Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi zaprasza 7 stycznia na premierę przedstawienia Pedra Calderóna de la Barki Wielki teatr świata w reżyserii Cezarego Tomaszewskiego.
fot. mat. teatru
„Muzyczna farsa” – mówi reżyser, by szybko zmienić opis spektaklu na „niemoralny moralitet”, „złośliwą i przewrotną groteskę”, „slapstickowy musical”, „misterium uliczne”, „propagandowy raj” czy „niekończącą się paradę wykonów”. Barokowy dramat religijny Pedra Calderóna de la Barki jest bowiem dziełem dalekim od religijnej powagi i moralnej jednoznaczności, a i reżyser jest daleki od przedstawiania tradycyjnych interpretacji.
Teatrum mundi
Hiszpania złotego wieku, złoty wiek hiszpańskiego dramatu. Wszystko tu ocieka złotem, także kultura. Dramaty religijne, nazywane autos sacramentales, mają ubarwiać obchody święta Bożego Ciała i wspierać ewangelizację niepiśmiennego ludu. Dziś powiedzielibyśmy o nich: wysokobudżetowe; zdobne kostiumy, dymy, ognie, rozbudowane mobilne scenografie, duchy, pioruny i wzburzone morza upodabniają widowiska do współczesnych koncertów gwiazd. Wszystko po to, by zadowolić głodny wrażeń tłum i jednocześnie edukować go, jak moralnie się prowadzić. Niezwykłe pole do popisu dla propagandystów, ale też dla ambitnych twórców i filozofów.
Calderón de la Barca – nie stroniąc od przewrotnego dowcipu, a nawet złośliwości – docieka głębszych sensów, sięgając po motywy życia jako snu czy teatru świata, w którym ludzie są tylko trybami ziemsko-niebiańskiej maszynerii; aktorami spektaklu „w dekoracjach, przy świetle, w kostiumie”, w którym role rozdaje Bóg. Dogmaty wiary i ludzkie cechy są tu alegorycznie ucieleśniane przez bohaterów. Jest zatem Autor (w tej roli Agnieszka Korzeniowska), Świat (Krzysztof Pyziak oraz Konrad Michalak), Prawo Łaski (Aleksandra Posielężna), Głos (Michał Kruk), Król (Malwina Jelistratow), Roztropność (Jolanta Jackowska), Piękno (Damian Sosnowski), Bogacz (Paweł Kos), Wieśniak (Bartosz Turzyński), Biedak (Halszka Lehman) i Dziecko (Adam Mortas).
Jak współcześnie interpretować religijne dramaty, które bardziej przecież komediami były? Co wspólnego ma teatr świata, organizowany według boskiego porządku, z teatrem kapitalistycznie nastawionym na zysk? Kto przydziela role i jaki mamy wpływ na scenariusz? Na ile różna jest wizja końca świata, płonącego w ogniu piekielnym, od tej w ogniu lasów Amazonii? Czy w staroświeckim obrazie zasad moralnych i magii teatru możemy jeszcze odnaleźć coś, co i nam, współczesnym i wątpiącym, mimo obiektywnych zagrożeń i ludzkich niedoskonałości – mogłoby pomóc cieszyć się życiem?
Teatrum novum :)
Reżyser nie zdradza wiele. Dość powiedzieć, że w jego osobistej interpretacji calderonowski Autor jest jak Jeff Bezos, Elon Musk czy Richard Branson: twórca imperium, na które w samozachwycie spogląda z góry – z Nieba, krawędzi kosmosu czy VSS Unity.
Tym zresztą charakteryzowała się sztuka baroku: motywy z Pisma inkrustowane były świecką codziennością, a sceny biblijne przedstawiane we współczesnym anturażu, czego przykładem są choćby obrazy Caravaggia.
I tym charakteryzuje się reżyser: dalekim od nabożności i wypełnionym błyskotliwym humorem podejściem do sztuki. Jak mówi: teatr nie jest świętą krową – ani narzędziem „odchamiania”, ani perorą z ambony. „Orfeusza i Eurydykę” wystawiał w hali sportowej, madrygały Monteverdiego inscenizował w barze mlecznym, Johanna Wolfganga Goethego zestawił z Agatą Christie, a w wystawianej w Wiedniu „Wesołej wdówce” obsadził polskie sprzątaczki.
Autorski program do spektaklu spisał Dominik Frosztęga, pisarz – jak sam o sobie mówi – niepoczytalny.
Próżno szukać w nim tradycyjnych opisów. W zamian czytelnik znajdzie na stronie internetowej Teatru (programy są od niedawna dostępne wyłącznie online) frapującą rozprawkę filozoficzną i historyczno-literacką, podlaną obficie absurdem i groteską, a także: quiz, w którym nic nie można wygrać, a pytania są niepoprawne. Wszystko to bowiem – cały ten nasz żywot na ziemskim padole – obiecanki-cacanki. Role zostały rozdane. I „o grę idzie, nie o samo życie”.
***
„Wielki Teatr Świata”
Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi
7,8,9 stycznia 2022
autor: Pedro Calderón de la Barca
przekład: Leszek Biały
reżyseria: Cezary Tomaszewski
dramaturgia: Aldona Kopkiewicz
scenografia i kostiumy: Agnieszka Klepacka, Maciej Chorąży
reżyseria światła: Jędrzej Jęcikowski
przygotowanie wokalne: Adam Rymarz
przygotowanie podkładów muzycznych: Sylwia Michalik
asystentka reżysera/inspicjentka: Agnieszka Choińska
obsada:
Jolanta Jackowska, Malwina Jelistratow, Agnieszka Korzeniowska, Halszka Lehman, Aleksandra Posielężna, Paweł Kos, Michał Kruk, Konrad Michalak, Adam Mortas, Krzysztof Pyziak, Damian Sosnowski, Bartosz Turzyński