"Listopad" (1845) to najlepsza powieść historyczna Henryka Rzewuskiego (1791-1866). "Listopad", czerpiąc z gawędy swadę narracyjną, dbałość o oddanie atmosfery i szczegółów obyczajowych epoki, mentalności i stylu życia ludzi - zachowuje więcej obiektywizmu w relacjonowaniu ich przekonań, ocenie postaw i działań. W dramatycznym dla kraju momencie - w latach konfederacji radomskiej i barskiej skierowanej przeciw dysydentom i królowi - stają naprzeciw siebie dwa światy. Z jednej strony - znany z "Pamiątek Soplicy" świat kontuszy, szlacheckich dworów, w których czas się zatrzymał, patriarchalnych obyczajów i tradycyjnych cnót. Z drugiej zaś - świat europejskiej kultury przychodzącej do Polski wraz z królem - przyjacielem filozofów i poetów, świat nowych obyczajów i strojów, dworactwa, zwątpienia w trwałość zasad etyki i uznania dla potęgi rozumu. Podstawowe antynomie polskiej kultury i myśli politycznej autor ukazuje przez pryzmat losów dwóch b