Wśród dramatów Wyspiań­skiego "Powrót Odysa" zadziwia nas dzisiaj swo­ją współczesnością. Współ­czesność ta jest tak świe­żej daty, że aż irytujące staje się "prekursorstwo" myśli Wyspiańskiego w stosunku do idei heroizmu egzystencjalnego, idei egzystencjal­nej odpowiedzialności człowieka za własne czyny. Nie z własnej prze­cież winy Wyspiański włączył się do chóru głosów, które - choć brzmią szlachetnie - trochę nas już przecież znudziły. Znudził głównie dlatego, że sztuka nie znosi powta­rzania morału. Ale los Odysa nie jedną ma wy­kładnię. Grecki bohater spod Troi, przeniesiony do Polski, stracił swój trochę kupiecki spryt jako cechę na­czelną, zyskał ponurą zaciekłość wo­jownika i wojownika winy. Chyba tylko dramatyzm polskiej, na prze­mian wielkiej i upadłej, historii mógł sprawić, że epicki, rozlewny, homerycki wątek odzwierciedlający świetność i pogodę dawności uka­zał także dawność jako p