Powstanie instytucji, która od 1 lipca 1984 r. zaistniała jako Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, a która od 1999 r. znana jest pod obowiązującą do dzisiaj nazwą Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, było odpowiedzią na potrzeby osób ze środowisk, które za wspólny mianownik obrały pole sztuki dla dziecka. Nie przypadkowo był to Poznań!
fot. mat. organizatora
Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu kieruje się myślą, że każdy, niezależnie od wieku, ma prawo do sztuki i już od 40 lat skupia uwagę na najmłodszych odbiorcach i na sztuce, która jest dla nich tworzona. Patrząc szeroko na obszary kreatywne, podchodząc interdyscyplinarnie, Centrum ważną część swojej działalności poświęca sztukom teatralnym i performatywnym i ich prezentacji, ich badaniu i prowadzeniu dyskursu wokół oraz inicjowaniu nowych projektów.
Teatr w ujęciu interdyscyplinarnym
Powstanie instytucji, która od 1 lipca 1984 r. zaistniała jako Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, a która od 1999 r. znana jest pod obowiązującą do dzisiaj nazwą Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, było odpowiedzią na potrzeby osób ze środowisk, które za wspólny mianownik obrały pole sztuki dla dziecka. Nie przypadkowo był to Poznań, który od lat 60., za sprawą takich wydarzeń jak Przegląd Polskich Współczesnych Sztuk Lalkowych „Konfrontacje”, Biennale Sztuki dla Dziecka oraz przeglądy filmów dla dzieci i młodzieży, był miejscem spotkań osób zajmujących się nauką, krytyką i praktyką artystyczna.
Biennale Sztuki dla Dziecka, które do dzisiaj jest jednym z najważniejszych wydarzeń realizowanych przez Centrum, a które w przyszłym roku będzie miało swoją 25. edycję, swoje początki czerpie z „Konfrontacji”. Cele przyświecające wydarzeniu, zarówno wówczas jak i obecnie, można sprowadzić do integrowania dyscyplin z obszaru sztuk, refleksji naukowej oraz prezentacji twórczości dla młodej widowni.
Nowe sztuki
Teatr od samego początku był ważny dla Biennale. Sprzyjając temu obszarowi ogłoszono w 1986 r. Konkurs na Sztukę Teatralną dla Dzieci i Młodzieży. Początkowa zamknięta forma Konkursu ewoluowała od mieszanej (przez chwilę) po otwartą, która funkcjonuje od 1992 r. do dzisiaj. W ciągu czterech dekad organizowania Konkursu wiele osób twórczych mogło zaistnieć w środowisku i świadomości widowni, zarówno zawodowców jak i debiutujących. Do tych osób należą m.in.Liliana Bardijewska, Krystyna Chołoniewska, Marta Guśniowska, Robert Jarosz, Malina Prześluga, Magdalena Mrozińska, Katarzyna Matwiejczuk, Tomasz Kaczorowski, czy Michał Kaźmierczak, by wymienić tylko kilkoro. W jury zaś zasiadały osoby, które polski teatr i scenę performatywną dopingowały i współtworzyły, jak m.in. Jerzy Koenig, Jan Skotnicki, Janusz Degler, Maciej Wojtyszko czy Bogusław Kierc. Od 1994 r. obok Konkursu odbywają się również warsztatowe spotkania dramatopisarzy i dramatopisarek, które mają na celu wspieranie, rozwój i kształtowanie międzypokoleniowej wspólnoty piszących dla teatru.
Konkursowi i warsztatom towarzyszy również działalność wydawnicza. W początkowym okresie, między 1986 a 1990 r., wybrane sztuki zgłoszone na Konkurs ukazywały się na łamach czasopisma „Sztuka dla Dziecka” (wydawnictwo Centrum Sztuki Dziecka, o niezwykle bogatej treści i będące swego rodzaju fenomenem!). Przez kolejne lata forma promocji sztuk ewoluowała, by przyjąć formę serii Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży, która ma na celu prezentowanie utworów dramatycznych polskich i zagranicznych, które odnoszą się do twórczości dla młodych. Od 1992 r. jest to jedyne polskie wydawnictwo, które nieprzerwanie drukuje współczesne sztuki dramatyczne dla młodych odbiorców i odbiorczyń.
Spiritus movens Nowych Sztuk dla Dzieci i Młodzieży oraz Kongresu Polskiego Teatru dla Dzieci i Młodzieży jak i promotorem ruchu teatru dla najnajów, był Zbigniew Rudziński. Od 1985 r. zajmował się w Centrum Sztuki Dziecka organizacją Konkursu, warsztatów dla pisarzy i wspieraniem twórczości dla dzieci. Za swoją działalność został doceniony przez ZAiKS i otrzymał w tym roku Nagrodę za całokształtt twórczości dla dzieci.
W 2024 r. działalność wydawnicza Centrum została zauważona i doceniona, o czym świadczy m.in. przyznanie Nagrody Honorowej w Konkursie Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek „Najpiękniejsze Polskie Książki 2023” za dwie książki z serii Nowe Sztuki dla Dzieci i Młodzieży (t. 51 i t. 52).
Nowe kierunki
Odpowiadając na potrzeby zmieniającego się świata i potrzeby środowisk twórczych w 2023 r. Centrum zainicjowało Program pisarski skierowany do osób piszących sztuki teatralne dla dzieci lub młodzieży. Program wspiera uczestników i uczestniczki w procesie twórczym zapewniając informacje zwrotne, wsparcie i kontakt z osobą reżyserską i redaktorską, grupą ekspercką dzieci lub młodzieży oraz specjalistą w wybranej przez siebie dziedzinie. W 2023 r. nabór do pierwszej edycji Programu pisarskiego został przeprowadzony w ramach 34. Konkursu na Sztukę Teatralną dla Dzieci i Młodzieży. Od 2024 r. są to osobne formuły.
Wszystko o dramaturgii zawiera się w działaniach wokół Konkursu, publikacji w ramach Nowych Sztuk oraz warsztatów i Programu pisarskiego. Natomiast obierając perspektywę badawczą i aktywizującą środowisko sztuk teatralnych i performatywnych, w marcu 2005 r. Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu zorganizowało Kongres Polskiego Teatru dla Dzieci i Młodzieży, którego pokłosiem jest „Raport o stanie polskiego teatru dla dzieci i młodzieży w latach 1989–2003”. Następnie Centrum zainicjowało Forum o współczesnej dramaturgii dla młodej widowni (2023) oraz Forum o współczesnym tańcu i choreografii (2024), tym samym stając się pionierem w obszarze synergii praktyki i refleksji krytycznej nad sztuką dla młodych osób. Również precedensowa jest publikacja raportu „Teatr dla dzieci i młodzieży - Zmiana paradygmatu?”.
W praktyce Centrum realizuje działania programowe współtworząc działalność artystyczną Sceny Wspólnej w Poznaniu. Również podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino!, wydarzenia organizowanego przez Centrum, rozwijane są pokazy dla dzieci w wieku od 2 lat. To nie są tylko filmy, bowiem towarzyszą im działania performatywne, które mają miejsce nie w sali kinowej, a w przestrzeni teatralnej.
Emanacją sztuk teatralnych i performatywnych, na których skupia się uwaga Centrum, a które mają odpowiadać na potrzeby zmieniających się potrzeb odbiorczych i otaczającego świata, niemal przez 20 lat było skupienie się na najnajmłodszych widowni i wydarzenia, których uczestnikami były kilkumiesięczne dzieci i ich opiekunowie. Teraz Centrum do tego obszaru dodaje taniec i choreografię, które poprowadzą program instytucji w najbliższej przyszłości.
Jubileusz Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu jest więc świętem sztuki dla dzieci, w tym teatru i performatywności we wszystkich jego odmianach.
Po więcej informacji o działaniach Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu w obszarze teatru i sztuk performatywnych zapraszamy na stronę https://nowesztuki.pl/.