcił życia badaniom w tym kierunku. Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej zdawał maturę w Warszawie i studiował na Uniwersytecie Warszawskim, a następnie w Wilnie. Jego starszy brat, Stanisław, założył gazetę "Słowo", a Józef zaczął pracować jako reporter i pisarz. Po wejściu wojsk radzieckich do Wilna, Mackiewicz zmienił swoje zainteresowania z tematyki społecznej na stosunki Polski z Niemcami i krajami bałtyckimi oraz stosunki tych krajów z ZSRR. Pracował w "Gazecie Codziennej", publikował również w "Gońcu Codziennym". Po odmowie pracy dla Niemców otrzymał wyrok śmierci, który został jednak anulowany. Mackiewicz uczestniczył również w ekshumacji zwłok polskich oficerów zamordowanych w Katyniu i po opuszczeniu Wilna w obawie przed ponowną okupacją przez ZSRR, w styczniu 1945 roku wyjechał do Włoch.
Po filmie dyskusja o Józefie Mackiewiczu i fenomenie krajowców wileńskich z udziałem gości: Tomas Venclova, Robert Kaczmarek, dr. Paweł Libera

16:00 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 9 i 10, 2 x 50’, 1980-1981

19:00 | Synagoga
KONCERT | Karaimska mapa muzyczna – Karolina Cicha i spółka
Muzyka Karaimów czerpie inspiracje z litewskich i krymskich tradycji muzycznych, słychać też wpływy ukraińskie, rosyjskie czy też polskie. Karolina Cicha jest już specjalistką w odkrywaniu dźwiękowego i tekstowego bogactwa kultur mniejszości. To też ona przywraca ducha tych pieśni, w twórczy sposób integruje karaimską, orientalną tradycję ze swoją współczesną wrażliwością.
wykonawcy: Karolina Matuszkiewicz (suka biłgorajska, fidel płocka, kemanche, kobyz, śpiew), Mateusz Szemraj (cymbały, lutnia arabska, rubab, mandolina, saz), Patrycja Betley
(instrumenty perkusyjne, śpiew) oraz gościnnie: Michał Kuliczenko (śpiew)

21:00 | Dziedziniec Alumnat
KINO NOCNE| "Kronika wypadków miłosnych" reż. Andrzej Wajda z prelekcją prof. S. Nicieji

6.07.2023 (CZWARTEK)
WILNO LAT II WOJNY ŚWIATOWEJ

11:00 | Kino Hetman
FILM | "Gwiazdy Sergiusza Piaseckiego" reż. Marian Kubera, ’30, 2005 oraz "Powrót pisarzy" reż. Artur Biedrzycki, 2019
Przed filmami prelekcja dr Pawła Libery.
„Gwiazdy Sergiusza Piaseckiego” - biografia pisarza, autora powieści "Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy". Sergiusz Piasecki (1901 - 1964) już w okresie 20-lecia międzywojennego należał do bardzo popularnych pisarzy. Okres 1939-1944 spędził na Kresach, a od 1946 znalazł się na emigracji - początkowo we Włoszech, następnie w Anglii. Przebywając na emigracji, również pisał, jednak ponieważ należał do przeciwników PRL-u, jego powieści mogły się ukazywać tylko w oficynach emigracyjnych, a od lat osiemdziesiątych również w tzw. drugim obiegu w kraju.

13:00 | Kino Hetman
SPOTKANIE | “Przeciw imperializmowi.” Spotkanie z Tomasem Venclovą.
W tym bloku tykocińskiego festiwalu staramy się nisko pokłonić Ukrainie, oddając hołd wszystkim niewinnym ofiarom wojny wypowiedzianej przez rosyjski imperializm wolnym
Ukraińcom i wolnej Ukrainie, a także, w sposób symboliczny, całej wolnej Europie, do której od 2022 roku po latach znowu powróciła wojna. Jak patrzeć na imperializm? Jak go nazywać?
Jak z nim walczyć? Przewodnikiem mogą być dla nas wiersze, pisane w latach ciemnego komunizmu, wybitnego litewskiego poety Tomasa Venclovy.

15:00 | Alumnat
FILM | "Królowa Bona" reż. Janusz Majewski, odc. 11 i 12, 2 x 50’, 1980-1981
Po filmie spotkanie z Jerzym Zelnikiem

18:00 | Kino Hetman
FILM | "Jak daleko stąd, jak blisko" reż. Tadeusz Konwicki, ’93, 1972
Andrzej próbuje wyjaśnić przyczyny samobójstwa przyjaciela. Odbywa podróż w przeszłość pomiędzy jawą a snem.
Po filmie spotkanie z Mają Komorowska, prowadzenie Jakub Moroz

21:00 | Dziedziniec Alumnatu
KINO NOCNE | "Mam na imię Sara" reż. Steven Oritt, ’95, 2020
Film oparty na faktach. Opowiada historię Sary Guralnik, 13-letniej Żydówki, której cała rodzina ginie z rąk nazistów. Po wyczerpującej ucieczce dziewczyna znajduje kryjówkę w małej wsi i
trafia pod dach ukraińskiej pary, gdzie zostaje wplątana w małżeński konflikt, a do tajemnicy jej własnej tożsamości dochodzą kolejne sekrety. Film kręcony był w Tykocinie

7.07.2023 (PIĄTEK)

WILNO MIŁOSZA

11:00 | Kino Hetman
FILM | "Wilno Miłosza" ’27, 2000 oraz "Przyśnił mi się sen powrotu" ’23, 2000 - reż. Andrzej Miłosz
„Wilno Miłosza”- Czesław Miłosz przemierza ulice Wilna, zanurzając się w sentymentalną podróż przez czas swojego życia. Opowiada o swoich doświadczeniach ze szkolnych i
uniwersyteckich lat oraz krótkim okresie pozornej niepodległości Litwy, który zakończył się wraz z inwazją sowiecką w czerwcu 1940 roku. W tamtym momencie Miłosz uważał, że
opuszcza miasto na zawsze. Po wielu latach wraca jednak do Wilna, gdzie odkrywa, że pamięć o dawnych czasach wciąż żyje w sercach wielu mieszkańców miasta, którzy nie zapomnieli o jego historii i kulturze. „Przyśnił mi się sen powrotu” - Litwa to dla Czesława Miłosza kraj szczęścia, gdzie spędził swoje dzieciństwo i młodość. Tamtejsze obrazy, zapachy i muzyka pozostają w jego pamięci. Niedaleko jego domu w Szetejnach znajdował się sad, zwany czarnym ogródkiem, gdzie rosły grusze i śliwy, a z obu stron były sadzawki. W parku poeta schodził do rzeki i ukrywał się przed lekcjami pisania, choć matka często go tam znajdowała. Po latach Miłosz wraca w rodzinne strony i odwiedza dobrze znane mu miejsca. Zauważa jednak wiele zmian, jak zarośnięte aleje i wioski, których mieszkańców wywieziono na Syberię. W parku powstał biały dom, gdzie będą odbywać się sympozja poświęcone twórczości poety. W jego pobliżu Miłosz sadzi dąb, zastępując nim ścięte drzewa.

13:00 | Kino Hetman
FILM | "Dolina Issy" reż. Tadeusz Konwicki, 102, 1982
Akcja filmu toczy się na Litwie pod koniec lat dziesiątych XX wieku, w dolinie na pół mitycznej rzeki Issy. Osią fabularną utworu są losy żyjących tam ludzi - historia małego chłopca
Tomaszka, tragicznego w skutkach romansu miejscowego księdza i jego gosposi, nieodwzajemnionej miłości pokojówki Barbarki do swojego pana, postępującego szaleństwa leśnika Baltazara, którego egzystencjalne niepokoje doprowadzają do obłędu i zbrodni. Świat żywych przenika się ze światem zmarłych, a dziejom poszczególnych bohaterów towarzyszą znane z litewskich legend diabły i demony.

15:30 | Kino Hetman
FILM | "Czarodziejska góra. Amerykański portret Czesława Miłosza" reż. Maria
Zmarz – Koczanowicz, ’60, 2000
Realizatorzy przedstawiają proces wtapiania się polskiego poety w obcy kontynent przez serię współczesnych zdjęć Czesława i Carol Miłoszów oraz wywiady z amerykańskimi studentami, przyjaciółmi i znajomymi noblisty.

21:00 | Dziedziniec Alumnatu
KINO NOCNE | "Pan Tadeusz" reż. Ryszard Ordyński, ‘123, 1928
Pokaz filmu z muzyka na żywo w wykonaniu Orkiestry Ludwika Starskiego – kolektywu artystycznego założonego przez dwóch multiinstrumentalistów – kompozytorów: Damiana
Szymczaka oraz Piotra Tomalę.
Przed filmem prelekcja Grzegorza Rogowskiego

8.07.2023 (SOBOTA)
WILNO KONWICKIEGO

12:00 | Kino Hetman
FILM | "Summa" w reż. Andrej Kuciła, ’50, 2018
Film o Andrzeju Strumille z prelekcją Krzysztofa Czyżewskiego pt.: "Miłosz - Konwicki - Strumiłło. Ludzie pogranicza"
Podwójny portret wkomponowany w krajobraz Suwalszczyzny. Wybitny polski malarz Andrzej Strumiłło zaprasza do swojego dziewiętnastowiecznego dworku nieopodal jeziora Wigry Marię, znajomą białoruską malarkę. Dla młodszej o kilkadziesiąt lat artystki wizyta staje się okazją do wejścia w zupełnie inny wymiar życia, z dala od miasta i zobowiązań, w towarzystwie mistrza, arabskich koni i dwóch przyjaznych psów. W momencie spotkania Strumiłło wkracza w fazę
podsumowań i pożegnań. Z kolei kobieta znajduje się na przeciwległym krańcu tej drogi

14:00 | Kino Hetman
FILM | "Zaduszki” reż. Tadeusz Konwicki, 97", 1961
„Zaduszki” to studium psychologiczne dwojga ludzi, którzy doświadczyli traumatycznych przeżyć wojennych. Odebrało im to wiarę w szczęście i zrodziło lęk przed silnymi uczuciami. Podczas weekendowego pobytu w małym hoteliku Michał i Wala powracają do wspomnień. W czasie wojny Michał był zakochany dwukrotnie – w poruczniczce „Listku”, która zginęła oraz „Katarzynie”. Gdy spotkał ją po wojnie nie potrafił znaleźć już jednak z nią wspólnego języka. Z kolei Wala obdarzyła uczuciem członka Narodowych Sił Zbrojnych, „Satyra”, który uratował jej życie. Po wojnie został jednak zabity przez swoich kolegów uznany za zdrajcę. Pomimo, że Michał i Wala nie potrafią zaangażować się w swój związek na głębszym poziomie, to jednak lęk przed samotnością jest tak silny, że decydują się pozostać razem.

16:00 | Kino Hetman
FILM „Salto” reż. Tadeusz Konwicki, ‘97
Alegoryczna opowieść, która dekonstruuje wojenne mity ze znakomitą rolą Zbigniewa Cybulskiego.
"Salto" często określane bywa mianem "filmu poetyckiego", jednak wszelkie próby gatunkowej klasyfikacji są w tym wypadku skazane na klęskę. W dziele Tadeusza Konwickiego odnaleźć można nie tylko elementy poetyckie, lecz także komediowe, autobiograficzne czy historycznospołeczne. Oniryczny świat przedstawiony w filmie jest silnie zakorzeniony w polskiej rzeczywistości – to kraina narodowych mitów, lęków i złudzeń. Konwicki podchodzi do tematu z przekorą i (auto)ironią, a "Salto" zaskakuje, pobudza do refleksji i bawi.
Po filmie spotkanie z aktorką Martą Lipińską

18:30 | Kino Hetman
FILM | "Przechodzień" reż. Andrzej Titkow, ’36, 1984
Film eksperymentalny. Filmowy portret pisarza. Osią filmu jest rozmowa z Tadeuszem Konwickim. Drugą warstwę tworzą cytaty filmowej twórczości Konwickiego. Kolejną - liczne
fragmenty dokumentalne z przełomowych momentów naszej historii. Esej o człowieku, artyście i historii, której był świadkiem i którą współtworzył. Przed filmem prelekcja Grzegorza Rogowskiego

19:00 | Dom Talmudyczny
SPOTKANIE, POEZJA, MUZYKA | Stary Tykocin, nowa opowieść
Podróże dźwiękiem i słowem. Docenieni współcześni polscy poeci i poetki (Justyna Bargielska, Joanna Żabnicka, Adrian Sinkowski, Jakub Pszoniak, Tadeusz Dąbrowski) postarają się na nowo opowiedzieć historię Tykocina. W jaki sposób? Autorzy piszą wiersz inspirowany życiorysem i osobą związaną z Tykocinem. Współcześnie piszący autorzy, zwłaszcza z
młodszego i średniego pokolenia, często określani są poetami zaangażowanymi, rzadziej natomiast nawiązują do historii. Co z tego wyniknie? Czy stary Tykocin może zostać przez
poetki i poetów opowiedziany na nowo? Odczytaniu wierszy będzie towarzyszyła muzyka specjalnie skomponowana na tę okazję przez Bartłomieja Zajkowskiego. Tuż po występach rozpocznie się dyskusja, którą poprowadzi Katarzyna Wójcik, krytyk literacka, doktorantka na Wydziale Polonistyki UJ.
poeci: Justyna Bargielska, Joanna Żabnicka, Tadeusz Dąbrowski, Jakub Pszoniak, Adrian Sinkowski
muzycy: Miłosz Pękala, Bartłomiej Zajkowski
prowadzenie: Katarzyna Wójcik

20.30 |
TEATR | "Zapiski Oficera Armii Czerwonej" S. Piaseckiego – monodram Piotra Cyrwusa w reż. Tomasza Obary
Starszy lejtnant Michaił Zubow 14 września 1939 roku wkracza do burżuazyjnej Polski. Dla człowieka wychowanego w systemie totalitarnym Polska to kraj sprzeczności i dziwów. Lejtnant interpretuje rzeczywistość po swojemu. Na pierwszy rzut oka postrzegany przez niego świat jest groteskowy i komiczny. Czas jednak jest nieubłagany, wypadki wojenne doświadczają naszego bohatera. Jakie wyciąga wnioski? Monodram swoją premierę miał w Teatrze ” Stu” w Krakowie, otrzymał wyróżnienie na Festiwalu Teatru Jednego Aktora w Toruniu.
Czas trwania przedstawienia 1 godz. 20 min.

22:15 | Dziedziniec Alumnat
KINO NOCNE | "Wróżby kumaka" reż. Robert Gliński ' 90, 2005
Po filmie spotkanie z reżyserem Robertem Glińskim
Jest to opowieść o miłości, swoiste love story po pięćdziesiątce. On - Niemiec, profesor uniwersytetu - urodzony w Gdańsku. Ona - Polka, konserwatorka zabytków - urodzona na
Litwie. Poznają się przypadkowo w Gdańsku w 1989 roku. Chcą się przyczynić do pojednania skłóconych w przeszłości swoich narodów. Zakładają Polsko-Niemieckie Towarzystwo
Cmentarne. Chcą dać prawo zmarłym do powrotu na swoje rodzinne ziemie. Będą grzebać zmarłych w ich krainie dzieciństwa. A wszystko non profit ze szlachetności w imię pojednania. Czy nadszedł czas budowania powszechnej zgody, "europejskiego domu"?

9.07.2023 (NIEDZIELA)
EPILOG. WILNO POWOJENNE I WSPÓŁCZESNE

11:00 | Alumnat
SPOTKANIE LITERACKIE | „Obrazki litewskie” – spotkanie z litewskim pisarzem i dramaturgiem Herkusem Kunčiusem
Spotkanie wokół książek "Obrazki litewskie" oraz "Litwin w Wilnie", w kontekście obrazu Wilna we współczesnej prozie litewskiej. Pragniemy zapytać autora o strategie pisarskie, o miejsce naszego gościa na literackiej mapie Litwy i samego Wilna, o mit tego miasta we współczesnej świadomości literackiej Litwy oraz o jego obraz u innych pisarzy litewskich.

13.00 | Kino Hetman
FILM | "Wir" reż. Gytis Lukšas‚’139, 2009
Film obejmuje okres istnienia Litwy od lat 50. do 70. zeszłego wieku. Odmalowuje portret powojennych losów kraju ujarzmionego przez Związek Radziecki, przyglądając się losom
jednego człowieka - od dzieciństwa do osiągnięcia dorosłości. Opowiedziana historia pokazuje człowieka złamanego przez miłe jego sercu, ale smutne wspomnienia z dzieciństwa oraz beznadziejne poszukiwanie prawdziwej miłości w dorosłym życiu. Użyta w filmie metaforyka i zdjęcia odwzorowują erę i krajobrazy nietknięte przez upływający czas, gdy życie toczyło się często w czerni i bieli. W tej ciemności kryje się jednak ogromna tęsknota za prawdziwą miłością.

17:00 | Kino Hetman
FILM | "Las bogów" reż. Algimantas Puipa, ‚’120, 2005
„Las bogów” to historia artysty i intelektualisty, który przeżył więzienie w dwóch brutalnych reżimach - nazistowskim i sowieckim. Znany jako „Profesor”, żyje zgodnie z własną wersją dziesięciu przykazań. Po przetrwaniu niewoli w nazistowskim obozie koncentracyjnym, decyduje się opisać swoje doświadczenia w pamiętniku, który staje się celem cenzorów
sowieckich. Film jest najbardziej dochodową litewską produkcją po odzyskaniu przez ten kraj niepodległości w 1991 roku.

20:00 | OSP
PERFORMANCE | Arturas Bumšteinas „ Navigations”
performance artystów z Litwy z użyciem zamontowanych na kole barokowych maszyn do tworzenia szumu pogodowego, oscylatorów oraz wyposażonych w potężny system dźwiękowy.
Arturas Bumšteinas jest eksperymentującym artystą pracującym z dźwiękiem i muzyką od końcówki lat 90. poprzedniego stulecia. Artysta wierzy w utopię „higginsowskiego intermedializmu” i jest outsiderem wszystkich dyscyplin artystycznych. Pomimo tego, muzyk nieustannie realizuje swoje idee i koncepcje w kontekście koncertów, performansów, wystaw, audycji radiowych, występów teatralnych i wydawnictw muzycznych, pełniąc równocześnie rolę dyrektora artystycznego festiwalu Jauna Muzika, który odbywa się w kwietniu każdego roku w Wilnie. Jego projekty muzyczne i artystyczne były zamawiane i prezentowane przez renomowane wydarzenia i miejsca, takie jak Holland Festival, Unsound, Tectonics, Skanumezs, Kody, Ultraschall, Deutschlandradio Kultur, Cricoteka, Operomanija, Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie, Galierę Vartai oraz MO Museum. W 2017 roku artysta był gościem prestiżowej rezydencji artystów „Berliner Künstlerprogramme des DAAD”.

22:00 | Dziedziniec Alumnatu
KINO NOCNE | „Obietnica poranka” reż. Eric Barbier, ‘131, 2017
Ekranizacja bestsellerowej autobiografii Romaina Gary'ego, jedynego dwukrotnego zdobywcy prestiżowej Nagrody Goncourtów wśród francuskich pisarzy. Film ukazuje siłę bezgranicznej miłości macierzyńskiej, która tworzy wokół dziecka iluzoryczny świat. Dzięki temu życie głównego bohatera pełne jest namiętności, zwrotów akcji i tajemnic. Niezwykłe przygody, które Romain przeżywa dzięki matce, prowadzą go do pozycji jednego z najważniejszych pisarzy XX wieku.

WYDARZENIE TOWARZYSZĄCE
Festiwalowi towarzyszy wystawa Muzeum Historii Polski pn.:"Powstali 1863-64"poświęcona Powstaniu Styczniowemu.
Wystawa dostępna będzie na Placu Czarnieckiego w Tykocinie przez cały czas trwania festiwalu.