Zapowiedziane na 23 i 24 czerwca premiery "Zmierzchu bogów", ostatniego ogniwa czteroczęściowego dramatu Ryszarda Wagnera, kończą realizację pełnego cyklu "Pierścienia Nibelunga" składają­cego się ze "Złota Renu", "Walkirii", "Zygfryda" i "Zmierzchu bo­gów". To monumentalne dzieło, nie mające odpowiednika w całej literaturze operowej, jest zarazem punktem zwrotnym w historii ope­ry, stanowi bowiem przejście od opery w jej tradycyjnej formie do dramatu muzycznego. Zasiadając do oglądania i wysłucha­nia ostatniego ogniwa Wagnerow­skiej tetralogii, musimy sobie zdać sprawę z tego, że przed nami nie tyl­ko najdłuższy, ponad pięciogodzinny wieczór, ale również część najbar­dziej rozbudowana w treści i formie oraz komplikacjach. W "Zmierzchu bogów" klątwa ciążąca na ukradzio­nym Córom Renu złocie wypełnia się do końca, zamykając koło wielowąt­kowego bosko-ludzkiego dramatu całego "Pierścienia". Wagner w konstrukcji dramaturgicznej ka�