Odkryj różne oblicza romantyzmu podczas przeglądu na Ninatece. W ramach polskiego roku romantyzmu udostępniamy filmy, spektakle i animacje – legalnie, za darmo i bez reklam od 5 października do 2 listopada. W ramach przeglądu Czego pragniesz duszyczko… pokażemy m.in. Lawę. Opowieść o „Dziadach” Tadeusza Konwickiego, Kochankę Szamoty Adama Uryniaka czy krótkometrażową Świteziankę w reżyserii sióstr Bui Ngoc. Program dostępny na www.ninateka.pl.
fot. mat. FINA
W tym roku obchodzimy wyjątkową rocznicę. Dokładnie 200 lat temu został wydany zbiór Ballady i romanse Adama Mickiewicza. Trudno znaleźć dzieło, które bardziej zakorzeniło się w świadomości Polaków, szczególnie tych o romantycznej wrażliwości. To wydarzenie nie tylko rozpoczęło polski romantyzm, ale również wyznaczyło kierunek i główne założenia nurtu. Mickiewicz miał znaczący wpływ na literaturę rodzimą, jak i zagraniczną, jednocześnie inspirując innych artystów działających na płaszczyźnie innych sztuk.
To przede wszystkim wiek XIX głównie przyczynił się do rozwoju korespondencji sztuk. Przenikające się tematy i dyfuzja form stały się dominującą cechą okresu romantyzmu. Tak powstały m.in. muzyczne ballady Chopina, malarskie fugi na płótnach Delacroix i ilustrujące barwy dźwięków słowa Baudelaire’a. Aby ukazać aktualność i różnorodność romantyzmu, przygotowaliśmy przegląd filmów, animacji oraz widowisk teatralnych, w których można odnaleźć patriotyzm, walkę w imię wolności, ludowość i zachwyt folklorem, ale również empatię, poszukiwanie sensu w filozofii cierpienia i fascynacja duchową sferą człowieka. Przegląd Czego pragniesz duszyczko? Różne oblicza romantyzmu zanurzy nas w nastrój epoki romantyzmu, jednocześnie ukazując jej aktualność i bliskość współczesności, w której, mamy nadzieję, każda duszyczka znajdzie coś dla siebie.
W ramach przeglądu pokażemy:
Dziewcę z ciortem, reż. Piotr Szulkin, Polska 1974, 14 min
Kochanka Szamoty, reż. Adam Uryniak, Polska 2017, 46 min
POEzja, reż. Roman Woźniak, Polska 2019, 54 min
Świteź, reż. Kamil Polak, Polska/Szwajcaria/Francja/
Vade-mecum, reż. Bracia Quay, Polska/Wielka Brytania 2020, 12 min
Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki, Polska 1989, 129 min
Świtezianka, reż. Siostry Bui, Polska, 2018, 23 min
Pan Tadeusz. Księga I Gospodarstwo, reż. Julian Antonisz, Polska, 1980, 12 min
Filmy dostępne będą między 5.10, godz. 20.00 a 2.11, godz. 20.00.
Dziewcę z ciortem, reż. Piotr Szulkin, Polska 1974, 14 min
„A w niedzielę z porania...” – tymi słowami zaczyna się ballada, jeden z najstarszych zabytków polskiej kultury ludowej, której filmowej transpozycji dokonał reżyser. Treścią ballady są losy wiejskiej dziewczyny, Kasi, która zbyt często uczęszczała do karczmy, prowadziła rozwiązły tryb życia, zamordowała troje nieślubnych dzieci. Pewnej niedzieli z rana, po wyjściu z kościoła, spotyka młodzieńca, który okazuje się diabłem. Porywa Kasię do piekła, aby tam pokutowała za grzechy. Inscenizacja, scenografia i koncepcja obrazu są wierne folklorystycznej koncepcji teatru jasełek, zabarwionego atmosferą moralitetu. Film nagrodzony na wielu festiwalach, między innymi: Mannheim 1976 („Złoty Dukat”), Kraków 1976 (Nagroda FIPRESCI).
Kochanka Szamoty, reż. Adam Uryniak, Polska 2017, 46 min
Kochanka Szamoty w reżyserii Adama Uryniaka jest adaptacją opowiadania Stefana Grabińskiego o tym samym tytule. Film ukazuje historię notariusza Józefa Szamoty, który przybywa do dworu Różowola, aby wycenić wartość majątku. Pobyt w posiadłości okazuje się zgubny dla głównego bohatera – chęć poznania tajemnic mieszkańców Różowoli doprowadza Szamotę do obłędu.
Filmowa interpretacja utworu Grabińskiego nawiązuje do klasycznego horroru. W Kochance Szamoty znajduje się wiele elementów tradycyjnego filmu grozy – piękna, nawiedzona posiadłość, skrzypiące drzwi, niezidentyfikowane odgłosy w ciemności, duch prześladujący głównego bohatera, rodzinne tajemnice. Na nastrój grozy wpływa również niepokojąca muzyka, za którą odpowiedzialny był Stanisław Najmiec. W rolach głównych wystąpili Marcin Sianko, Tadeusz Łomnicki, Małgorzata Kowalska oraz Michał Chołka.
POEzja, reż. Roman Woźniak, Polska 2019, 54 min
Spektakl POEzja koncentruje się na życiu oraz dorobku twórczym jednego z najsłynniejszych amerykańskich poetów początku XIX wieku. Widowisko teatralne w reżyserii Romana Woźniaka przybliża twórczość Poego poprzez wyraziste ukazanie emocji, które były istotne w dziełach romantycznego artysty. Brak dialogów, wysunięcie na pierwszy plan mimiki oraz gestów wpływa na budowanie atmosfery niepokoju, charakterystycznej dla dzieł poety. Współczesne stroje i rekwizyty mają na celu przełamanie czasowej bariery – udowodnienie, że poezja Edgara Allana Poego jest nadal aktualna. W przedstawieniu wystąpili: Agnieszka Musiałowicz, Karolina Banaszek, Marta Suzin, Marek Kowalski, Tomasz Musiałowicz, Janusz Porębski oraz Krzysztof Skarżyński. Oprawą muzyczną zajmował się Robert Jędrzejewski.
Edgar Allan Poe jest przedstawicielem literatury gotyckiej – jego wiersze i opowiadania przypominają senne koszmary. Atmosfera grozy, makabryczne opisy, absurdalne sytuacje to tylko kilka z licznych elementów twórczości pisarza. W utworach Poego dominuje tematyka związana ze śmiercią (zwłaszcza z jej fizyczną sferą), przemijaniem oraz żałobą.
Świteź, reż. Kamil Polak, Polska/Szwajcaria/Francja/
Świteź w reżyserii Kamila Polaka jest animacją inspirowaną znaną balladą Adama Mickiewicza. Film ukazuje młodzieńca, który w tajemniczych okolicznościach przenosi się do średniowiecznego grodu Świteź. Bohater jest świadkiem losów mieszkańców osady – obserwuje wyruszenie wojska na bój i wraz z kobietami, dziećmi i starcami kryje się przed wrogą armią.
Film odbiega od fabuły Mickiewiczowskiej ballady. W utworze poety to wyłowiona z jeziora kobieta opowiada o dziejach grodu. W animacji Kamila Polaka zostaje wprowadzona postać młodzieńca, który bezpośrednio uczestniczy w wydarzeniach. Dzięki zmianie widzowie wraz z głównym bohaterem mają okazję osobiście prześledzić finalne dzieje miasta.
Kamil Polak połączył animację komputerową 2D i 3D z obrazami olejnymi. Film sprawia wrażenie żywego dzieła malarskiego. Pierwsze i ostatnie ujęcia są inspirowane XIX-wiecznymi obrazami realistycznymi. Dzieje grodu Świteź zostały przedstawione za pomocą malarstwa ikonowego.
Vade-mecum, reż. Bracia Quay, Polska/Wielka Brytania 2020, 12 min
Z okazji 200. rocznicy urodzin Cypriana Kamila Norwida Instytut Książki i Instytut Kultury Polskiej w Londynie zaprosili do współpracy braci Quay, aby oddać hołd polskiemu poecie. Animacja Vade-mecum przedstawia karierę oraz twórczość pisarza, a o życiu Norwida opowiada Ian Nicholas. Twórcy filmu pragnęli przybliżyć biografię Norwida zagranicznym widzom, dlatego dzieje poety zostały opowiedziane w języku angielskim. W filmie pojawiają się cytaty z popularnych wierszy Norwida, czytane przez Janusza Guttnera. Reżyserowie wykorzystali również szkice artysty, aby ukazać wszechstronny talent poety.
Twórczość Cypriana Kamila Norwida, polskiego pisarza romantycznego, bywa często pomijana, ze względu na to, że jest to twórczość nieoczywista i trudna w interpretacji. Norwid jednak chciał, by jego utwory nie były jednoznaczne – by czytelnik miał swobodę interpretacyjną. Jego najsłynniejszy zbiór wierszy – Vade-mecum – już samym tytułem zachęca odbiorcę do podążania wraz z poetą przez labirynt metafor i wspólnego poszukiwania znaczenia.
Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki, Polska 1989, 129 min
Lawa nie jest klasyczną adaptacją utworu. To raczej wariacja na temat Dziadów, a także polemika z Dziadami, w której reżyser zawarł metaforę tragicznych losów narodu polskiego. Opowieść o Dziadach utrzymana jest w konwencji dramatu romantycznego. Tadeusz Konwicki dochował wierności wieszczowi, zachowując wszystkie kluczowe sceny poematu. W filmie jest więc cmentarna noc duchów, wigilia więźniów w klasztorze Bazylianów, monolog Konrada, bal u Senatora, salon warszawski.
Ramą kompozycyjną filmu, zgodnie z tradycją teatralną, jest obrzęd Dziadów. Reżyser wykorzystuje jednak możliwości kamery i wielokrotnie zmienia czas i miejsce akcji. Wprowadza postać Poety jako przewodnika i swoistego komentatora wydarzeń. Jego samotne przechadzki po cmentarzach, zabytkowych kościołach i ulicach nadają filmowi specyficzny rytm i łączą poszczególne partie dramatu w jedną całość.
Lawa rozgrywa się w trzech perspektywach czasowych. Pierwszą jest czas akcji poematu, drugą świat osobistych wspomnień reżysera (Wilno i krajobrazy Wileńszczyzny), trzecią współczesność (II wojna światowa, dzisiejszy obraz stolicy, pielgrzymka papieska). Te trzy warstwy czasowe mieszają się ze sobą i nawzajem przenikają. (z komentarza eksperta)
Świtezianka, reż. Siostry Bui, Polska, 2018, 23 min
Krótkometrażowa adaptacja ballady Adama Mickiewicza utrzymana w konwencji thrillera romantycznego, w którym współczesny świat przeplata się ze światem XIX-wiecznych podań ludowych. Głównym bohaterem jest 16-letni Michał, w którym rodzi się pierwsze uczucie do pięknej, lecz tajemniczej dziewczyny. Podążając za nią, odkrywa równoległą, magiczną rzeczywistość i zamieszkującą tam nimfę… czy zdoła uwolnić się od jej zwodniczego uroku i zachować wierność?
Film jest filmową próbą zmierzenia się z balladami Mickiewicza. Tekst wieszcza wykonuje Justyna Święs, muzykę skomponowali: Jarosław Jóźwik i Michał Chęć (Łąki Łan).
Pan Tadeusz. Księga I Gospodarstwo, reż. Julian Antonisz, Polska, 1980, 12 min
Zgodnie z tym, co sugeruje tytuł, film Juliana Antonisza to oryginalna interpretacja pierwszej księgi Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Jak można się spodziewać po dziesięciominutowej noncamerowej formie, stanowi ona raczej pewnego rodzaju impresję obrazów i wycinek historii, niż klasyczną opowieść o ostatnim zajeździe na Litwie… Na taśmie filmowej pojawiają się znane Mickiewiczowskie postaci i sceny w sielsko-anielskiej atmosferze, ale zdecydowanie nie stylistyce. W tle słyszymy znane wersy trzynastozgłoskowca czytanego przez dziecięcego narratora. Pan Tadeusz w wersji Antonisza pokazuje uczniom, że lektury szkolne można odczytywać na zupełnie nowe sposoby, a fanom i wielbicielom animacji dostarcza ciekawych przeżyć wizualnych.