Motto: Jakoż - nie dramat serc i głosów wielu, Pozaplatanych gałęźmi żywota, Przez które świeci jasny błękit celu - Ni monologu jest to czarna grota. Gdzie myśl jak Kain brnie lub Iskariota: Lecz raczej (ucha niech to nie skaleczy) Tłum - pustek - ciszy - wrzawa samotniczej... Cyprian Norwid "Zwolon" Zaiste zgoła dziwaczny może wydawać się zabieg opatrzenia tych kilkunastu zdań o "Emigrantach" Sławomira Mrożka mottem zaczerpniętym z Norwidowego "Zwolona". Można by przecież wymienić dziesiątki różnic czy przepaści nieomal, dzielących obydwa dramaty, poczynając od 125-letniego dystansu w czasie, kończąc zaś na tym, iż "Zwolon" jest bodaj najsłabszym utworem dramatycznym Norwida, jak dotychczas z wyjątkiem jednej inscenizacji szkolnej nie wystawianym na scenie (choć nie w pełni zasłużenie), natomiast "Emigranci" to szczytowe osiągnięcie dramatopisarstwa Mrożka, dramat, któremu można wróżyć długą karierę sceniczną. Przy wszystk