W 1972 roku amerykański tancerz i choreograf, Steve Paxton, zaprezentował pokaz będący efektem trzytygodniowych zajęć ze studentami Oberlin College (Ohio). „Magnesium”, bo taki tytuł nosił spektakl, był niekończącym się, wciąż zmieniającym się na oczach widzów tańcem, badającym kondycje ludzkiego ciała z zetknięciu z podłogą lub innym ciałem. Pisze Justyna Stanisławska.
fot. mat. organizatora
Od czasu „Magnesium” Steve’a Paxtona kontakt improwizacja stała się popularną techniką tańca praktycznie na całym globie. Do Polski dotarła w końcówce lat 80-tych XX w. Początek lat 90-tych to czas wyjazdów studyjnych polskich tancerzy i choreografów do USA. Dziś to czas intensywny międzynarodowych wymian, pokazów, warsztatów, jamów tanecznych i festiwali takich jak Międzynarodowy Festiwal Tańca Kontakt Improwizacji Warsaw Flow czy FRU Festiwal PFKI[1].
W ubiegły czwartek, 23 czerwca 2022, o godzinie 18:00 w Mazowieckim Instytucie Kultury przy ul. Elektoralnej w Warszawie odbył się wernisaż wystawy 50 lat Kontakt Improwizacji – Zaczątki, Korzenie, Gałęzie. Wydarzenie otworzyła niezwykle interesująca rozmowa z kuratorką wystawy Colleen Bartley, która współpracowała z większością tancerzy i choreografów, będących twórcami i propagatorami kontakt improwizacji, w tym m.in. z Nancy Stark Smith, zmarłą w ubiegłym roku, autorką jednej z tzw. partytur KI – Underscore. Definicję partytury (score) bardzo trafnie podała Małgorzata Gajdemska w publikacji Nauczanie kontakt improwizacji w Polsce. Zjawiska, konteksty, perspektywy[2] pisząc, iż jest to […] struktura, w ramach której praktykuje się KI, bazująca na otwartym dzieleniu się instrukcjami czy założeniami, przekazywaniu reguł czy tematów na daną sesję […]. Szczególną formą jest stworzony przez Nancy Stark Smith underscore – struktura improwizacyjna, która oferuje narzędzia i strategie, włączające KI w szerszy kontekst improwizacji tanecznej, wspiera łączenie zagadnień kinestetycznych i kompozycyjnych podczas improwizacji, pozwala wyrażać pełne spektrum energetycznych i fizycznych form i stanów. Otwierająca dyskusja toczyła się więc nie tylko wokół długiej historii kontakt improwizacji na świecie, ale i wokół tego jak była i jest ona praktykowana, jak zmienia się oraz jak wpływa na pracę twórczą tancerzy i choreografów również na etapie kształcenia czy terapii.
Colleen Bartley bardzo mocno podkreśliła niezwykle szeroką inkluzywność kontakt improwizacji. Fakt, że wykorzystuje się ją zarówno w pracy profesjonalistów jak i amatorów, osób o różnych umiejętnościach i doświadczeniach tanecznych, rozmaitej motoryce (nierzadko ograniczonej), nienormatywnych ciałach, a także pochodzeniu etnicznym czy społecznym, sprawia, że technika ta jest otwarta dla każdego i pozwala łączyć elementy tańca współczesnego, sztuk walki, akrobatyki w sposób dopasowany do aktualnych możliwości ćwiczącej grupy.
Poza materiałem fotograficznym i opisowym na wystawie znalazły się także filmy – krótkie rozmowy, fragmenty praktyk i jamów, będące ciekawym i wciągającym zwiedzających w świat kontakt improwizacji video-dokumentem.
„Improwizacja jest dla mnie bramą do niemożliwego. To stan umysłu, w którym jestem niezwyciężony, niepokonany, niezniszczalny”[3].
W kontakt improwizacji punktem wyjścia dla ruchowych poszukiwań jest kontakt fizyczny – między tańczącymi osobami, a także między nimi a podłożem; kwintesencją zaś jest niepowtarzalność każdego ruchu, przepływa energii pomiędzy kolejnymi jego fazami i pomiędzy tancerzami. Dlatego w technice tej dowolność ruchu schodzi na plan dalszy, a na pierwszy plan wysuwa się struktura i przepływ. Taniec jest stanem, w którym tancerz jest tańczony, prowadzony, wyrażany – medium energetyczne.
To oczywiście subiektywne odczucie i można je w pełni zrozumieć jedynie będąc uczestnikiem lub bezpośrednim obserwatorem pokazu lub sesji kontakt improwizacji. Fundacja Artystyczna PERFORM i Mazowiecki Instytut Kultury dali taką możliwość wszystkim obecnym na wernisażu. Po obejrzeniu wystawy Colleen Bartley poprowadziła własną sesję Underscore, z muzyką Katarzyny Tekielskiej. Sesja rozpoczęła się od krótkiego choć jak na krótkie ramy czasowe, dość wyczerpującego wstępu objaśniającego partyturę i zasady praktyki oraz pracy grupy. Prowadząca wyświetliła schemat pracy, dla uczestników przygotowane zostały również kartki, ołówki i kolorowe kredki, za pomocą których mogli robić notatki, rysunki i szkice uzupełniające ich własna praktykę i dokumentujące wewnętrzną pracę, jaką wykonali podczas sesji. Każdy kto zdecydował się wziąć udział w praktyce przedstawił się imieniem oraz próbował nazwać intencję, z którą będzie ćwiczył. Radość, przyjemność, uważność, przestrzeń, świadomość – to tylko niektóre ze słów opisujących idee przyświecające uczestnikom sesji. Jestem pewna, że każdy pracował z nimi na swój sposób i wyniósł z tego spotkania coś bardzo szczególnego, co zostanie z nim/nią na długo.
***
[1] Polski Festiwal Kontakt Improwizacji
[2] Małgorzata Gajdemska „Nauczanie Kontakt Improwizacji w Polsce. Zjawiska, konteksty, perspektywy” w: „Kontakt Improwizacja w Polsce” Fundacja Artystyczna PERFORM, Warszawa 2019, s. 34.
[3] Filip Wencki „Poetyka ruchu” w: „Kontakt Improwizacja w Polsce” Fundacja Artystyczna PERFORM, Warszawa 2019, s. 104.
Tekst powstał w ramach projektu Centralna Scena Tańca w Warszawie – edycja III