Naród (bądź unia narodów) - ta wspólnota ludzka, kształtowana przez miejsce, dzieje oraz przez przyjęty i wypracowany system wartości - potrzebuje dwu zabezpieczeń przed dworna grożącymi mu niebezpieczeństwami: z jednej strony potrzebuje tolerancyjnej otwartości, która by go strzegła przed narodowym egoizmem, czyli szowinizmem, z drugiej zaś strony potrzebuje patriotycznej żarliwości i patriotycznej czujności, które by go z kolei strzegły przed utratą tożsamości i przed uzurpacjami sąsiadów lub sublokatorów. Granice tu wytyczone, zakreślone zostały przez zakresy takich pojęć, jak: "tolerancyjna otwartość" oraz "patriotyczna żarliwość" i "patriotyczna czujność". O ile pierwsze z tych pojęć bywa przyjmowane bez trudności, o tyle dwa pozostałe z miejsca wzbudzą opory. Bo jedni nie odróżniają już żarliwości patriotycznej od gorączki nacjonalizmu (a to nieodróżnianie jest nie tyle dowodem zaniku kultury języka, co zaniku kultury uczuć i