Włączenie artystów zawodowych do systemu zabezpieczenia społecznego będzie głównym celem projektu ustawy, który opracuje resort kultury. Rozwiązania mają zapewnić artystom bieżące ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz okresy składkowe, pozwalające na minimalną emeryturę w przyszłości.

Informację o projekcie ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny zamieszczono w poniedziałek w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.

W informacji wskazano, że "od wielu lat narasta problem osób wykonujących zawody artystyczne oraz pracowników sektora kultury i sektora kreatywnego, wynikający przede wszystkim z braku adekwatności formy wykonywania przez nich działalności do comiesięcznego obowiązku płatności składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne".

Odpowiedzią projektodawcy na wyzwania artystów zawodowych związane z ich funkcjonowaniem w systemie ubezpieczeń społecznych jest wprowadzenie mechanizmu gwarantującego im stałe ubezpieczenie, jeśli ich dochód nie pozwala na samodzielne pokrycie składek.

"Projekt ustawy o zabezpieczeniu socjalnym osób wykonujących zawód artystyczny odpowiada na dwie potrzeby środowiska artystów zawodowych – zapewnienie posiadania przez artystów bieżącego ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego oraz zapewnienie posiadania przez artystów wystarczającej ilości okresów składkowych, pozwalających na minimalną emeryturę w przyszłości" - zapowiedziano.

MKiDN, które odpowiada za przygotowanie projektu wskazało, że sytuacja ekonomiczna znaczącej grupy artystów (ok. 62.400 osób zawodowo wykonujących działalność artystyczną plus ok. 2.500 absolwentów uczelni artystycznych rocznie) jest trudna. Około 69 proc. z nich ma przychody poniżej średniej krajowej, natomiast około 30 proc. osiąga średnie przychody poniżej minimalnego wynagrodzenia. Jednocześnie system ubezpieczeń społecznych wymaga opłacania comiesięcznych składek, nieadekwatnych do rodzaju prowadzonej przez nich działalności. Jedynie 8,3 proc. tej grupy zawodowej pozostaje w stosunku pracy na czas nieokreślony, ponad połowa zaś (około 51 proc.) posiada przychody z umów zlecenia i o dzieło.

"W efekcie takiej struktury zawieranych umów duża część artystów nie jest w ogóle ubezpieczona i w związku z tym nie może korzystać ze świadczeń czy to publicznej służby zdrowia czy zasiłku związanego z chorobą i macierzyństwem. Według danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) (stan na 30 września 2024 r.) w ubezpieczeniach społecznych pozostawały zgłoszone 102 osoby z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności jako twórcy lub artyści" - napisało ministerstwo powołując się na dane z opracowanego w 2024 r. badania liczebności oraz zatrudnienia i przychodów artystów, przeprowadzonego przez niezależny zespół badawczy SWPS pod kierunkiem prof. Doroty Ilczuk.

Celem projektowanej ustawy jest włączenie artystów zawodowych do systemu zabezpieczenia społecznego. Bezpośrednim wsparciem objęci zostaną artyści o najniższych dochodach. Nastąpi to przez stworzenie możliwości przyznania im uprawnienia do otrzymania dopłaty celem uzupełnienia ich składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do poziomu składek wynikających z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Projektowana ustawa to - jak zaznacza resort - pierwszy etap budowania systemu zabezpieczenia społecznego artystów.

Projektowana ustawa tworzy podstawowe ramy instytucjonalne. Kluczowym pojęciem projektowanej regulacji jest artysta zawodowy. Osoby wykonujące w sposób stały, profesjonalny zawód artystyczny, a także legitymujące się weryfikowalnym dorobkiem, będą mogły otrzymać status artysty zawodowego w drodze decyzji administracyjnej. W sprawie statusu artysty zawodowego orzekać ma Centrum Edukacji i Pracy Artystycznej, powstałe w wyniku przekształcenia Centrum Edukacji Artystycznej. "Decyzja wydawana będzie jednak w oparciu o opinię środowiska artystycznego, uczestniczącego w tym procesie w ramach Komisji Opiniującej. To ona oceniać będzie dorobek artystyczny wnioskodawcy" - podkreślają autorzy projektu.

Status artysty zawodowego będzie podstawą uzyskania tytułu do ubezpieczenia społecznego. Dla artystów o niższych dochodach przewidziane będą dopłaty do ich składek, realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Artysta zawodowy będzie mógł uzyskać prawo do dopłaty, jeśli będzie posiadał ostateczną decyzję administracyjną stwierdzającą nabycie statusu artysty zawodowego, a jego dochód osiągany w 3 poprzednich latach podatkowych nie przewyższy średniorocznie 125 proc. wynagrodzenia minimalnego w roku złożenia wniosku. Dopłata będzie uzupełniać wysokość składek ewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do wysokości składek należnych z tytułu minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego i ogłoszonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.

Planowany termin przyjęcia projektu przez rząd to drugi kwartał br.