Biblioteka Publiczna im. Wacława Wernera w Brwinowie przy okazji Międzynarodowego Dnia Teatru oprócz monodramu „Donna Kamelia” Stanisława Kowalewskiego, przypomniała sylwetkę innego pisarza związanego z Brwinowem – Stefana Kiedrzyńskiego – a to za sprawą projekcji filmu „Stefan Kiedrzyński. Artysta zapomniany” autorstwa dwóch brwinowskich twórców: Adama Gzyry i Waldemara Matuszewskiego.
fot. M. Zielińska
Tytuł filmu nawiązuje do faktu, że w roku 1951 twórczość Stefana Kiedrzyńskiego została objęta zapisem cenzury a jego książki wycofane z bibliotek, skutkiem czego jego twórczość została w dużym stopniu zapomniana.
Film powstał we współpracy z Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, w którym zdeponowany jest imponujący zbiór archiwaliów dotyczących życia i twórczości pisarza oraz przy wsparciu Gminy Brwinów. Premiera filmu miała miejsce w Muzeum 26 marca 2019 roku.
Stefan Kiedrzyński (1886 – 1943) urodził się w Warszawie, ale poprzez ostatnich 20 lat życia związany był z Brwinowem, nawet pobudował tutaj dom (w roku 1928), w którym zamieszkał. Dom przetrwał do czasów dzisiejszych.
W roku 2018 – w 75. rocznicę śmierci pisarza – pan Andrzej Żmigrodzki, mieszkaniec tego podwarszawskiego miasta, powołał do życia Komitet Przywrócenia Pamięci Stefana Kiedrzyńskiego a zarazem założył stronę internetową www. kiedrzyński.org. Na tej stronie zgromadzona została przeogromna ilość recenzji, zdjęć, informacji i wycinków prasowych związanych z twórczą aktywnością tego prozaika, komediopisarza, scenarzysty, eseisty i felietonisty. Dział Promocji Urzędu Gminy Brwinów wydał też przy tej okazji folder biograficzny poświęcony sylwetce pisarza.
Kiedrzyński był autorem blisko 70 sztuk teatralnych, 18 powieści, niemal 100 nowel i opowiadań, na kanwie jego tekstów powstało 8 scenariuszy filmowych. Szczególnie bliski mu był teatr, był jednym z najczęściej granych komediopisarzy w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Jego szczególną więź ze sceną oddaje młodzieńcze opowiadanie „Romans z pajacem” (1917 r.) Starszy brat pisarza Wacław (1876 – 1921) był aktorem i kierownikiem wędrownych trup teatralnych. Młodszy brat w okresie wakacji szkolnych wyruszał w wędrówkę po Polsce razem z trupą teatralną brata. Obserwacje z tamtego czasu zawarł Kiedrzyński w tym „teatralnym” opowiadaniu.
Brwinowskie Stowarzyszenie Teatr Na Pustej Podłodze pamięci Tadeusza Łomnickiego sięgnęło w tym samym jubileuszowym roku po ten tekst. Waldemar Matuszewski dokonał adaptacji opowiadania na troje aktorów i wystawił ją pod tym samym tytułem. Premiera miała miejsce na scenie Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie 27 kwietnia 2018 roku.
Po premierze brwinowskiej spektakl – zgodnie z duchem teatralnej opowieści z przełomu XIX i XX wieku o losach skromnej trupy wędrownej grającej nawet na najmniejszych scenach polskich miasteczek – zespół Teatru Na Pustej Podłodze odwiedził w ten sam sposób okoliczne sołectwa, nie gardząc salami Ochotniczej Straży Pożarnej (na ogół jedynymi w danej wsi). Były to wioski: Biskupice, Moszna, Żółwin. Czasem był to wręcz tylko obszerny garaż na wóz strażacki – przy użyciu czarnych kotar i minimum teatralnej techniki (aparatura oświetleniowa i akustyczna) oraz większego nakładu pracy, aby stał się cud Teatru, aby miejsce stawało się teatrem; za garderobę służyła w remizie kuchnia.
Wyrazy wielkiego uznania należą się trójce młodych warszawskich aktorów – Kindze Suchan, Jackowi Zienkiewiczowi i Michałowi Winiarskiemu, którzy zaufali reżyserowi – zachęceni przez niego, mającego bogate doświadczenie w prowadzeniu teatru objazdowego (Teatr Lubuski w Zielonej Górze), postanowili sprawdzić na własnej skórze, czy możliwe jest tworzenie teatralnej magii w sołeckich salach straży ogniowej i jak mogła wyglądać włóczęga teatralnej trupy Wacława Kiedrzyńskiego. Wyjazdom zawsze towarzyszyła Barbara Batyra – scenograf potrafiący odnaleźć się w tych nieoczekiwanych i wciąż zmieniających się warunkach, pełniąca też funkcje garderobianej, charakteryzatorki i rekwizytora, a także trochę matkując młodym zagubionych niekiedy w tych poligonowych warunkach aktorom. Wieczorem przychodziła widownia, mieszkańcy wsi nie poznawali odmienionej sali, chłonęli spektakl jak w prawdziwym teatrze, aktorzy grali dla niej z pełnym uszanowaniem. I był teatr! (W innych miejscowościach bywało niekiedy nieco bardziej komfortowo, ale duch niełatwego objazdu, który opisywał Stefan Kiedrzyński, pozostał w każdej takiej wyprawie.)
Fragmenty spektaklu „Romans z pajacem” znalazły się w filmie. Michał Winiarski zagrał w nim Stefana Kiedrzyńskiego, natomiast Dominika Buczek – Marię Górską, żonę pisarza. Twórcy filmu zapukali do wielu drzwi – Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk – wydawcy Słownika Pisarzy Polskich, w którym znajduje się hasło biograficzne pisarza, Muzeum Teatralnego, Instytutu Sztuki PAN, Filmoteki Polskiej - napotkali na swej drodze badaczy literatury, teatru i filmu specjalizujących się w badaniu twórczości Stefana Kiedrzyńskiego. Zapukali do rodziny i bliskich, udali się wreszcie do Nowej Wsi koło Warki, gdzie w 1943 roku zmarł bohater filmu.
Wszystkie wyżej wymienione działania, do których należy dodać jeszcze będącą na ukończeniu pracę magisterską dotyczącą twórczości powieściowej autora „Kłamstwa Krystyny”, powstającą na Wydziale Polonistyki UW, pod okiem prof. Ewy Paczoskiej (mieszkanki Brwinowa), przywracają zbiorowej pamięci postać pisarza, człowieka teatru, jakże niesłusznie skazanego na zapomnienie.
(„Romans z pajacem” na podstawie opowiadania Stefana Kiedrzyńskiego, adaptacja i reżyseria: Waldemar Matuszewski, scenografia: Barbara Batyra, opracowanie muzyczne: Ewa Szymańska, przygotowanie wokalne: Ewa Iżykowska; aktorzy: Jacek Zienkiewicz (Morelski), Kinga Suchan (Monika), Michał Winiarski (narzeczony Moniki); autor plakatu: Tomasz Róg; premiera: 27 kwietnia, na scenie Instytutu Teatralnego im. Z. Raszewskiego w Warszawie)