fot. Mariusz Marciniak / mat. organizatora
„Próba Obecności - NA WIDOKU” w reżyserii Pawła Grali w ramach festiwalu Dotknij Teatru 2021. Pisze Anna Banach.
Tematem przewodnim tegorocznej edycji Dotknij Teatru jest „Obecność”. Hasło to, niezwykle ważne i aktualne, dedykowane było wydarzeniom teatralnym, które miały mieć swoją premierę rok wcześniej. Niestety pandemia nie pozostawiła organizatorom projektu żadnych realnych szans na urzeczywistnienie artystycznych inicjatyw, dla których podstawą jest Obcowanie, Bycie i Bezpośredniość. Dlatego musieliśmy poczekać nieco dłużej na spotkanie ze sztuką teatru, który domaga się bycia we wspólnocie, bliskiego kontaktu i realnego doświadczenia.
Jednym z wydarzeń prezentowanych w ramach Dotknij Teatru 2021, które w szczególny sposób podkreśla związek pomiędzy obecnością a realnym doświadczeniem teatralnego działania, czerpiącego inspirację z potencjału codziennych zdarzeń, ulotnych chwil i okruchów naturalnych przeżyć i emocji, jest Próba Obecności – NA WIDOKU. Spektakl w reżyserii Pawła Grali, a w wykonaniu Emilii Biskupik, Michała Ratajskiego i Piotra Matuli, w moim odczuciu stanowił swoiste zaproszenie do wielowymiarowej mentalnej podróży, której istotą była współobecność właśnie.
Zmierzając do klubokawiarni Kipisz, w której ogrodzie Próba Obecności została zainscenizowana, zastanawiałam się czy ten wieczór z teatrem i tańcem rzeczywiście będzie dla mnie dotykaniem realnego, czy może mnie czymś zaskoczyć. Nie miałam wątpliwości, że zobaczę świetnie wyszkolonych tancerzy i performerów poprowadzonych przez choreografa, którego szczególnie cenię za dar nieoczywistej wyobraźni przestrzennej i poetykę ruchu. To, z czym się zetknęłam, nazwałabym spektaklem o performatywnym wymiarze, w którym w równym stopniu korzysta się z działań zaplanowanych, wynikających z procesu i chęci wypracowania określonych jakości ruchowych oraz działań zaimprowizowanych, odsyłających nas chociażby do pojęcia instant composition (choreografii tworzonej na żywo) czy kontakt improwizacji, której mistrzami pozostają Biskupik i Ratajski. Jednak nie o techniczne ewolucje i wirtuozerię taneczną tutaj chodzi, choć nie oznacza to wcale, że taneczny język został całkowicie pozbawiony tak charakterystycznych dla techniki KI efektownych kombinacji ruchowych opartych na wielowymiarowej grze z siłami fizyki. Miałam jednak wrażenie, że protagoniści poszukują w tym tanecznym spotkaniu i zbliżeniu nowego rodzaju obecności.
Inscenizacja NA WIDOKU rozpoczyna się od swoistego prologu, podczas którego Grala objaśnia widzom otwartą formułę wydarzenia, ostatecznie definiując je jako spektakl o próbie obecności. Przemawia do widzów za pośrednictwem mikroportu, którego będzie również używał, komunikując się z tancerzami, by w czasie rzeczywistym ingerować w przebieg zdarzenia. Podkreśla tym samym swoją obecność i realny wpływ na dramaturgię spektaklu, jego strukturę i rytmy. Działa z wyczuciem, pełni, troszkę tak w duchu Kantora, rolę dyrygenta, jednocześnie pozostawiając tancerzom wiele swobody. To ich relacja stanowi oś spektaklu. Rozwija się ona zarówno w intensywnej obecności tanecznego duetu, definiującego się w równym stopniu poprzez solowe działania, jak i w muzyce płynnie powiązanej z nagraniami rozmów Biskupik i Ratajskiego, dzięki którym bliżej poznajemy tę parę. W impresyjnych komentarzach i zwierzeniach kryje się historia Emilii i Michała, kobiety i mężczyzny, osobnych bytów, a zarazem życiowych partnerów. Powracają w nich motywy związane z ruchem i przepływem. Jest więc opowieść o przemieszczaniu się, bieganiu czy długo wyczekiwanej chwili odpoczynku, ale też swobodne falowanie energii, myśli, nastrojów. Obserwacji świata zewnętrznego towarzyszy podróż w głąb siebie. Biskupik i Ratajski odsłaniają przed nami krajobrazy swoich wewnętrznych światów, nadając im jednocześnie realny kształt poprzez ucieleśnienie. Ich taniec kreowany jest w oparciu o bogaty katalog możliwości. Jest w nim naturalność i techniczna sprawność, czułość i troska, dzikość serca i beztroska zabawa, ale też odpuszczenie i przyzwolenie na zwyczajność. To poruszający duet, który intensywnie rezonował w przestrzeni widza dzięki uobecnieniu na wskroś realnego i prawdziwego artystycznego spotkania.
Osobną wartością NA WIDOKU jest również pejzaż muzyczny stworzony przez Piotra Matulę. Elektroniczne dźwięki, pulsujące i zmienne rytmy przenikające się z (od)głosami Biskupik i Ratajskiego to odkrywanie nowych audialnych przestrzeni oraz gra z wyobraźnią widza. Wrażenia te wzmacniane są jeszcze przez aspekt wizualny widowiska. Naturalna sceneria przeobrażająca się dzięki scenicznemu oświetleniu oraz zmieniająca się aura – nasza wspólna podróż zaczyna się w jasności, a kończymy ją otuleni ciemnością – sprawiają, że spektakl staje się tak przyjemnym zmysłowym doznaniem. Suma tych składników pozwala widzom doświadczyć, we wspólności, teatralnej magii. Kryje się ona w zapachach i odgłosach natury, zmieniających się barwach leśnego krajobrazu, unoszącym się pod wpływem dynamicznego ruchu ciał pyle ziemi. Zmysłowość tańca podkreśla też zewnętrzna transformacja performerów, dla których kostiumem są nie tylko proste czarno-beżowe ubiory zaprojektowane przez Damiana Roberta Kretschmera, ale też przyklejające się do twarzy, ramion i materiałów źdźbła trawy, różnokształtne liście, grudki ziemi. Dostrzegam w tych plastycznych przemianach ciał rodzaj symbiotycznej relacji jaka wytwarza się pomiędzy człowiekiem a naturą.
Spektakl NA WIDOKU zaskoczył mnie – szczególnie zaś droga, którą przemierzyłam wspólnie z Emilią, Michałem, Pawłem i Piotrem oraz innymi obecnymi podczas premiery współtwórcami zdarzenia i gośćmi klubokawiarni KIPISZ. To wędrowanie od obrazu do obrazu, od impulsu do impulsu, wyzwoliło we mnie ożywczą energię, przywołało też wiele skojarzeń z praktyką świadomej obecności. Odnajduję jej sens w słowach, które padają podczas działania tancerzy, by zanurzać się i przeglądać w rzeczach małych, wsłuchiwać się w sygnały płynące z wnętrza i docierające z otoczenia, konfrontować się z nieznanym i niewygodnym, dostrzegać potencjał kreatywnych działań w bliskiej codzienności i naturalności, w pełnym oddechu i lekkości bytu, w spojrzeniu, dotyku, bolesnej szczerości i spontanicznym na ziemi zaleganiu. Było to intensywne doświadczenie, którego siłę odziaływania podkreślali uczestniczący w rozmowie z artystami widzowie.
Próba Obecności - NA WIDOKU
Premiera: 20 czerwca 2021
Reżyseria i Choreografia – Paweł Grala
Taniec i Kreacja – Emilia Biskupik, Michał Ratajski
Muzyka – Piotr Matula
Kostiumy – Damian Robert Kretschmer