"TRANS-ATLANTYK" Witolda Gombrowicza to bodaj najostrzej i najbardziej bezpośrednio traktują­ce o Polsce spośród wszystkich dzieł tego znakomitego pisarza. Ta na­pisana w Argentynie, wydana po raz pierwszy w Paryżu (1953) powieść, odwołuje się do osobistych do­świadczeń autora, który w sierpniu 1939 r. popłynął do Ameryki Połu­dniowej i tam też zastała go wojna. Odwieczne Gombrowiczowskie zderzenie formy i chaosu ma tu cha­rakter zjadliwego, satyrycznego dys­kursu pomiędzy sarmacką, kontuszowo-swojską kulturą i nowym, bru­talnym światem, który jej niesie swe wyzwania W żadnym też innym z dzieł autora "Iwony księżniczki Bur­gunda" nie odgrywa takiej roli język - wywodzący się z dziedzictwa ro­mantyzmu i Sarmacji, ale szczegól­nie mocno podszyty Sienkiewiczem i "Trylogią" (nie bez kozery: Gombro­wicz się nią zachwycał, ale i diablo irytował, widząc w niej kwintesencje mitów i upodobań polskich). Będą­cy znakiem tej kultury, wzorcem